Morgunblaðið - 11.12.1977, Síða 9
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1977
57
Nokkrir skipbrotsmenn og prir bjorgunarmenn dvöldu heila nótt undir Látrabjargi
i logandi," varð mér að orði, „loksins
kemur einhver hjálp "
En þegar björgunin barst voru allir
orðnir svo máttfarnir, að þeir gátu ekki
hjálpað Albert Head að ná linunni úr
mastrinu. Hann einn virtist hafa óbil-
andi þrek og kjark, og auðheyrt er að
enn þann dag í dag bera þeir félagar
hans sem i þessum atburði lentu djúpa
lotningu fyrir honum Albert kom með
línuna niður úr reiðanum og þá var
ekki nema nokkurra mínútna verk að
draga liflinuna um borð i skipið og
setja hana fasta á hvalbaknum. Síðan
var björgunarstóllmn dreginn út Mat-
sveinninn var elztur áhafnarinnar, Jack
bakari, eins og hann var kallaður, og
honum skipaði Albert Head að fara
fyrst í stólinn. Hann hlýddi orðalaust
og þeir fylgdust eftirvæntingarfullir
með því þegar hann var dreginn í land.
Næst kom röðin að Arthur Spencer:
— Ég var skelfingu lostinn að eiga
að fara í land í þessu Ég blotnaði á
leiðinni í land, fór upp undir hendur.
Ég hafði fylgzt með kokknum þegar
hann fór, og séð að hann slapp við að
fá dýfu. Sennilega hefur slaknað á
línunni þegar ég fór
Tom Grundy:
— Kokkurinn fór fyrstur og siðan
Spencer. Það slaknaði á linunni og
hann fór í sjóinn á leiðinni til lands En
hann var ennþá í hringnum þegar þeir
náðu honum að landi, og síðan var
aftur strikkað á strengnum Mér gekk
ágætlega, vöknaði ekkert á leiðinni.
Það voru tveir eftir um borð þegar ég
fór — 1. vélstjóri og bátsmaðurinn
sem kom seinastur
Þegar rætt var við þá Tom Grundy,
Albert Head og Arthur Spencer voru
þeim sýndar myndir sem Óskar Gísla-
son hafði tekið, er hann tók kvikmynd
sina, Björgunarafrekið við Látrabjarg
Eru minnisstæð viðbrögð Tom Grundy
er hann sá Ijósmynd af skipbrotsmanni
á leið til lands i björgunarstóli. Frásögn
hans hafði verið hin skipulegasta og
hann hafði skýrt æðrulaust og án allrar
tilfinningasemi frá reynslu sinni. En við
að sjá þessa mynd gjörbreyttist svipur
hans stundarkorn. Hann sat i snjáðum
innislopp í stofunni sinni í Fleetwood,
gamall og lasburða, nýkominn af
sjúkrahúsi Holdtekinn mynd hins ól-
seiga, brezka togarakarls Andlitið var
meitlað og harðgert. En skyndilega féll
margra ára gríma. Drættirnir í andlitinu
milduðust, það slaknaði á vöðvunum
kringum munninn Þessi grannvaxni
gamli maður hristist ofurlítið til. Fúnar
hendur hans leituðust við að lagfæra
björgunarmannanna hvað skipbrots-
mennirnir voru illa klæddir, allir nema
bátsmaðurinn. Hann var með sjóhatt á
höfði og í stakk Þeir áttu líka von á því
að mennirnir væru meira þrekaðir en
raun bar vitni, en flestir voru þeir
sjálfbjarga þegar þeir komu í land
Eftir um það bil eina klukkustund frá
þv: að Þórður skaut um borð í skipið
voru tólf menn komnir í land, og gátu
skipbrotsmennirnir gert sig skiljanlega
um það að fleiri væru ekki lifandi Þrir
hefðu drukknað: skipstjórinn, stýri-
maðurinn og hásetinn. Urðu björgurv
armennirnir varir við að Albert Head
varð tillitið til braksins í fjörunni, og
kom til hugar að hann væri að svipast
um eftir likum félaga sinna Engan
tima gáfu björgunarmennirnir sé til
þess að gá að líkum, enda engin að-
staða til þess að bjarga þeim, þótt þau
hefðu fundizt. Eftir að mönnunum
hafði verið gefin hressing og þeir verst
klæddu færðir í þau föt sem höfð voru
með niður, var strax farið af stað með
þá í átt til staðarins þar sem sigið hafði
verið niður Sóttist sú ferð seint, þar
sem marga skipbrotsmennina varð að
styðja yfir stórgrýtið Virtust þeir ekki
gera sér grein fyrir því, hvert björgun-
armennirnir voru að fara með þá, enda
kom á daginn að þá hafði aldrei grun-
Albert Head, bátsmaðurinn á Dhoon
Myndin var tekin er hann var að rifja
upp atburðinn, röskum tuttugu árum
eftir að hann gerðist, og var þetta f
fyrsta sinn sem Head sagði frá þvi
hvað gerðist um borð i skipinu um
nóttina og hvernig björgunin var frá
hans sjónarhorni.
hafa þeir komizt niður," spurði ég
sjálfan mig, hvað eftir annað Gat það
verið að þeir hefðu klifrað? En svo
þegar að sigstaðnum kom, sá ég undir-
eins í hendi minni hvernig þetta færi
fram
Og Arthur Spencer sagði:
— Ég gat ekki látið mér detta f hug
hvernig þeir hefðu komizt á staðinn
Þegar ég svo sá það, hugsaði ég sem
svo, að þessum mönnum væri ekki
fisjað saman. í mínum augum voru
þessir menn eins og englaflokkur.
Stórir og sterkir en þögulir menn, sem
vissu hvað þeir voru að gera og hikuðu
aldrei eitt andartak
Laugardagur 13. desember
kl. 13.30—16.30
Björgunarmennirnir fjórir í fjörunni
höfðu gert sér grein fyrir því strax og
búið var að bjarga mönnunum, að
hæpið mátti teljast að þeir næðust allir
upp á Flaugarnef áður en sjór félli á
hleinina. Þeir töluðu um það sín á
milli, að það yrði að draga eins marga
upp og unnt væri, en síðan yrði að
finna hinum stað Þeir yrðu að taka sér
næturgistingu í fjörunni. Á leiðinni að
strandstaðnum höfðu þeir svipazt um í
farið með skipbrotsmennina út á hlein-
ina til þess að þeir gætu sem bezt séð
hvernig þeir ættu að bera sig til í
bjarginu Þegar Þórður var kominn
upp, var sigvaðurinn dreginn niður í
leynivaðnum og fyrsti skipbrotsmaður-
inn átti að fara í hann Var auðséð á
mönnunum að þeim hraus hugur við
þessu ferðalagi, en sem fyrr var það
Albert Head sem tók af skarið Hann
gekk fram og benti kokknum að koma
Hafliði batt hann siðan rammbyggilega
í vaðinn, þannig að enginn hætta var á
því að maðurinn losnaði úr böndunum,
á hverju sem gengi Síðan reyndu
björgunarmennirnir að gera skipbrots-
manninum það skiljanlegt hvernig
hann ætti að bera sig til i bjarginu
Reyna að halda sér réttum og spyrna
sér frá bjargveggnum Virtist maðurinn
skilja nokkurn veginn við hvað var átt
Síðan var merkið gefið með því að toga
i vaðinn, og ekki leið á löngu unz
svarið kom að ofan Það strikkaði á
vaðnum, og síðan hófst maðurinn ofur-
hægt á loft. Þeir vissu vel hvað þeir
voru að gera mennirnir á Flaugarnefi
Þarna voru óvanir menn á ferð sem
varð að draga mjög varlega svo ekki
hlytust meiðsli af Fyrst i stað hafði
1 vélstjórinn, og urðu Hafliði og
Bjarni eftir með honum, en Andrés
lagði af stað með hina mennina fjóra í
átt til staðar sem ætlunin var að láta
fyrirberast á um nóttina Auðsjáanlega
voru það skipbrotsmönnunum mikil
vonbrigði að verða að dvelja í fjörunni
um nóttina, en enginn möglaði Ferðin
sóttist seint yfir stórgrýttar og sleipar
klappirnar Ekki hafði verið langt farið
er Albert Head kom til Andrésar, tók í
handlegg hans, og reyndi að tala við
hann Andrés skildi það mikið i ensku,
að hann vissi hvað maðurinn var að
biðja um Vatn? Jú, nóg var af þvi
undir bjarginu Andrés fór með menn-
ina inn að litlum skúta þar sem klaka
drönglar héngu niður Undir þá lögð-
ust mennirnir og svolgruðu í sig vatnið
sem draup niður. Þarna var áð
skamma stund én siðan haldið áfram
inn á urðina Myrkrið var í þann veginn
að skella á, og auðséð var ennfremur
að veður fór versnandi og allar likur
voru á stórbrimi um nóttina
í þann mund er Andrés var að koma
með mennina fjóra að urðinni varð
hann var við að Bjarni og Hafliði komu
á eftir honum með skipbrotsmanninn
sem draga hafði átt upp Hafði Hafliði
brezka togarans Dhoon var bjargað við ótrúlega erfiðar aðstæður
trefilinn og hlúa betur að sinaberum
hálsinum Þetta var sennílega það
næsta sem hann hefur komizt að gefa
tilfinningunum lausan tauminn síðan j
honum var bjárgað Það var greinilegt
að hann endurlifði hina hroðalegu
reynslu sina um borð i Dhoon En svo
jafnaði hann sig Hélt frásögn sinni
áfram eins og ekkert hefði i skorizt og
honum fipaðist ekki úr þvi Þannig
sagði hann frá fyrstu viðkynningu sinni
af íslenzku björgunarmönnunum:
— Þeir voru tveir þarna niðri við
flæðarmálið Annar eldri en hinn yngri
Þeir töluðu enga ensku. og við gátum
ekkert sagt við þá Þeir voru með poka
á bakinu og annar þeirra tók stóra
pylsu úr honum, sem hefur sennilega
verið um tveir þumlungar að þykkt. en
hinn kom með brauð Þeir skáru brauð-
ið niður og settu þetta ofan á Nú fyrst
fundum við hversu banhungraðir við
vorum orðnir og við gleyptum þetta i
okkur. Siðan gáfu mennirnir okkur
merki um að koma ofar í fjöruna Það
var hægara sagt en gert Það var ekkert
nema sæbarið og sleipt stórgrýti sem
við urðum að klöngrast yfir.
Eftir að Þórður hafði skotið linunni
um borð og bátsmaðurinn sótt hana I
reiðann og skipbrotsmennirnir höfðu
dregið liflinuna um borð, gengu fjór-
menningarnir i það að festa hana i
landi. Strekktu þeir linuna yfir stóran
stein sem var i flæðarmálinu og hélzt
hún vel á lofti Síðan var stóllinn
dreginn út að skipinu og aftur skiptu
menn með sér verkum Þórður og
Bjarni voru til tildráttartaugina. en þeir
Andrés og Hafliði tóku á móti mönnun-
um þegar þeir komu i land Gekk
björgunarstarfið mjög greiðlega, og
aðeins örfáir skipbrotsmannanna
blotnuðu að ráði á leiðinni til lands.
Þegar 'þeir Bjarni og Þórður sáu að
ólag var að riða yfir biðu þeir með að
draga. en höfðu svo skjót handtök
þegar lag gaf. Það vakti strax athygli
að að mennirnir hefðu komið niður
Bjargið, heldur staðið i þeirri mein-
ingu, að þeir hefðu komið eftir fjör-
unni, meðfram Bjarginu
Tom Grundy sagði:
— Við héldum að þeir hefðu komið
niður einstigi einhvers staðar Við lét-
um okkur aldrei detta I hug að þeir
hefðu sigið En þegar ég sá vaðinn var
ég i senn undrandi og dauðhræddur
Ég er ekki lofthræddur maður að eðlis-
fari, en skelfingin greip mig þegar mér
skildist að það ætti að draga mig upp á
þessu reipi Mennina uppi sáum við
ekki, þar sem okkur var haldið alveg að
bjargveggnum
AlbertHead
— Meðan á björguninni stóð var ég
að velta þvi fyrir mér hvaðan þessir
menn hefðu komið Við sáum þá aldrei
koma eftir ströndinni og ekki heldur
niður bjargið „Hvernig I andskotanum
fjörunni eftir liklegum stað til þess að
taka sér næturgistinu á. og sáu, að á
einum stað, miðja vega milli sigstaðar-
ins og strandstaðar hafði hrunið tölu-
vert úr bjarginu og fannst þeim liklegt
að sjór myndi ekki ganga i urðina Þar
hugsuðu þeir sér að taka sér náttstað
með þá skipbrotsmenn sem ekki næð-
ust upp
Klukkan var um tvö þegar komið var
með skipbrotsmennina á hleinina fyrir
neðan sigstaðinn, og þar var þeim gert
skiljanlegt með bendingum, að þarna
ætti að draga þá upp.
Þá var ákveðið að einn björgunar-
mannanna færi upp á Flaugarnef. bæði
til þess að sýna skipbrotsmönnunum
hvernig þeir ættu að bera sig til I
vaðnum, og eins til þess að aðstoða
mennina uppi við dráttinn Valdist
Þórður Jónsson til þeirrar ferðar, og
meðan hann var á leiðinni upp var
skipbrotsmaðurinn nokkra tilburði til
þess að halda sér réttum og fara eftir
því sem honum hafði verið sagt í
fjörunni En ekki var þó búið að draga
hann langt upp, er hann missti móðinn
og gafst upp við að reyna að halda sér
réttum Var einna likast þvi að verið
væri að draga upp poka Nokkrar brún-
ir voru á leiðinni upp og við þær festist
maðurinn og gerði engar tilraunir til
þess að losa sig frá bjarginu Kom
leynivaðurinn þvi að góðum notum,
þar sem björgunarmennirnir gátu farið
út á hleinina og kippt þannig i vaðinn
að maðurinn losnaði Svo hvarf hann
sjónum mannanna i fjörunni upp á
Flaugarnefið
Enn kom vaðurinn niður, og Albert
Head benti Arthur Spencer að koma
Hafliði batt hann i vaðinn, gaf merkið,
og hann var siðan dreginn af stað Það
fór eins með Spencer og fyrsta skip-
brotsmanninn sem dreginn var upp
Hann sýndi tilburði til þess að bjarga
sér fyrstu metrana, en svo gafst hann
upp. Spencer segir þannig frá þessari
ferð:
— Ég fann ekki til lofthræðslu, og
einhvern veginn varð það þannig. að
ég hætti að hugsa, þegar ég var lagður
af stað upp bjargið Mér fannst ferðin
ganga afar hægt.'þó að hún muni ekki
hafa tekið nema tiu til fimmtán minút-
ur Þegar ég var kominn svona tvö til
þrjú hundruð fet upp í bjargið leit ég
niður, jafnvel þótt ég gerði mér grein
fyrir þvi, að björgunarmennirnir höfðu
verið að banna okkur að líta niður á
leiðinni upp, og þá sá ég fyrst hvað
hæðin var mikil, og hvernig þeim tókst
að stjórna okkur á leiðinni upp með því
að kippa okkur frá bjarginu
Einn af öðrum voru skipbrots-
mennirnir dregnir upp á Flaugarnefið i
kapphlaupi við öldurnar sem tóku að
skella á hleinina við fætur mannanna
með aðfallinu Klukkan fjögur um dag-
inn var búið að ná sjö skipbrotsmönn-
um upp og þá var auðséð að lengur
yrði ekki vært vegna sjógangs á staðn-
um Ákveðið var að einn enn færi upp.
verið búinn að binda hann í vaðinn og
gaf siðan hið venjulega merki til mann-
anna uppi á Flaugarnefi um að draga,
með þvi að kippa þrisvar i vaðinn En
að þessu sinni kom ekkert svar að
ofan. V:ðurinn lá slakur og ekkert
gerðíst i nokkrar mínútur Sá Hafliði
strax að merki hans hafði ekki verið
skilíð, og svo var timinn orðinn naum-
ur að forða sér undan sjónum, að ekki
var vogandi að bíða Leysti Hafliði því
manninn úr. og gerði honum skiljan-
legt að hann yrði að vera i fjörunni
með þeim um nóttina Brást maðurinn
hálfilla við þessu, en áttaði sig brátt og
þáði stuðning Bjarna og Hafliða til
urðarinnar
Mennirnir sem dvöldu uppi á Flaug-
arnefi um daginn gátu litið fylgzt með
björgun skipbrotsmannanna Þeir biðu
spenntir eftir því að fá fréttir úr fjör-
unni, og gleði þeirra var ósegjanleg
þegar þeim barst fyrst merki um að
draga Þegar Þórður Jónsson kom, gat
hann sagt félögum sinum allt af létta
um björgunina og aðstæður niðri i
fjörunni Taldi hann það strax mjög
óliklegt að mennirnir næðust allir upp
fyrir flóðið Þegar i stað sendi hann svo
mann með skilaboð til þeirra Ingvars
Guðbjartssonar og Kristjáns Sig-
mundssonar, sem biðu uppi á bjargar-
brúninni. og bað þá að fara heim að
Látrum, láta vita um bjórgunina. og
sækja þangað fatnað og mat, þannig
að auðið yrði að búa sem bezt að
skipbrotsmönnunum á Flaugarnefi
Þeir sem drógu mennina upp á
Flaugarnef sátu undir vaðnum i röð,
hver fyrir aftan annan Var hallinn svo
mikill að höggva varð spor fyrir fætur
þeirra i freðinn svörðinn, til þess að
þeir ættu ekki á hættu að renna fram
af Kom i góðar þarfir öxi sem höfð hafi
verið með i ferðina Hún var heima-
smiðuð og hert af Kristjáni Ólafssym
og reyndist hinn mesti kjörgripur
Fremstur undir vaðnum sat Guð-
Framhald á bls. 71