Morgunblaðið - 31.01.1978, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. JANUAR 1978
Mynd frá Nurnbergréttarhöldunum. Þar má sjá ýmsa
komst undan og er mál margra að hann hafi komizt til
Hermann Göring og við hlið hans eru síðan Rudolf Hess
hann var eftirmaður Heydrichs er Tékkóslóvakar drápu.
yngri hafi alltaf fundist hann
vera meira enskur en rússneskur
— líka eftir að hann settist að í
Sovétríkjunum eftir að skiptin
fóru fram. Gengið hefur verið úr
skugga um að sú staðhæfing er
rétt að Fisher/Abel fæddist í
Englandi, manntalsskýrslur stað-
festa að faðir hans Genrykh Fish-
er hafi búið þar með konu sinni. I
uppsláttarbók segir að Fisher
eldri hafi fæðzt í St. Pétursborg
árið 1871, hafi gengið í lið með
byltingarmönnum og orðið kunn-
ugur Vladimir Uynch Lenin. Síð-
an hafi hann verið rekinn í útlegð
af keisaranum og hafi þá horfið
til Englands.
1 Englandi starfaði Henry
Fisher, eins og hann kallaði sig, í
verkalýðshreyfingunni, gekk í ný-
stofnaðan kommúnistaflokk og
safnaði vopnum til að senda til
byltingarmanna í Rússlandi.
Fisher eldri mun siðan hafa snúið
aftur til Rússlands 1921 ásamt
konu sinni og unnið í þágu flokks-
ins alla sína daga.
Þessar upplýsingar koma að
nokkru leyti heim og saman við
hina opinberu væisögu hans sem
Abel skrifaði fyrir Molodoi
Kommunist og birt var í febrúar
1966. Þar var lögð áherzla á
hversu faðir hans hefði lagt fram
mikið og dýrmætt starf í þágu
byltingarinnar en minna fjallað
um veruna í Englandi.
Louise Bernikow, bandarískur
rithöfundur, rannsakaði þætti
Abels og sömuleiðis aflaði hún
sér eins nákvæmra upplýsinga
um handtöku hans og réttarhald
yfir honum og fært var. Hún
ræddi einnig við fólk sem þekkti
Abel undir nafninu Emil Goldfus
og ritaði um umfangsmikla og
dirfskumikla njósnastarfsemi
hans þau níu ár sem vitað er með
vissu að hann dvaldi í Bandaríkj-
unum.
sem koma við sögu í myndaflokknum. Miiller hins vegar
Paraguay en ekki vitað hvort hann er enn á lífi. Nr. 1 er
og síðan Ribbentrop. Nr. 6 er Ernst Kaltenbrunner en
Kaltenbrunner var yfirstjórnandi öryggismála.
Göbbels áróðursmeistari
Hitlersríkisins.
els í Þýzkalandi á stríðsárunum.
Þó var tekið fram þegar birt var
sovézk mynd um líf Abeis að þar
hefði verið sagt að Abel hefði
rifjað upp í viðtalinu fund sem
hann hefði átt með lækni í Þýzka-
landi á stríðsárunum. Gaf það sög-
um byr undir báða vængi að get-
gátur sem höfðu komið upp um að
Abel hefði njósnað í Þýzkalandi
væru á rökum reistar.
Furðulítið vitað með vissu um
feril Abels.
Um dagana gekk Abel undir
hinum ýmsu nöfnum, þeirra á
meðai Andrew Kayotis, Emil Rob-
ert Goldfus, Martin Collins svo að
nokkur séu nefnd. Skírnarnafn
hans var William Fisher og hann
fæddist hinn 11. júlí 1903. Ekki
eru nema fáein ár síðan viðbótar-
vitneskja um Abel fékkst og má
að nokkru rekja til þess er vest-
rænir fréttamenn fundu legstað
hans i greftrunargarði í Moskvu í
ágúst 1972.
Nafnið á legsteininum og ann-
arra í fjölskyldunni og síðan
könnun i opinberum heimildum
og í uppsláttarbókum sóvézkum
leiddi til þess að fylla tókst í
nokkrar eyður í lífi þessa dular-
fulla manns.
Á legsteini Abels var mynd af
sköllóttum manni með gleraugu
og þar var tekið fram að hann
hefði látizt hinn 15. nóvember
1971.
Nafn Abels komst á allra varir
er hann var handtekinn i New
York 1957 og var þá skýrt frá
njósnaferli hans í stórum drátt-
um. Síðan var hann dæmdur tii 30
ára fangelsisvistar. Þann 10.
febrúar 1962 var hann látinn laus
í skiptum fyrir Francis Gary Pow-
ers, flugmann U-2 njósnavélar-
innar sem var skotin niður yfir
Sovétríkjunum.
A legsteininum voru tvö nöfn
hans grafin ,,Fisher,Williams
Genrykovich/Abel Rudolf
Ivanovich. Við stein hans voru
síðan tveir fyrirferðarminni með
nöfnum foreldra hans Genrykh
Matveyevich Fisher og Luov
Vasilevna Fisher.
Áreiðanleg en óopinber heimild
sagði skömmu eftir andlát Abels
að hann væri fæddur og alinn upp
i Englandi undir nafninu Fisher
og að faðir hans hafi verið verka-
maður í Englandi og að Fisher
Walter Schellenberg kem-
ur við sögu í Sautján svip-
myndum að vori. Schellen-
berg var yfirmaður
Öryggisþjónustunnar SD.
Louise Bernikow segir í þeirri
bók er hún ritaði um Abel og kom
út 1970: „Þótt ótal margir hafi
skrifað langt og mikið mál um
Abel, er hann enn jafn mikil ráð-
gáta og fyrrum." Um það bil ára-
tug eftir að hann snýr heim er
Abel enn sama gátan. Einfaldar
staðreyndir vantar enn þrátt fyrir
ýmsar upplýsingar sem komið
hafa fram.
Vitneskja um feril Abels áður
en hann kom til Quebec vordag
einn 1948 er enn lítil sem engin,
ekki aðeins fyrir almenning
heldur líka rikisstjórninni og tók
stjórnin þó Abel, leiddi hann
fyrir rétt og dæmdi hann og mik-
ill mannafli var í því einu verki
að afla gagna um hann. Og er enn
að því. Og hvað hann gerði og
hvernig hann fór að þvi að stunda
i mestu makindum njósnir i
Bandaríkjunum í níu ár án þess á
hann félli grunur og í bók Berni-
kows er enga upplýsingu að finna
um Abel sem William Fisher eða
tengsl hans við England.
Abel er sagður hafa verið
skarpur maður, kurteis upp á
gamla móðinn og stimamjúkur.
Hann sté af skipsfjöl i Quebec
hinn 14. nóvember 1948 frá
Þýzkalandi. Hann bar bandariskt
vegabréf Andrew Kayotis. Seinna
kom í ljós að sá Kayotis var lát-
inn. Hann hvarf sjónum en skýtur
upp kollinum skömmu upp úr
1950 undir nafninu Goldfus.
Hann fékk sér vinnustofu í
Brooklyn og sagði að hann væri
uppgjafaljósmyndari og tóm-
stundamálari. Öðrum sagði hann
að hann væri Martin Collins eða
Breti að nafni Milton eða Mark.
Árið 1957 flúði sovézkur njósn-
ari í Vestur-Þýzkalandi og sagði
hann til Abels og vitnaði síðar í
réttarhöldunum gegn honum.
Eins og fyrr segir var Abel
dæmdur í 30 ára fangelsi, en sat
ekki'lengur en sex ár inni. Eftir
fangaskiptin á honum og Francis
Gary Powers hafði Abel hljótt um
sig. Þó er talið hann hafi unnið
fyrir KGB, í áróðursdeild KGB en
í tómstundum sínum lék hann á
hljóðfæri, m.a. klassískan gítar en
hann hafði numið þann leik í New
York.
I nóVember 1968 var rætt við
hann í fyrsta atriði i njósnamynd
serrt kölluð var á ensku „The
Dead Season". Að því er Tass-
fréttastofan sagði var mynda-
flokkurinn byggður á atburðum
sem snertu fél'aga Abels. Oopin-
berar heímildir sögðu að Abel
hefði átt í erfiðleikum með að tala
rússnesku hreint í viðtalinu og
hefði þurft að æfa sig lengi áður
en honum tókst að hafa málfar
sitt nægilega vandað.
Abel dó úr lungnakrabba í
sjúkrahúsi skammt frá Moskvu.
Fréttamenn fengu ekki aðgang að
útfararathöfninni sem fór fram
hinn 18. nóvember 1971 og ekki
var vitað hvar honum hefði verið
búinn hvílustaður fyrr en frétta-
menn rákust af tilviljun á legstað-
inn um það bil ári síðar.
Himmler
Martm Bormann