Morgunblaðið - 06.01.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. JANUAR 1978
+
Eiginmaður minn,
HELGI NALLING ANDREASEN
mjólkurfræðingur,
Sunnuvegi 14, Selfossi,
andaðist 31 desember Verður jarðsunginn frá Selfosskirkju 7 janúar
kl 2
fyrir hönd barna og tengdabarna,
Aftaiheiður Andreasen.
+
Bróðir okkar,
ÁRMANN KRISTJÁNSSON,
frá Breiðabólstað, andaðist í Kaupmannahöfn, 4 janúar Ingvar Kristjánsson, Óskar Kristjánsson. Þorkell Kristjánsson. Hallur Kristjánsson.

+ Ástkær sonur okkar og bróðir, JÓN HALLUR, lezt af slysförum, miðvikudaginn 4 janúar
Ólöf Stefánsdóttir, Karl Ómar Jónsson. Stefán Karlsson. Kristín Karlsdóttir Björn Karlsson.

Faðlr okkar tengdalaðir og afi, BJÖRN BJORNSSON fyrrum kaupmaður i Neskaupstað er látínn. Útförin hefur farið fram i kyrrþey að ósk hins látna
Björn Björnsson Guðlaug Ingvarsdóttir,
Ari Björnsson. Sigriður Jónsdóttir
Þorsteinn Björnsson, Emy Björnsson.
Jóhanna Björnsdóttir Jónas Jónasson.
Ágúst Björnsson Elin Magnúsdóttir.
og barnabörn.
+
Faðir minn,
GUÐMUNDUR GUNNARSSON
frá Brautartungu
Stokkseyri.
verður jarðsunginn frá Stokkseyrarkirkju laugardaginn 7 janúar kl 2
Fyrir hönd vandamanna,
Fjóla Guðmundsdóttir.
+ IVIóðir okkar, tengdamóðir og amma,
JÚLÍANNA GÍSLADÓTTIR
Króki. Akranesi,
sem andaðist 30 desember verður jarðsungin frá Akraneskirkju
laugardaginn 7 janúar kl 13 30
Vandamenn
+
Hugheilar þakkir færum við öllum þeim sem vottuðu okkur samúð,
styrk og vináttu við fráfall.
AGNARS AGNARSSONAR
Inga Ólafsdóttir,
Margrét Sigmundsdóttir, | Agnar Guðmundsson,
systkini og aðrir ættingjar hins látna.
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og útför,
SIGURGÍSLA KJARTANSSONAR,
Völlum
Gíslína Gisladóttir,
Sigríður Kjartansdóttir og Björn Jónasson
+
Þökkum innilega vináttu og hlýhug við andlát og útför föður míns,
tengdaföður og afa,
ÓLAFS ÞÓRÐARSONAR
Sérstakar þakkir færum við læknum, starfsliði og vistmönnum á
Reykjalundí, svoog stjórn og starfsfólki SÍBS
Jón Þ. Olafsson,
Brynja Ingimundardóttir,
Ólafur Örn Jónsson,
Kjartan Ingi Jónsson.
Björn Björnsson
fyrrum kaupmaður
Norðfirði — Minning
í gær var gerð frá Fossvogs-
kirkju útför Björns Björnssonar,
fyrrum kaupmanns á Norðfirði.
Hann andaðist sfðastliðinn að-
fangadag 88 ára að aldri. Með
Birni er fallinn í valinn mikil
kempa, sem háði harða lífsbar-
áttu en sigraðist á öllum erfiðleik-
um með óbiiandi þreki.
Björn fæddist að Þverdal í
Saurbæ i Dalasýslu árið 1889 og
voru foreldrar hans hjónin Björn
Björnsson og Jóhanna Stefáns-
dóttir. Þeim varð tveggja sona
auðið. Annar þeirra var Björn, en
hinn var Júlíus Björnsson, raf-
virkjameistari, sem lengi rak raf-
tækjaverzlun í Austurstræti.
Björn ólst upp í sárustu fátækt.
Frá Þverdal fluttist hann með
foreldrum sínum á örreytiskot í
Staðarsveit á Snæfellsnesi en síð-
ar til Stykkishólms. Rétt fyrir
aldamótin flutti fjölskylda Björns
til Reykjavíkur og þar vann Björn
um skeið sem verzlunarsveinn í
verzlun Brynjólfs H. Bjarnasonar
við Aðalstræti. En frá Reykjavík
flutti Björn til Seyðisfjarðar, það-
an til Djúpavogs og loks til Norð-
fjarðar. Þar stofnaði hann eigin
verzlun haustið 1919 og réðst
hann þar með á garðinn þar, sem
hann var ekki lægstur, því fyrir
voru á flestum fjarðanna austan
lands stórbrotnir athafnamenn og
vaxandi kaupfélög, sem höfðu náð
allri verzlun undir sig. En með
þrotlausum dugnaði og þraut-
seigju tókst Birni að afla verzlun
sinni fylgis unz hún smám saman
skóp honum efnalegt sjálfstæði.
Hann kvæntist ágætri konu
Katrínu Málfríði Arngrímsdóttur,
og átti miklu barnaláni að fagna.
En árið 1945, þegar Björn var
ekki nema 56 ára, varð sá undar-
legi atburður, að hann sneri baki
við búðinni á Norðfirði, þ.e.a.s.
elzti sonur hans, Björn, tók við
rekstri hennar, hélt til Reykjavík-
ur og undi þar síðan við hugðar-
efni sin allt til æviloka. Það er
sjaldgæft, að menn taki slíkar
ákvarðanir og Iengi þar með líf
sitt og lífsfyllingu í stað þess að
slíta sér út fram í rauðan dauðann
með seigdrepandi vinnuálagi.
Það mun hafa verið 1911, sem
Björn byrjaði að taka myndir.
Ahugi hans á myndatökum, sem
fór sívaxandi, mun að einhverju
leyti hafa stafað af löngun hans
til að festa á myndum dásemdir
náttúrunnar, en Björn var ein-
hver sá mesti náttúruunnandi,
sem ég hef kynnst, enda var hann
ferðamaður mikill og fjallgöngu-
maður. ^
Ég kynntist Birni ekki svo heit-
ið geti fyrr en eftir að hann flutt-
ist til Reykjavíkur, en þá urðu
sameiginleg áhugamál til þess, að
kynni okkar urðu allnáin. Arið
1939 eignaðist Björn myndavélar
til töku á fuglamyndum og eftir
það tók áhugi hans á því efni
mjög að aukast. Þetta varð til
þess, að við efndum til margra
sameiginlegra ferða. Ég sinnti
minni hlið málanna en Björn tók
myndirnar. Frá þessum ferðum á
ég margar skemmtilegar endur-
minningar, hvort sem við lágum í
tjaldi í Þjórsárverum uppi við
Hofsjökul, úti í Drangey eða á
öðrum þeim stöðum þar sem við
áðum. Að lokum var svo komið, að
Björn hafði náð myndum af nær
öllum íslenzkum varpfuglum.
Þetta stórmerka safn ánafnaði
Björn, með samþykki erfingja
sinna, Náttúrufræðisstofnun ís-
lands með því skilyrði, að það yrði
varðveitt sér og ósundrað og að-
eins notað í þágu stofnunarinnar
sjálfrar. Hér er um að ræða 8
albúm með stækkuðum úrvals-
myndum og tilheyrandi filmum.
Þessi veglega minningargjöf er
náttúrufræðisstofnun ákaflega
dýrmæt og verður seint ofmetin.
En auk fulgamyndanna átti
Björn sæg af öðrum framúrskar-
andi myndum, svo sem myndum
af atvinnuháttum, landslags- og
mannamyndum o.fl. Einkum er
safn hans af Austfjarðamyndum
mikið að vöxtum og væri mjög
mikilvægt gð Minjasafn Austur-
lands stuðlaði að þvi, að þetta
safn sundraðist ekki.
Mér mun Björn Björnsson
ávallt verða mjög minnisstæður
maður. Hann var hár, grannur og
beinvaxinn og mun sjaldan hafa
Ragnheiður Jónsdóttir
Ream - Síðbúin kveðja
„Emigravit" is the inscription on
the tombstone where he lies,
Dead he is not, but departed, — for
the artist never dies.
(Longfellow —„Nuremberg")
Síðasta áratug höfum við þurft
að sjá á bak nokkrum af okkar
mætustu listakonum, öllum á
besta aldri. Ég var staddur í flug-
vél yfir miðjum Atlantsálum er
ég las minningargrein um Ragn-
heiði Jónsdóttir Ream listmálara
sem látist hafði 22. desember og
kom sú grein eins og reiðarslag.
Allar gleði og jólaóskir virtust nú
hjóm eitt við tilhugsunina um svo
ótímabæra burtför trausts sam-
starfsmanns og ágæts listamanns.
Það eru varla nema nokkrar vik-
ur siðan að Ragnheiður hringdi í
mig úr sjúkrahúsi þar sem hún,
hafði lengi legið, þjáð af kvala-
fullum en ekki banvænum kvilla,
til að skenkja mér málverk eftir
sig sem hún vissi að ég hafði
hrifist af, fyrir eitthvað lítilræði
sem ég hafði gert fyrir hana. Mér
er minnisstæð tilhlökkunin í rödd
hennar er hún talaði um að hefj-
ast handa við að mála á næstunni.
Það er öllum raun að þurfa að
liggja aðgerðalaus í langan tíma
en einkalega þó skapandi lista-
fólki sem á allt sitt undir linnu-
lausri æfingu og starfsemi.
Sjúkralegan hlýtur að hafa verið
Ragnheiði sérstakt kvalræði, list-
málari af Guðs náð sem hún var,
þótt hún gerði Iítið úr því and-
streymi. Sjálfur er ég sannfærður
um að hún var einn albesti málari
sem við höfum átt, — örugglega
sá jafnbesti. Listamönnum leyfast
gloppur öðru hverju í listsköpun
sinni en ég man ekki eftir slæmri
mynd frá hendi Ragnheiðar. Mis-
góðar myndir gerði hún að vísu,
en aldrei slæmar. Styrkur hennar
og yfirburðir sem listkmálari lágu
í því að málningin var henni ekki
einvörðungu dautt efni úr túbu til
áburðar á strigann, til að fylla
upp i frumteikningu, heldur virt-
ist Ragnheiði eðlislægur fullkom-
inn skilningur á eðli og duttlung-
um þessa miðils, — þyngd, áferð
og samverkan litanna og hvernig
hver stakur litartónn kæmi henni
best að gagni. Saman fóru svo
hugur og hönd og ber hver slóði,
hvert pensilfar í málverkum
Ragnheiðar vott um þroskaða
leikni þar sem hvergi er bruðlað
með liti og línur, — og reyndar
verða litur og lina gjarnan eitt í
meðförum hennar. öll vinna
hennar stefndi að sama marki:
orðið misdægurt. Hann hafði fast-
mótaðar skoðanir í flestum mál-
um og hvikaði hvergi þótt um
væri deilt. Hann var sparneytinn
eins og flestir samaldrar hans,
sem ólust upp í sárri fátækt, en
brutust áfram til bjargálna af eig-
in rammleik. Mér er t.d. minnis-
stætt, að í útilegum lifði hann
stundum nær einvörðungu á rúg-
brauði, smjörlíki og harðfiski, en
slíkt mataræði mun sennilega
hafa stuðlað mjög að líkamlegu
heilbrigði hans. Hann var ekki
félagslyndur, enda nokkuð sér-
lundaður og einrænn, en það er
ég líka, og gegnir því nokkurri
furðu, að okkur skuli hafa lynt
saman. Björn var hlédrægur og
hampaði myndum sinum lítið,
nema um nána kunningja væri að
ræða, og aldrei var hann fáanleg-
ur til þess að gefa út bók með
fuglamyndum sínum. Þótt Björn
væri í eðli sínu sparneytinn
horfði hann ekki í kostnað við
kaup á myndavélum, bifreiðum
og öðru sem til ljósmyndunar og
ferðalaga þurfti. Á sumrin undi
hann líka sjaldan lengi i Reykja-
vík, en var í þess stað að eltast við
að ná myndum af þeim fuglum,
sem vantaði í safn hans. Þá gat
maður vænzt þess, að sjá tjald
hans úti í mýrum og móum, hvar
sem var á landinu.
A síðustu árum hafa nokkrtr
menn, auk Björns, fengist við
myndatökur af fulgum og hafa
sumir þeirra náð mjög góðum
árangri. En Björn Björnsson var
og verður brautryðjandinn á
þessu sviði.
Finnur Guðmundsson
heilsteyptri og sjálfstæðri túlkun
á því umhverfi sem hún unni
mest, heiðum, afdölum, fjöllum
og fjörðum. Ég er einnig á því að
landslagsmálverk Ragnheiðar og
stallsystur hennar og vinkonu,
Lovísu Matthíasdóttur, marki
timamót innan þeirrar hefðar hér
á landi. Ný hrynjandi og annars
konar litanotkun einkenna verk
þeirra, ólíkt þvi sem Kjarval og
Ásgrímur eftirlétu síðari kynslóð-
um og stafar þessi mismunur að
hluta til af hinni amerísku skólun
þessara tveggja listakvenna. Mál-
verk Ragnheiðar eru frjálslega
máluð og sindra af tilfinningu, en
eru þó í föstum skorðum þegar
betur er að gáð. í litum hennar er
sérstök glóð, hver litur magnar
annan og við sjáum íslenzkt lands-
lag allt í einu sem nýtt ævintýri
og erum jafnframt sannfærð um
sannindi þessarar nýju sýnar. Það
er aðeins á valdi hinna ágætustu
listamanna að stuðla að slíkum
hugarfarsbreytingum. Og listin er
maðurinn. 1 hinu nýja listaráði að
Kjarvalsstöðum sat Ragnheiður
um tima og var í framkomu henn-
ar allri að finna þá eiginleika sem
áreynslulaust má Iesa úr málverk-
um hennar: festu, sanngirni og
hlýhug samfara innilegri og
græskulausri kímnigáfu. Sömu
sögu hafa sagt mér þeir starfs-
bræður Ragnheiðar sem störfuðu
með henni að félagsmálum mynd-
listarmanna. Við munum öll
sakna hennar mjög. Það er ekki
ofsagt að eiginmaður Ragnheiðar,
Donald Ream, hafi allar götur
verið henni stoð og stytta, sérstak-
lega þessa síðustu mánuði. Ekki
þurfti gestur að staldra lengi við á
heimili þeirra hjóna við Hóla-
vallagötu til að verða var við þá
gagnkvæmu virðingu og elsku
sem þar rxkti. Donald sendi ég
hugheilar samúðarkveðjur.
Áðalsleinn Inuólfsson.