Morgunblaðið - 11.12.1977, Side 12

Morgunblaðið - 11.12.1977, Side 12
60 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1977 BjaUJJ, !gr»ms.snn -<\i ■■k V "V'" \ AO LOK,,*" Jv,."" v*'"*S,\ hwkri stefnV" Av*"* . „»1^ hefur unnirt\'-‘-Ap\»,V'V' v,af' ^-^c"' txyi»*'* menn I nokkn^!; ' rll lysl OK þraukaiV n.''l-to» * Hrannri .Sé^MHk•', .. þállur Alhi-rls iik un>;i» sjálfsla*rtis. *, mannn siiirKla-sili-Kur EinniK ( virðist soss kvonna vcra nrðinn f hruKKur. i,nda viau þrjár konur lólf i-fslu sa-lunum ok or það vel Báðn þvssir þa-llir innan riokksins jákvn'rtir ouiia-ll ai' li.inn i i lanr vi.-i k liiilili.sk a afl landsmanna / am /. dvoi or /. hornáms- /.núnisla scm / um brollfluln- v o./llir vila I hvarta .art’ir Svo oru artrir ok frirtsamir borKarar hvors virrti samstarfið athugavert virt Nalo er fyrir land vori or cr skemmsi aö minnast undirsknfla Varins lands fyr.r skftmmu OK Virt- þíóbarinn.r Jl »»' þ.irra » ™™ •* >CT“ ur KaKnrýni ýmislcKt v,d d*"! varnarlirtsms ok Þá helrl art það saMi ekki virt sama borrtoK Islcnd- •"f,:',,1 nnn þ,-irra sem á erfítl aö «|“ ■« r* *? ZJXZZS Guðlaugur Bergmann; AlXÍAMtd „Landleiguskoðunin er ekki skoðun vík, þeir fórnar ekki sjálfstæði þjóðari meiri hluta sjálfstæðismanna í Reykja- nnar fyrir ódýrari vegi." v eftir HANNES GISSURARSON Eru skoðanakannanir lýðræðislegar? Mikill meiri hluti — 7254 gegn 1510 — þeirra Reykvíkinga, sem kusu í prófkjöri og skoðanakönnun Sjálfstæðisflokksins 19 —21 nóvember sl , var því hlynntur, að bandaríska varnarliðið kostaði í einhverju þjóðvegalagningu á iandinu. Eftir þessa sögulegu skoðanakönnun hafa orðið miklar umræður um varnarmálin og efnahagsmálin, og í Morgunblaðið hafa Árni Helgason i Stykkishólmi og Guðlaugur Bergmann ritað hógværlegar greinar sem meirihlutamenn i. þessu máli, en Pétur Hafstein tekið undir þá skoðun Geirs Hallgrímssonar forsætisráð- herra, að ekki ætti að setja verðmiða á landið, i snjallri ádrepu, „Á villigötum" Greinarnar þrjár birtust allar 8 des. Ég ætla í þessari grein að bæta nokkrum orðum við um skilning manna og misskilning á skoð- anakönnuninni og um landleiguskoðunina Minni umræður hafa orðið um takmarkanir skoðanakannana en um varnarrriálin, en í síðustu rr)orgunblaðsgrein minni vék ég að þeim, sagði, að þær væru alls ekki lýðræðis- legar í sama skilningi og þingkosningar Lýðræði er að mínu mati ekki aðferð til að kanna skoðanir manna, heldur aðferð til að tryggja frelsi manna til skoðana. Meiri hlutinn á að ráða sem minnstu, einstakling- arnir sjálfir sem mestu. Og á þessum tveimur lýðræðishugtökum er reginmunur, annað má kalla „meirihlutaræði", hitt „frjálsræði" Ein algeng ruglandi lýðræðissinna er að telja meiri hlutann handhafa sannleikans og full- ráðið fram úr öllum málum með því að skjóta þeim til þjóðarinnar: „Vox populi vox dei", rödd lýðsins er rödd Guðs. Þessi ruglandi veldur því, að menn telja lýðræði meirihluta- ræði. Önnur ruglandi er að nota hugtökin frelsi og sjálfstæði sem ótakmörkuð: frelsið er talið frelsi til alls (til dæmis frelsi til að kúga aðra) og sjálfstæði þjóðarinnar talið falið í yfirlýsingum En ótakmarkað frelsi og ótakmarkað sjálfstæði er hvort tveggja óhugsandi án lausungar og ófriðar Enginn ræður tilverunni einn og óbundinn af öðrum Frelsi einstaklingsins takmarkast af jafnmiklu frelsi annarra emstaklinga, og lýðræðisskipu- lagið er tæki hans til þess: Lýðræði er frjálsræði Þjóðiry tryggir sjálfstæði sitt með samvinnu við aðrar þjóðir, og bandalag lýð- ræðisríkjanna er tæki hennar til þess Takmarkanir skoðanakannana Réttmæti skoðunar og vinsældir hennar íslendinga. En vegna bandarisku herstöðvar- innar er árás á ísland árás á Bandarikin. og enginn ræðst á Bandaríkin annar en vitfirr- ingur, sem kýs kjarnorkustyrjöld. ísland er þannig bezt komið innan varnarhrings Bandarikjanna að gefnu þvi stjórnmálatak- marki Kremlverja að bæta vigstöð sina i Norðurálfu án þess að taka áhættuna af kjarnorkustyrjöld Tilvera herstöðvarinnar er vörnin fremur en varnarmáttur hennar. Ef sjónarmið íslendinga breytast með breyttum aðstæðm. segja þeir þessum samningum upp, rjúfa varnarsamvinnuna: Varnarliðið fer þá frá íslandi Og Bandaríkjamenn virða það eins og þeir virtu hitt, að íslendingar höfn- uðu ósk þeirra árið 1945 um leigu lands til 99 ára og að Frakkar rufu varnarsamvinnu við þá árð 1 966. íslendingar sem óháðastir Bandaríkjamönnum íslendingar verða of háðir Bandarikja- mönnum i efnahagsmálum, ef þeir kosta aðrar framkvæmdir á íslandi en þær, sem nauðsynlegar eru vegna varnarkerfis vest- rænna þjóða, eða greiða leigu fyrir her- stöðvarlandið Ég tel fullvíst, að þeir séu fúsir tii fjárútláta, slíkt er hernaðargildi íslands. En íslendingar mega ekki komast í þá aðstöðu, að þeir eigi engra kosta völ í samningum við Bandarikjamenn Ef þeir missa alla samnings- aðstöðu sína, missa þeir sjálfstæði sitt. Land- leiguskoðunin er þvert á utanríkisstefnu Bjarna Benediktssonar, hún er ranghverfa skoðunar „herstöðvaandstæðinga" Og þeir verða einnig að gæta þess, að Bandarikja- menn eru gestir í landi okkar, en ekki heima- menn. Herlíf og þjóðlíf ber að skilja að. halda viðskiptum og öðrum samskiptum íslendinga og varnarliðsins i nauðsynlegu lágmarki. Þess vegna er það varhugavert að gera ekki greinarmun á réttindum og skyldum íslend- inga og varnarliðsmanna eins og gerðar eru tillögur um íslendingar mega ekki hugsa um efnahagslegan stundarávinning, sem hafa má af varnarliðinu, heldur um fórn sina, ef efnahagstengslin verða sterkari. Sjálfstæði þjóðar verður ekki metið til fjár. Ég vona, að það sé íslendingum einhvers virði Sumir landleigumenn ræða um „varnarverðmæti" íslands, sem reiknað er út af „hernaðarhag- fræðingum". Hægt er að reikna það út, hvað það kosti aðrar aðildarþjóðir Atlantshafs- bandalagsins að koma upp herstöð á Græn- landi eða Skotlandi, sem gegni sama varnar- hlutverki fyrir vestrænar þjóðir og herstöðin á Miðnesheiði En þeir gleyma þvi, að með flestum íslendingum er til sjálfsvirðing Við gefum afnot af landi okkar og þiggjum varnir þess Glík skulu gjöld gjöfum, segir í Háva AÐ SETJA VERÐMIÐA A LANDIÐ eru sitt hvað, segja fylgismenn frjálsræðis Sannleikurinn er ekki saman kominn á einum stað, með einum hóp eða hjá einni stofnun, heldur er hann I brotum, og hver maður geymir eitt brotið Meiri hlutinn er enginn ákveðinn hópur, sem ráðið getur rikinu, hann er breytilegur eftir efnum og ástæðum Almenningsálitið er reikult og skeikult, það veitir vafasama leiðsögn og er auk þess nafnlaust. án allrar ábyrgðar I rauninni eru ..þjóðarvilji ' og ..almenningsálit" orð án mik- illar merkingar. sem skrumararnir notfæra sér einir í þessum heimi eru til sá vilji og það álit einstaklings, sem hann segir sjálfur til um, og hann getur verið sammála öðrum einstaklingum um tiltekin mál á tilteknum tíma Ástæðan til þess, að höfðatölureglan er notað i lýðræðisrkjum, afl atkvæða sker úr málum. er auðvitað sú, að allir borgararnir haí» r» i • i rfrelsið til skoðana Atkvæðisréttur þeirra er (eða á að vera) jafn, einn er jafngild- ur öðrum, og atkvæði eru þess vegna talin. en ekki valin, þegar kosnir eru fulltrúar fólksins Takmarkanir skoðanakannana blasa við Þær eru einungis heimildir um skoðanir manna á tilteknu máli á tilteknum tíma og eiga ekki að ráða ákvörðunum stjórnmála- man’na. fulltrúa fólksins Ákvarðanir þeirra á að taka i góðu tómi og að vel athuguðu máli. Þess vegna er lýðræði á Vesturlöndum þing- ræði Kjarni málsins er sá, að i lýðræðisriki eiga einstaklingarnir að taka sem flestar ákvarðanir sjálfir, en kjörnir fulltrúar þeirra hinar Sá, sem hleypur á eftir almenningsálit- inu, hleypur á eftir vindi Stjórnskörungur keppir ekki við skrumarana um stundarvin- sældir, hann breytir af ábyrgðarkennd, tekur siðferðilega forystu. Það gerði, Geir HalÞ grímsson i sögulegasta sjónvarpseinvigi seinni ára, er hann sagðist ekki setja verð- miða á landið Skoðanakönnun Sjálfstæðisflokksins í útlöndum sjá starfsmenn óháðra stofnana um skoðanakannanir, svo að nákvæmni sé gætt og ekki felist 1 spurningum skoðanir (sem skila sér í svörunum) Slikar skoðana- kannanir eru fróðlegar, þó að menn þurfi að kunna skil á takmörkunum þeirra, en fram- kvæmd þeirra er vandasöm Viðvaningar eiga ekki að koma nærri henni. Spurningin, sem borin var upp í skoðanakönnun Sjálf- stæðisflokksins, var mjög óheppilega orðuð „Eruð þér hlynntir þvi, að varnarliðið taki þátt í kostnaði við þjóðvegagerð hérlendis?" Hún er ekki raunveruleg spurning í þessu lifi fá menn eitthvað með því að fórna öðru. Þeir velja um kosti, þegar þeir svara raunveru- legri spurningu Gera verður fulla grein fyrir hvoru tveggja, fengnum og fórninni, til þess að spurningin sé raunveruleg (og svarið þess vegna lika). Aðspurðir vilja flestir til dæmis líklega njóta aukinnar opinberrar þjónustu En hverju svara þeir, þegar þeir eru spurðir, hvort þeir vilji greiða fullt verð fyrir þessa þjónustu? Skoðun hinna 7254 kjósenda, sem svöruðu spurningunni um þjóðvegina játandi, ber sennilega að skilja sem stuðn- ingsyfirlýsingu þeirra við ódýra vegalagn ingu á íslandi. Spurningin fól með vissum hætti svarið í sér, þvi að litlar sem engar umræður höfðu farið fram um fómina, sem færð er, og á hana var ekki minnzt í spurn- ingunni Ég er viss um það, að kjósendurnir 7254 vilja ekki fórna sjálfstæði íslendinga fyrir ódýrari vegi, og það skiptir mestu máli. Óánægja með fyrirkomulag varnanna Þessa skoðun kjósenda ber einnig að skilja sem visbendingu um áhyggjur þeirra vegna varnanna, bæði almannavarna og landvarna, á Islahdi. Eru þær nægilegar? Um það má deila, en Islendíngar þurfa að minnsta kosti mjög á islenzkum sérfræðingum i þessum efnum að halda til sjálfstæðrar stefnutöku Borið hefur og á óánægju margra manna með fyrirkomulag varnanna, einkum fram- kvæmda varnarliðsins Þeir telja það koma til greina. að verk varnarliðsins verði boðin út á innlendum markaði, islenkir verktakar keppi allir um þau, en einn einoki ekki Það er einnig gagnrýnt, að Íslendingar greiði niður landbúnaðarvörur (sem útflutmngsvörur) til varnarliðsins Allar þessar aðfinnslur eru at- hugunarefni, þó að fara verði mjög gætilega að En vist er. að það er mikill misskilningur, að Sjálfstæðismenn hafi i þessari skoðana- könnun tekið undir landleiguskoðun Dag- blaðsins Umfram allt á að draga þá ályktun af svörum meirihlutans við þessari þjóðvega- spurningu, að brýna nauðsyn beri til að rökræða um utanrikismál Islendinga. fyrir- komulag varnanna og framkvæmda varnar- liðsins Utanrikisstefnan til tryggingar sjálfstæði islendinga Hvorki Árni Helgason né Guðlaugur Bergmann eru landleigusinnar En i málefna- legum greinum þeirra gætti að minu mati ekki nægilegs skilnings á islenzkum utanrik- ismálum Islendingar reyna að tryggja sjálf- stæði sitt með utanrikisstefnunni. gæta hug- sjóna sinna-og hagsmuna, og Bandarikja- menn reyna að gæta sinna hagsmuna og hugsjóna með sinni utanrikisstefnu Varnar- liðið á Miðnesheiði er vitanlega til þess að verja Bandarikin frá sjónarmiði Bandaríkja- manna Við því er ekkert að segja. en mestu máli skiptir, að það var einnig ísland frá sjónarmiði íslendinga Varnarsamningur Is- lendinga og Bandarikjamanna er samningur tveggja sjálfstæðra þjóða Hann var gerður vegna þess, að hagsmunir og hugsjónir þjóð- anna fóru saman, utanrkisstefnur þeirra rák- ust ekki á. Árás er að visu ekki yfirvofandi á Island. En íslendingar verða að verja landið. ella taka þeir of mikla áhættu, eru i of veikri aðstöðu á alþjóðavettvangi. Herstöðin er nauðsynleg, þvi að ákvæðin i Atlantshafssátt- málanum um það, að árás á eitt aðildarrikið skuli talin árás á þau öll. eru skilorðsbundin. Það er komið undir mati stjórna rikjanna (sem kommúnistar og fasistar geta orðið aðilar að i ófyrirsjáanlegri framtið). hvað að er gert Aðildin að Atlantshafsbandalaginu er að minum dómi ekki nægileg trygging fyrir málum Við erum fullgild þjóð og frjáls þrátt fyrir smæðina Við eigum að visu i erfiðleik- um En það leysum við sjálfir með siðferði- legu aðhaldi Einstaklingar, sem geta ekki séð um sig sjálfir, segja sig til sveitar, verða bónbjargamenn Landleigumennirnir ætla að setja verðmiða á landið En hvers vegna fá þeir ekki konurnar sinar metnar? Hvers eiga þær að gjalda — verðmiðalausar? Vændis- konur eru skynsamar frá sjónarmiði slikra „hagfræðinga". þær leigja likama sina gest- um En kjósa íslendingar hlutskipti betlarans eða skækjunnar? íslendingar vestræn þjóð íslendingar geta ekki skorizt úr leik og treyst þvi, að aðrir gæti þess ófullkomna lýðræðis, sem þrátt fyrir allt hefur tekizt að framkvæma á Vesturlöndum einum Réttind- um fylgja skyldur, frelsinu ábyrgð Og öll aðildarriki Atlantshafsbandalagsins önnur en ísland hafa umtalsverðan kostnað af vörnun- um Bandarikjamenn bera lángþyngstu byrð- ina, kostuðu 6% þjóðarframleiðslunnar til varna vestrænna ríkja árið 19 76, Norðmenn 3,1 %. Danir 2,6% En 3% þjóðarframleiðslu islendinga árið 1976 voru um 7,7% millj- arðar kr og verða um 1 3,5 milljarðar kr. árið 1978 Það má telja gjaldið, sem íslendingar losna við að greiða, einir atlantshafsþjóð- anna, vegna þess að Bandarikjamerln annast varnir landsins á sinn kostnað. Aðstaða Is- lendinga er þess vegna sambærileg við að- stöðu þess manns, sem tekur liftryggingu án þess að greiða iðgjaldið Ef til viðbótar á að koma leiga til íslendinga. er sjálfsvirðing íslendinga að engu orðin Við verðum að vera heilir i samvinnu okkar við vestrænu vinaþjóðirnar Árið 1949 orti Tómas Guð- mundsson. þjóðskáld Islendinga, það. sem allir þeir, sem kjósa sjálfstæði Islendihga, hljóta að samsinna: En vit, aS öll þín arffeifð, von og þrá er áminning frá menning, sögu og Ijóðum aS ganga af heilum hug til liðs við þá. sem heimínn vilja byggja frjálsum þjóðum.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.