Morgunblaðið - 17.01.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JANUAR 1978
VIÐSKIPTI
- v/ * "y'l. ,f -£$-w
VIÐSKIPTI — EFNAHAGSMÁL — ATHAFNALÍF.
Umsjón: Sighvatur Blöndal.
Ráðstefna Stjórnunarfélags fslands:
hveitibrauð, sem er 1 kg að
þyngd, þá kemur út sem svarar
V2 kg af olíu úr dæminu? Nú
eru 5.000 kílókalóriur i '/2 kg
af olíu, en ekki nema 700
kílókalóriur í 1 kg af hveiti-
brauði, svo að þetta er bersýni-
lega mjög óhagstæður orkubú-
skapur. Hvað er til ráða til að
spara orku í þessu sambandi?
Eigum við að hætta að rækta
hveiti og baka brauð, eða eig-
um við að drekka olíuna?
Frá störfum
ráðstefnunnar
í Munaöarnesi
Thermal Units (BTU) eða 2,5
X 10 14 kilóalóriur. Þetta er nú
kannski erfitt að skilja, enda
geta menn betur áttdað sig á
því, að 1 quad samsvarar 36
milljón tonnum af kolum eða
„Þjóðhagsleg markmið
og afkoma íslendinga”
„Þjóðhagsleg markmið og
afkoma íslendinga" var efni
ráðstefnu þeirrar er Stjórnunar-
félag ísland hélt í Munaðarnesi
dagana 12. —14. janúar s.l.
Markmið ráðstefnunnar var að
fjalla um afkomu íslendinga og
gera þátttakendum grein fyrir
sambandinu milli lífskjara og
þjóðfélagslegra markmiða,
ennfremur áhrifa stjórnar efna-
hagsmála og stjórnunar fyrir-
tækja á afkomu þjóðarinnar. Til
ráðstefnunnar mættu alls milli
40—50 manns víðs vegar að
úr hinum ýmsu stéttum þjóðfé-
lagsins
Ragnar Halldórsson formað-
ur Stjórnunarfélagsins setti ráð-
stefnuna og bauð gesti vel-
koma. Þá kynnti hann þá frum-
mælendur en aðalræðumenn
voru þeir Gylfi Þ. Gíslason pró-
fessor, Jónas Haralz banka-
stjóri og Guðmundur K
Magnússon prófessor. Þá töl-
uðu einnig þeir Ásmundur
Stefánsson hagfræðingur, Da-
víð Scheving Thorsteinsson for-
stjóri, Björn Friðfinnsson fjár-
málastjóri, Geir Vilhjálmsson
sálfræðingur, Magnús Gústafs-
son forstjóri og Þröstur Ólafs-
son framkvæmdastjóri. í lok
ráðstefnunnar voru svo hring-
borðsumræður, þar sem miklar
og fjörugar umræður urðu
I ávarpi sínu við setningu
ráðstefnunnar sagði Ragnar
Halldórsson m.a.:
„Vissuð þið, að þegar það
dæmi er gert upp, hversu mikla
orku þarf til þess að framleiða
HIÐ rfkisrekna flugvélafram-
leiðslufyrirtæki Embraer, sem til
þessa hefur verið langstærsti
flugvélaframleiðandi f Latnesku-
Amerfku, hefur nú hafið innreið
sfna f Evrópu. Þeir hafa nýverið
gert geysistðran samning um sölu
á EMB-110 þotum sfnum til
brezka flugfélagsins Air Wales og
Carter Bandaríkjaforsetí hef-
ur á undanförnum mánuðum
reynt að sannfæra landsmenn
sina um það, að nauðsynlegt
sé að breyta um lifnaðarhætti
til að spara orku. Árangurinn
virðist, að minnsta kosti að svo
komnu máli, vera óviss og of-
angreint dæmi sýnir, að hér er
ekki um einfalt mál að ræða.
„QUAD" er eining fyrir orku
og er sama sem 1015 British
franska flugfélagsins Air
Littoral.
Þá eru raddir uppi um að við-
ræður séu í gangi við aðila i
Bandarikjunum, Astraliu, Grikk-
landi og Súdan. Embraer sem hef-
ur selt fyrir meira en 40 milljónir
dollara á s.l. ári, hefur nú komizt i
hóp tiu stærstu flugvélaframleið-
enda í heiminum.
25 milljón tonnum af olíu. Iðn-
þróuð borg með milljón íbúa
notar um 1 quad af orku á
þremur árum.
Heildarorkunotkun Banda-
ríkjanna árið 1975 var 73
quad. Ef ekki tekst að draga
verulega úr orkunotkun eins og
Carter stefnir að, munu Banda-
ríkjamenn þurfa um 200 quad
árið 2000. Takist hins vegar að
spara orku verulega, yrði orku-
notkunin um 105 quad. Sér-
fræðingum ber saman um að til
þess að fullnægja viðbótarorku-
þörfinni 'Séu ekki nema tvö til-
tækileg ráð: annað hvort að
byggja 350 1000 megawatta
kjarnorkuver eða opna 700
risanámur. Að sjálfsögðu má
fara báðar þessar leiðir að
nokkru, en þriðji möguleikinn
er ekki fyrir hendi, þ.e.a.s. ef
menn ekki vilja aftur snúa til
lifskjara og menningar, sem
ríktu fyrir nokkrum hundruðum
ára og gefa gjörsamlega upp á
bátinn núverandi lifnaðarhætti.
Fyrir aðeins örfáum árum var
litið til Svíþjóðar sem fyrir-
myndarríki í hinum vestræna
Flugvélaframleiðsla:
Brasilíumenn hefja inn-
reið sína í Evrópu
heimi, þar sem ríkisforsjá sæi
fyrir því, að menn gætu lifað
áhyggjulausu lífi frá vöggu til
grafar. I dag eru margir þeirrar
skoðunar, að Svíþjóð rambi á
barmi efnahagslegs gjaldþrots,
og víst er um það, að erfiðleik-
ar á því að samina sívaxandi
þarfir velferðarríkisins við raun-
hæfa möguleika efnahagslífs-
ins, eru nú að verða öllum
Ijósir.
Erfiðleikar Svia stafa af því,
að þeir hafa hækkað kaupið hjá
sér of mikið, bætt lífskjör meir
en atvinnuvegirnir standa und-
ir, og nú siðustu misserin bein-
linis greitt atvinnufyrirtækjum
fyrir að halda áfram fram-
leiðslu, sem þó hefur farið á
lager vegna þess að hún er
ekki samkeppnisfær. íslending-
um virðist þvi sjálfsagt, að
Sviar haldi áfram að fella geng-
ið. en þegar við stöndum
frammi fyrir sams konar vanda-
máli, þ.e. að sjávarútvegurinn
getur ekki staðið undir 60%
launahækkunum á einu ári,
virðist sú skoðun útbreidd, að
gengislækkun komi ekki til
greina.
Eins og þessi dæmi sýna.
Dr. Gylfi Þ. Gíslason:
Ekki hægt að einangra ef nahagsmál frá
öðrum viðfangsefnum þjóðfélagsmála
DR. Gylfi Þ. Gíslason var einn
frummælenda á ráóstefnu
Stjórnunarfélagsins I Munaóar-
nesi I s.l. viku og m.a. sem fram
kom I ræðu hans var eftirfar-
andi:
Efni þess, sem ég hefi að
segja, verður þríþætt. I fyrsta
lagi tel ég nauðsynlegt að vekja
athygli á, að islenzkt þjóðfélag
er ekki einangrað fyrirbæri í
Evrópu eða heiminum, þótt það
sé samfélag litillar þjóðar, sem
býr í landi við yztu nöf. Sam-
félag okkar er mótað af svipuð-
um hugmyndum og svipaðri
þróun og mótað hefur nálæg
riki, vestan hafs og austan. Tii
þess að skilja íslenzkt þjóðfélag
og geta myndað sér skynsam-
lega skoðun á því, hver skuli
vera þjóðfélgsleg markmið Is-
lendinga, er þess vegna nauð-
synlegt að gera sér grein fyrir
þeim megin hugmyndum, sem
mótað hafa þann heimshluta,
sem við búum i, og jafnvel
heiminn i heild.
1 öðru lagi ætla ég að ræða
þróun islenzkra þjóðmála á
þessari öld. Án túlkunar á því,
sem hér hefur verið að gerast,
er ekkí hægt að hafa rökstudda
skoðun á þvi, hver vera skuli
þjóðfélagsleg markmið tslend-
inga
1 þriðja og siðasta lagi mun
ég síðan gera grein fyrir þeim
þjóðfélgslegu markmiðum, sem
ég tel, að Stefna beri að.
Þrátt fyrir allt hefur Islend-
ingum yfirleitt tekizt að bægja
frá dyrum sínum alvarlegasta
böli nútímans, en það hlýtur
mikið atvinnuleysi að teljast.
Ef víxlsporin, sem stigin hafa
verið, væru skýring þess, að
tekizt hefur lengst af að halda
fullri atvinnu á tslandi, væru
þau vissulega afsakanleg að
verulegu leyti. Auðvitað hefur
ekki alla öldina tekizt að af-
stýra atvinnuleysi að fullu.
Komið hafa atvinnuleysistíma-
bil. En þau ár hafa þó verið
miklu fleiri, sem hægt er að
kenna við skort á vinnuafli eða
umframeftirspurn eftir vinnu-
afli, en hin, þegar atvinnuleysi
hefur rikt. Það hefur m.ö.o.
ekki verið um að ræða jafna
þróun á sviði atvinnustigsins.
Það er skoðun mín, að unnt
hefði verið að haida jafnháu
atvinnustigi og átt hefur sér
stað, án þess að búa við hafta-
búskap í 30 ár, við verðbólgu í
nær fjóra áratugi og án þess að
hafa fylgt rangri stefnu á sviði
landbúnaðarmála um mjög
langt skeið og efnt til offjár-
festingar á sviði sjávarútvegs
og orkumála nú upp á siðkastið.
Ef þjóðarbúskapur tslendinga
hefði alla öldina grundvallazt á
heilbrigðum markaðsbúskap,
með hæfilegum ríkisafskiptum,
sem tryggðu framgang vel-
ferðarsjónarmiða og eðlilega
jöfnun byggðar i landinu, álít
ég, að hagvöxtur hefði getað
orðið bæði jafnari og meiri en
hann hefur verið á öldinni.
Þá kem ég að þriðja hluta og
meginefni þessa erindis. A
grundvelli þess, sem ég hef
þegar sagt um þær meginhug-
myndir, sem mótað hafa þjóðfé-
lagsþróun umheimsins, og hins,
sem ég tel hafa einkennt þjóð-
félagsþróun á Islandi á þessari
öld, mun ég nú reyna að gera
grein fyrir, hver ég tel eigi að
vera þjóðfélagsleg markmið Is-
lendinga á komandi árum. Ég
tel rétt að taka fram, að ég ræði
um þjóðfélagsleg markmið i
mjög viðri merkingu. Ég tel
ekki unnt né rétt að ræða þjóð-
félagsmál eingöngu sem efna-
hagsmál. Það er ekki hægt að
einangra efnahagsmál frá öðr-
um viðfangsefnum þjóðfélags-
mála. Til dæmis ættu tengsl
efnahagsmála við menntamál
að vera augljós. Það er auðvítað
ekki út i bláinn, að sagt hefur
verið, að menntun sé arðbær-
asta fjárfestingin. Maðurinn
sjáldur, hinn menntaði maður,
er og hefur alltaf verið mikil-
vægasta framleiðsluaflið í iðn-
ríkjum nútimans. Skilyrði til
aukinnar framleiðni eru háðari
aukinni þekkingu en nokkru
öðru. Það er fyrst og fremst
þekking, ásamt fæðu og heii-
brigði, sem vanþróaðar þjóðir
skortir en ekki hráefni eða
orkulindir. Þetta ætti okkur Is-
lendingum i raun og veru að
vera ljósara öðrum þjóðum. Um
aldamótin siðustu voru tslend-
ingar án efa bláfátækust þjóða í
Vestur-Evrópu, en erum nú
komnir i hóp þeirra, þar sem
velmegun er mest. Þá lífskjara-
byltingu, sem orðíð hefur á
þessari öld, eiga tslendingar
fyrst og fremst þvi að þakka, að
hér hafði várðveitzt alþýðu-
menntun frá fornu fari, þrátt
fyrir fátækt og örbirgð, að hér
var um aldamótin menntað
fólk, sem gat stigið i einu skrefi
úr miðaldaþjóðfélagi inn i nú-
timaiðnríki. Ekki er heldur
unnt að slita i sundur efnahags-
mál og heilbrigðismál. Heil-
brigði og heilsugæsla verður að
haldast i hendur við framfarir i
efnahagsmálum. Og enn siður
er hægt að loka augunum fyrir
tengslunum milli efnahagsþró-
unar og siðgæðisvitundar. Það
var brestur i siðgæðisvitund
þjóðarinnar, sem átti verulegan
þátt i bankahruninu og krepp-
unni eftir fyrri heimsstyrjöld.
Þrjátiu ára haftakerfi hafði
skaðleg áhrif á siðgæðismat og
truflað siðgæðismat síðan á
hinn bóginn á þróun efnahags-
mála. Blandast nokkrum hugur
um, að í kjölfar striðsgróðans
og dvalar hins fjölmenna er-
lenda herliðs hér á landi á tim-
um seinni heimsstyrjaldarinn-
ar hafi siðgæðisvitund þjóðar-
innar lamazt og það sagt til sín i
efnahagskerfinu? Og hver
dregur i raun og veru í efa, að
ein alvarlegasta afleiðing verð-
bólgunnar á undanförnum ára-
tugum, einkum og sér í lagi á