Morgunblaðið - 13.01.1978, Blaðsíða 8

8

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. JANUAR 1977
Sadat og Begin í Jerúsalem.
ekki væri fyrir annað er þetta
athyglisverð þróun.
Er verið að leiða
athyglina frá
Palestfnumönnum
með Sinaiþrætunni
Fram til siðustu daga hefur
málefni Palestínumanna verið
þungamiðja málsins. Rétt er að
halda því áfram þar, vegna þess
að óhugsandi virðist að málið
verði leyst án þess á einhvern
hátt sé samið um framtiðarskipan
Palestínu-Araba. En sú hugsun
gerir þó vart við sig að með þrasi,
þrætum og mátulega hörkulegum
orðaskiptum um Sinai — sem
hingað til hefur sáralitlu máli
skipt þegar friðarsamningamál
hefur borið á góma — sé verið að
leiða athyglina frá Palestínu-
mönnum og gera Sinai að aðalat-
riði sem geri Egyptum kleift að
gera sérsamninga við Israel án
þess að leysa mál Palestínu-
manna. Sá möguleiki er víst fyrir
hendi líka að i þessum hvassyrtu
yfirlýsingum beggja forystu-
mannanna Sadats og Begins sé
alvörukergju að finna, sem bland-
in væri vobrigðum ef þeim finnst
sem hugrekki þeirra og friðarvilji
sé ekki nægilega virtur af mót-
aðila.
Hver gæti orðið framvinda, í
Miðausturlöndum á næstunni?
— Sadat kynni að þreytast á PLO og gefa Palestínumenn upp á
bátinn — er þrasið um Sinai brellur þeirra Sadats og Begins eða er
alvöru kergja komin í málið?
EFTIR hin hvatvlslegu orðaskipti
þeirra Sadats Egyptalandsforseta
og Begins, forsætisráðherra
Israels, sfðustu daga vegna Sinai,
hefur mörgum þótt sem fram-
vinda friðarþróunar á þessu
svæði sé óljósari en áður. Fyrsta
vfman er liðin hjá, eftir að Sadat
fór I hina heilögu sendiför sína til
Jerúsalem. Þar voru menn há-
stemmdir og bjartsýnin leyndi
sér ekki. I tali sfnu gagnvart
blaðamönnum virtust þeir ekki
fullkomlega raunsæir á alla þá
gffurlegu tæknilegu og tilfinn-
ingalegu erfiðleika sem yrði við
að etja, en fögur orð, lof og trú
gekk á víxl,
Þó þarf enginn að ætla þeim
Begin og Sadat slfka einfeldni að
þeir hygðu að málin myndu Ieys-
ast með fundinum í Jerúsalem og
síðan í Ismailia á jóladag. Sadat
mátti þó minni tíma missa en
Begin að flestra dómi. En víst er
að þeir hafa áreiðanlega sín á
milli stillt orðagjálfri í hóf og
leitast við að finna lausn sem gæti
orðið til að varða veginn til friðar.
Vegna þess að vilji beggja er
sannfærandi og trúlegur eru því
orðahnippingar þeirra nú mörg-
um umhugsunarefni. Báðum er í
mun að það sem hefur áunnizt
koðni ekki niður. Að vísu er ekki
beint útlit fyrir það, m.a. eru nú
starfshóparnir tveir sem voru
skipaðir á Ismailiafundinum að
hefja störf af fullum karfti og er
þess að vænta að þar verði unnið
af einurð og ásetningi um að kom-
ast að einhverri niðurstöðu sem
fært verður að leggja fyrir leið-
togana.
Hefur ekkert
þokazt síðan
um jól?
Frá því Ismailiafundurinn var
haldinn hefur sáralítið eða ekkert
þokazt í þessum málum að því er
séð verður. Djúpið milli Egypta
og Israela var auðvitað svo breitt
að óhugsandi var að brúa það á
svipstundu. En för Carters
fsraelar hafa
ráðið Sinai
í tíu ár
Bandaríkjaforseta til Sadats og
sérkennilega orðaðar yfirlýsingar
hans — sem i raun gengu þvert á
það sem hann hafði sagt við
Menachem Begin fáeinum dögum
áður, varð og ekki til að auðvelda
málið. Skýringin á orðum Carters
og hvernig þau skuli túlka hefur
ekki fengizt svo að neinu gagni sé
en af mörgu má ráða að Carter sé
að reyna að feta einhvern milli-
veg og vilji hvorugan aðila
styggja, þó svona slysalega tækist
til í þetta sinnið og Israelar hafi
brugðist hinir verstu við. A hinn
bóginn hafa Bandaríkjamenn tek-
ið því af mestu stillingu að Sadat
tók alla forystu úr höndum stór-
veldanna með frumkvæði sínu í
nóvember og búast má við því að
hann og Begin og jafnvel aðrir
Arabaleiðtogar sem kynnu að fást
til viðræðna, vilji nú leggja sig
fram um að leiða málin í þessum
heimshiuta til lykta, án þess að
slíkum aðgerðum sé stjórnað eins
og venjulega af stórveldunum. Þó
Begin með Carter: frumkvæðið var tekið úr höndum Bandan'kja-
manna þeim til furðu.
Hússein með Iranskeisara. Hussein er tvfstfgandi og uggandi um sinn
hag ef PLO-menn fengju vilja sfnum framgengt.
Bæði Sadat og Begin hafa þó
dregið töluvert í land og rennir
það stoðum undir þær hugmyndir
að hér sé að hluta um sviðsetn-
ingu' að ræða hvað varðar þetta
ágreiningsmál. En vikja mætti
ögn að Sinai. Israel tók svæðið frá
Egyptalandi í sex daga striðinu og
hefur svæðið verið á valdi þess
sfðan. Eins og fram hefur komið i
fréttum hafa ísraelar hafið þar
nokkurt landnám. Sinai eyði-
mörkin hafði þó í stríðinu 1955
lent að hluta á valdi ísraela en
fyrir þrýsting stórveldanna
tveggja var svæðinu skilað aftur.
Síðar þóttust Israelar hart leiknir
og töldu að komið hefði verið aft-
an að þeim. Eftir Yom Kippur
stríðið I október 1973 drógu
Israelar herlið frá nokkrum hluta
Vestur-Sinai þegar gerður var
samningurinn um aðskilnað herja
Israela og Egypta. En um það bil
90% af Sinai héfur þó verið á
fsraelskum höndum þessi tíu ár.
Verður Sadat
þreyttur á gagn-
rýni PLO-manna
Eins og fram hefur komið hefði
fáum dottið það í hug að Sinai
gæti orðið ásteytingarsteinn.
Sadat hefur oft lýst því yfir að
hann gæti gert einhliða friðar-
samning við Israel þegar honum
þóknaðist. En hann hefur til
þessa kosið að slíkur samningur
fæli I sér lausn Palestínumálsins
hvað sem nú verður.
Ekki er þetta alls kostar ný
bóla. I ævisögu sinni My Life seg-
ir Golda Meir, fyrrverandi for-
sætisráðherra Israels frá því að
hún hafi þózt merkja það fljótlega
eftir að Sadat tók við völdum að
Nasser látnum, að hann yrði sann-
gjarnari og hófsamari en fyrir-
rennari hans. Að sögn Goldu Meir
hafði Ceausescu Rúmeniuforseti
milligöngu um að koma skilaboð-
um til hennar þess efnis að Sadat
vildi fá að hitta hana. Aftur á
móti fylgdi Sadat því ekki eftir og
af fundi varð ekki. Þetta var all-
löngu fyrir Yom Kippurstriðið
sem Egyptar hófu. I viðtölum við
Sadat nú kemur ekkert fram sem
skýrir hvers vegna Sadat virðist
ekkert hafa aðhafst f málinu, þar
sem virðing hans og aðdáun á
Goldu Meir hefur ekki verið neitt
launungarmál og hann telur að
það hefði verið eftirsóknarverð-
ast ef hann hefði getað haft sam-
skipti við hana um friðarmálefni
Miðausturlanda, enda þótt Begin
sé að hans dómi verðugur gagnað-
ili. Aftur á móti segir Sadat að
aldrei hefði hvarflað að honum að
eiga slík skipti við Ytzak Rabin,
fyrrv. forsætisráðherra, sem sé
hvorki sterkur pólitikus né per-
sónuleiki.
En hvað nú sem þeirri afstöðu
Sadats liður að vilja að lausn
Palestinumálsins verði fólgin í
samningum nú gæti sú afstaða
breytzt. Það gæti breytzt ef PLO-
frelsissamtök Palestinumanna
sem telja sig samnefnara og má-
svara Palestínumanna — þótt það
sé vissulega umdeilt — halda fast
við andstöðu sina við friðarfrum-
kvæði Sadats og neita að fallast á
eða styðja tillögur hans til lausn-
ar málinu.
Deila Sadats og PLO er beizk og
hatrömm um þessar mundir. En
að svo komnu hefur Sadat ekki
gengið lengra en gefa í skyn að
svo geti farið að hann neyðist til
að ganga einn á leiðarenda.
Egyptar, eru sem sé dauðþreytt-
ir á þvi að vera fallbyssufóður
fyrir PLO og standa í því að heyja
hverja styrjöldina á fætur ann-
arri til að reyna að tryggja
Palestinumönnum þau réttindi
sem þeir telja sig bera. Sadat vill
tæplega ganga svo langt nú að
fórna friði Egyptalands fyrir Pal-
estinumenn, en hann er engu að
síður reiðubúinn að ganga nokk-
uð langt til að svíkja ekki það mál
sem hefur að dómi Araba verið
kjarni Miðausturlandadeilunnar í
þrjátíu ár.
Sadat: versti
óvinur Palestínu-
manna er PLO.
Nú búa um 900 þús. Palestlnu-
Arabar í Jórdaniu. A Gazasvæð-
inu sem Israelar ráða eru um 430
þús. i Kuwait 250 þús., í Libanon
400 þús., í Sýrlandi um 15 þús.,
Egyptalandi 150 þús., og á Vestur-
bakkanum um 750 þús. Auk þess
býr um hálf milljón Palestínu-
Araba í Israel og eru ríkisborgar-
ar lsraels. Margt af því fólki, sér-
staklega úr röðum yngri kyn-
slóðarinnar virðist finna til meiri
tengsla við hina palestínsku
frændur sina en sambýlismenn
sína, Gyðingana.
Aðalmálsvari Palestinumanna
eru PLO — Frelsissamtök
Palestínumanna eins og alkunna
er. Þar er Arafat æðstur manna
en aldrei hefur þó verið efnt til
kosninga um æðstu stjórn PLO,
og þau hryðjuverk mörg og ljót
sem PLO hefur unnið og talið i
þágu friðar og hagsmuna
Palestínumanna, hafa ekki hlotið
einróma fögnuð Palestínumanna.
Því að það er vissulega misskiln-
ingur að allir Palestinumenn séu