Morgunblaðið - 24.01.1978, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. JANUAR 1978
Gestur
Ólafsson
arkitekt
og
skipulags-
fræðingur:
Fyrir nokkrum árum tók að bera á
talsvert breyttri afstöðu til skipulags
mannvirkjagerðar og umhverfismála
hér á landi Margir sem þá vöknuðu
upp við vondan draum sáu að viða
hafði umhverfi verið spillt svo að
bæði var illkleift og kostnaðarsamt
að lagfæra þessi spjöll Einnig sáu
menn að ýmsar nýbyggingar og
framkvæmdir sem höfðu verið gerð-
ar í kappi við verðbólguna höfðu alls
ekki verið nægilega vel hannaðar og
féllu ekki að aðliggjandi mannvirkj-
um og umhverfi sem skyldi. í mörg-
um gömlum húsum fundu menn
hins vegar þá mannlegu hlýju og
tilfinningu fyrir byggingarefnum og
umhverfi sem víða skorti í nýbygg-
ingum
Eins og oft vill verða bar í umræð-
um um þessi mál mest á þeim sem
aðhylltust öfgar á báða bóga Vildu
sumir varðveita allar byggingar, um-
hverfi og gróður, en aðrir rífa og
töldu að verndunarmenn tefðu æski-
legar framkvæmdir og yrðu þær því
dýrari en ella, eða þá að ekkert yrði
úr nauðsynlegum framkvæmdum.
Það yfirbyggða torg sem gert er ráð fyrir í skipulagstillögunum gæti orðið lyftistöng fyrir miðbæinn, félagsmiðstöð fyrir unga sem gamla allan ársins
hring — og komið i stað þess malbikaða bílastæðis sem þarna er nú
Aðaltorg — bílastæði
eða miðstöð borgarlífe
Þrátt fyrir þetta voru margir sem
gerðu sér grein fyrir því að breyting-
ar á borgum geta líka verið til góðs,
ef vel 09 menningarlega er að þeim
staðið Á þeim 5 500 árum sem eru
liðin siðan gerð borga hófst hefur
þanmg hægfara endurnýjun átt sér
stað í öllum lifandi borgum, þótt
sumsstaðar hafi menn misst tökin á
þessari þróun, eins og til eru dæmi
hérlendis
Þeir aðilar sem vildu stuðla að því
að breyta Reykjavík og gera hana að
mannlegri borg hafa á undanförnum
árum beitt sér fyrir aukinni áherslu á
byggingu útivistasvæða og gróður-
setningu í borgarlandinu Breyting
Lækjartorgs og Austurstrætis í
göngugötu er einnig grein á sama
meiði þótt þeim framkvæmdum sé
enn ekki lokið
í þeim tillögum sem nú hafa verið
lagðar fram af skipulagi vestan Aðal
strætis er enn haldið áfram á sömu
braut. en þar er nú fyrirhugað að
breyta bílastæði í yfirbyggt torg fyrir
fjölbreytta félagsstarfsemi og gera
i jafnframt á þriðja hundrað manns
kleift að búa á þessu svæði
Þróun Reykjavíkur undanfarna
áratugi hefur haft í för með sér ýmis
vandamál sem ekki verða leyst með
öfgum á einstökum sviðum heldur
verða menn að gera sér grein fyrir
samhengi þessara vandamála og
hugsanlegra aðgerða
En hver er ástæðan fyrir þessari
þróun og hvernig er hugsanlegt að
bregðast við þessum vandamálum?
Á siðastliðnum 20 árum hefur
íbúum þess svæðis sem liggur milli
Aðalstrætis og Snorrabrautar fækk-
að um meira en helming þannig að
þetta svæði er að verða í vaxandi
mæli vinnustaður fólks sem býr í
svefn^hverfum
Ástæðurnar fyrir því að fólk hefur
flutt burt af þessu svæði eru í
meginatriðum tvíþættar í nýjum
hverfum borgarinnar hefur verið
auðveldara fyrir fólk að eignast hús-
næði, sem er tæknilega fullkomn-
ara, og oft sólríkara og rúmbetra en
gamlar íbúðir Þar eru einnig betri
leiksvæði, nýjar opinberar stofnanir
og rýmri bifreiðastæði, svo eitthvað
sé nefnt Hin ástæðan er sú að
ýmsar athafnir t d. verzlun og þjón-
ustustarfsemi hafa síðan lagt undir
sig íbúðarhúsnæði í gamla borgar-
hlutanum
í þeim skipulagstillögum sem við
höfum sett fram um framtíðarþróun
þessa svæðis teljum við að það
stuðli að fjölbreyttara og manneskju-
Gestur Ólafsson
legra umhverfi að þessari þróun sé
snúið við og fólki gert aftur mögu-
legt að búa á þessu svæði Ef menn
eru sammála um að það sé æskilegt
að gera fleirum kleift að búa í göml-
um og grónum hverfum, er annað-
hvort hægt að breyta núverandi
gömlum húsum til samræmis við
þær kröfur sem við gerum nú til
íbúða eða byggja nýjar íbúðir sem
þá væru samræmdar þeim bygging-
um og umhverfi sem fyrir er Oft er
mjög erfitt og dýrt að breyta göml-
um húsum þannig að í þeim verði
góðar íbúðir og með endurhæfingu
á gömlum íbúðarhúsum er ekki
hægt að auka íbúðafjölda svæðisins
verulega Af þessu leiðir að ef við
viljum gera fólki kleift á nýjan leik að
búa á þessu svæði verður það að
vera í nýjum byggingum að veru-
legu leyti
Staða miðbæjar Reykjavíkur sem
miðstöð sérverslunar og félagslegra
samskipta hefur að dómi margra
hnignað verulega á liðnum árum
m.a. baéði vegna aukinnar sam-
keppni frá nýjum verslunarhverfum
og vegna þess að lítið hefur verið
um a&gerðir í miðbænum til þess að
vega upp á móti þessari þróun.
Miðbær Reykjavíkur getur aldrei
keppt við þessi nýju verslunarhverfi
í fjölda bifreiðastæða, en hann ætti
að geta boðið upp á fjölbreyttara og
menningarlegra umhverfi sem ekki
verður skapað í nýju verslunarhverfi
á nokkrum árum. Einfaldasta leiðin
til þess að hnignun miðbæjarins
haldi áfram er sennilega sú að halda
þar öllu í sama horfi og það er í dag
Ef við viljum hinsvegar reyna að
glæða þetta svæði nýju lífi verður
það að vera á þeim stöðum þar sem
nýbyggingar valda eins litlum spjöll-
um og frekast er unnt Ef við viljum
t.d vernda Grjótaþorpið og Bern-
höftstorfuna getur slík uppbygging
ekki átt sér stað þar í miðbænum er
reyndar um mjög fá svæði að ræða
þar sem uppbygging í einhverjum
mæli getur orðið svo vel fari Við
austanvert Aðalstræti er hinsvegar
unnt að gera íbúðir fyrir á þriðja
hundrað manns, auk sérverslana og
fjölbreyttrar aðstöðu til félags- og
skemmtanalífs sem mjög erfitt væri
með góðu móti að koma fyrir annars
staðar á þessu svæði. Það yfir-
byggða torg sem þarna kæmi i stað
bifreiðastæða og ráðgert er að verði
opið allan sólarhringinn gæti einnig
skapað möguleika á menningarlegra
kvöld og næturlifi en fólki stendur
nú til boða
Samkvæmt þeirri skipulagstillögu
sem nú er til umræðu myndu fyrir-
hugaðar framkvæmdir einnig bæði
hylja þá brunagafla sem nú eru
þarna mjög til lýta og tengja saman
háar og lágar byggingar á þessu
svæði, en lagt er til að allar nýjar
byggingar séu inndregnar fyrir ofan
aðra hæð
Einstök gömul hús á þessu svæði
er alltaf hægt að vernda þótt þessi
tillaga næði fram að ganga annað-
hvort á staðnum, eða þá að þau
yrðu flutt t d til þess að þétta byggð
í Grjótaþorpi Við höfum einnig lagt
áherslu á að niðurrif húsa á þessu
svæði verði alls ekki heimiluð fyrr en
fyrir liggi samþykkt teikning af betra
umhverfi.
Þótt miklu skipti að fólk fylgist vel
með því sem lagt er til í skipulags-
09 byggingarmálum skiptir það
einnig miklu að menn setji sig inn í
þau vandamál sem verið er að reyna
að leysa Það horfir lítið til framfara
ef menn eru á móti öllum breyting-
um, jafnvel án þess að hafa kynnt
sér þær tillögur sem liggja frammi
og ef menn hafa ekkert raunhæft til
málanna að leggja sem betur leysir
þessi vandamál í heild Það er
auðvelt að vera verndunarsinni ef
við hugsum ekki um önnur svið
mannlegs lifs — Hitt er erfiðara, að
virða þessi sjónarmið, en reyna jafn-
framt að leysa fjöldann allan af öðr-
um vandamálum samtímis, þannig
að borgin geti haldið áfram að þró-
ast á lífrænan hátt.
Miðbær Reykjavíkur er einnig
ekki einungis miðbær fyrir ibúa
borgarinnar, eða höfuðborgar-
svæðisins, heldur er hann einnig
miðstöð stjórnsýslu fyrir landið allt
og býður ennþá upp á sérstakt um-
hverfi sem hvergi annars staðar er
að finna hér á landi. þótt það gæti
vissulega orðið mun betra Um það
má deila hvort einhvers virði sé að
eiga fjölbreyttan miðbæ, þar sem sé
miðstöð sérverslunar, skemmtana-
lifs og stjórnsýslu og hvernig hann
eigi að vera. Ég er þeirrar skoðunar,
að ef við snúum afskiptaleysi undan-
farinna ára ekki upp i sókn fyrir
betra, mannlegra og fjölbreyttara
umhverfi sem fyrst verði áður en
varir ekki aftur snúið
Þess vegna mætti byggja þessi hús úr timbri og klæða þau bárujárni. Hins vegar er lögð áherzla á að allar
byggingar séu inndregnar fyrir ofan aðra hæð til þess að tengja fyrirhugaðar byggingar við brunagafla
núverandi húsa þeirri viðkvæmu byggð sem er umhverfis svæðið.