Morgunblaðið - 02.02.1978, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2, FEBRUAR 1978
15
Kolbeinn á Auðnum:
Ásgeir og ólyktin
Eg las grein í Morgunblaðinu
eftir Ásgeir Jakobsson, föstudag-
inn 20. jan. 1978. Þar segir hann:
Grein þessari er stefnt að framá-
mönnum í útgerð sunnanlands,
sem ég kalla morkukónga, og svo
framvegis.
Eg er nú orðinn bráðum 72 ára
og vildi nú gjarnan gera Ásgeiri
Jakobssyni dálitla grein fyrir
uppruna mínum.
Ég er Vestfirðingur eins og
hann, frá Lónseyri á Snæfjalla-
strönd. Ég hefi lesið mikið eftir
Ásgeir, flest ágætt, sumt miður.
Þó hefur mér þótt snjallastur og
sannastur lokaþáttur í bókinni
Sigling fyrir Núpa. Ég var, Ásgeir
minn, niðurstöðumaður á öllum
línubátum sem ég var á og líka
hausari, það fylgdi stöðunni.
Eg byrjaði sjómennsku 16 ára
gamall á útvegi Kolbeins nafna
míns í Dal, undir formennsku
Jakobs sonar hans. Síðan hef ég
stundað sjó á flest öllum fiskveið-
um sem stundaðar hafa verið hér
við land, ég reri hjá Mariasi
Andréssyni á 5 tonna bát frá Isa-
firði, átti vakt á útstíminu, þá var
mitt verk sem niðurstöðumanns
að fara ofan í lest, taka þar belg-
ina, tjörubikaða með trébotnum,
plastbelgir voru þá ekki komnir
til sögunnar, blása þá upp og gera
klára fyrir lagningu. Ég var bull-
andi sjóveikur, tjörubragðið og
slagvatnslyktin í lestunum var
ekki beinlínis heillandi. Ég er bú-
inn að vera 18 vertíðar á þorska-
netum, 2—3 vertíðir á ýsunetum,
hefi tapað einni trossu. Jú, ég veit
líka hvernig lykt er af netamork-
um, en allar þessar lyktir eru eins
og af ilmvatni, móts við þefinn af
fyrrnefndri grein. Af henni er sú
mesta skítalykt sem ég hef nokk-
urntfma funþið, mér finnst hún
bera með sér svo djöfullega rætni
og óþverraskap að það liggur við
að sé einsdæmi. Það er stundum
talað um hreppapólitík, en nú að
undanförnu hefur borið ansi mik-
ið á landsfjórðungapólitík, sem
hefur þá áðallega gengið út á það
hvort væri hagkvæmara að slátra
rollunni áður en hún ber, eða
lambinu nýfæddu. Þeir mega
vera stoltir af því bændur að það
skuli þó vera vitnað til þeirra
búskaparhátta.
Jæja, það mun nú einhver
segja: ja, mikið tekur hann nú
upp í sig hann Kolbeinn gamli, en
er hann nú fær um að standa fyrir
þessu, og nú er að reyna á það. Ég
verð nú að minna Asgeir Jakobs-
son á að það eru ekki mörg ár
síðan þessir miklu aflakóngar,
sem nú taka 60 tonna höl í flot-
vörpuna, reru með þorskanet fyr-
ir Vestfjörðum og alla leið suður
á Breiðafjörð. Þeir áttu alltaf
aðra lögnina tveggja nátta, vegna
vegalengdar, nú svo kann nú líka
að hvessa á Breiðafirði, svo gæti
nú stundum hafa orðið eitthvað
lengra milli umvitjana.
En ég var að nefna vegalengdir,
hvert fóru þeir með aflann, varla
hafa þeir farið með morkurnar til
Isafjarðar í fínar pakningar.
Kannski hafa þeir lagt þær upp
hjá Tómasi í Grindavík. Það
mætti ætla að togaraflotinn vest-
firski haldi einn uppi rekstri og
tilveru Coldwater og Ieeland
Product, hitt eigi að leggjast inn
hjá Tómasi í Grindavik. Þar kom
Ásgeir laglega niður. Ég hefði
mælt með því að þeir væru Iátnir
á vogarskálar til þjóðþrifamála,
Tómas og Ásgeir, ég mundi hik-
laust veðja á Tómas.
Það er langt frá mínum vilja að
kasta skít að nokkrum sjómanni
eða landshluta, öll erum við á
sama báti og ættum að lifa í friði
og samlyndi, en þegar einn land-
krabbi ræðst á einn landsfjórð-
ung af illrætnu offorsi og hróp-
andi lygi, þá verður ekki hjá því
komist að leiðrétta eitthvað af
þeim rógi. Ásgeir nefnir þá
morkukónga og morkumafíu, sem
fiska í net frá Snæfellsnesi að
Lónsbugt. Þar er nú síðan um
áramót búið að gefa út leyfi til
veiða með þorskanet samtals 527
að tölu, þar af hefur morku-
mafían hans Ásgeirs fengið 238
leyfi, aðrir landsmenn frá Önd-
verðarnesi, vestur, norður og
austur um land að Ingólfshöfða
fengið 289 leyfi. Ekki veit ég í
hvernig pakkningar þeirra fiskur
fer, en nú held ég að hann Asgeir
minn mætti fara að skammast sín,
reyndar hefði hann átt að gera
það áður en hann birti sína
Morgunblaðsgrein.
Drauganetin
Asgeir telur að hin svokölluðu
drauganet séu að eyðileggja
hrygningaslóðir sunnanlands, það
sé svo mikill óþefur af morkunum
að fiskurinn beinlínis flýi pestina
og fari nauðugur þó vestur og
norður fyrir land til að hrygna og
láta drepa sig i flottroll. Mættu nú
ekki Vestfirðingar og Norðlend-
ingar þakka Sunnlendingum fyrir
smalamennskuna ef satt væri.
Nei, allt þetta drauganetatal er að
mestu og nærri að öllu leyti lygi
og kjaftæði. I fyrsta lagi er að það
tapast sáralítið af netum, nema þá
það sem togarar draga til að eyði-
leggja, þeir hafa jú oft verið nær-
göngulir við netabátana. Sem
dæmi vil ég nefna að laugardag
fyrir páska 1960 kom Sæljónið að
landi í Grindavík með 60 tonn af
fiski úr netum, skipstjóri Hrólfur
Gunnarsson einn topp aflamaður.
Þegar hann svo kom á miðin á
annan í páskum til að vitja um
netin þá var ekki eftir annað en
6—7 baujur.
Nei, það er eins og áður segir
lítið um að bátar tapi netum, sér-
staklega síðan gerviefni komu í
færi og teina, þau þola miklu
meira álag og þar af leiðandi
minni hætta að slitni niður, sem
kallað er, ef baujur fara af, geta
menn séð trossuna í djúpmæli og
slætt hana upp. 15 neta trossa
komin í sjó kostar núna hálfa
milljón, svo menn gera ekki að
gamni sínu að skilja þær eftir.
Ásgeir telur að þessi töpuðu
net, sem hann telur eina trossu á
bát á vertíð, geti verið að veiða ár
eftir ár, það er álíka vitlaust,
netatrossa með miklum fiski hún
fer fljótlega i botninn og rís
aldrei upp aftur. Annars er nú
vafasamt samræmi í því að fiskur,
sem er þó svo pjattaður á lykt að
hann bókstaflega flýr af Selvogs-
banka vestur á Halamið, að hann
skuli vera að þefa af þessum
morkukónga-netum ár eftir ár til
að drepa sig i þeim. Jú, hann er
líklega misvitur þorskurinn.
Ég skal viðurkenna það að
þorskanet með litlum fiski getur
veitt einhvern tíma eftir að þau
hafa tapast, en þau sökkva fljót-
lega vegna beina og kóralgróðurs
og þó að togarar fái upp slíkar
dræsur með lifandi fiski, þá hefur
hann komið i netið við að vera
dregið úr botni og trollað með það
upp í sjó.
Minnkandi afli við Suðurland,
telur Asgeir eins og áður segir
vegna ólyktar af drauganetunum,
ekki er ég sammála þvi. Eins og
menn muna þá var stunduð veiði
með þorskanót, einmitt á Selvogs-
banka. Þar fengust geysilega stór
köst allt upp í 50—60 tonn, af svo
stórum þorski að úr einni hrygnu
komu 10—12 lítrar hrogna. Þess-
um þorski var ekki hægt að ná í
neitt annað veiðarfæri en þorska-
nót og flottroll. Þetta var um 1964
og á næstu árum, þessi fiskur var
svo stór og laus í sér að hann var
nánast einskis virði. Það sem
helst var reynt að gera við hann
var að hengja hann upp í skreið,
en hann bara datt niður svo að
hryggurinn og roðið var eftir. Það
barst svo mikið á land af þessum
fiski að það voru vandræði að
veita honum móttöku. Nótaskipin
fengu mikið af ýsu, sem var fleygt
í sjóinn og sagt var að sjórinn
Kolbeinn á Auðnum
væri hvítur af ýsu og hrannir af
henni austur um alla sanda. Mér
hefur verið sagt að togarar hafi
fengið nokkru áður mikinn afla í
flottroll á þessum slóðum. Var
þessi stóri þorskur ekki einmitt
stór uppistaða í hrygningastofnin-
um, en þó sögðu fiskifræðingar
allt í lagi með að drepa þennan
fisk, hann er orðinn svo gamall að
hann fer að drepast hvort sem er.
Já, öllum getur yfirsést.
Því er ekki að neita að hér við
land hefur verið unnin hin versta
rányrkja, þegar togarar fóru aust-
ur á Hvalbak og fylltu sig þar af
kóðum, sem varð að hausa í körfu
og síðan við Bjarnarey, og smá-
ýsudrápið i nótina við Gróttu. Þá
var ekki komið í lög að kóðin ættu
að fara í ríkiskassann. Að þessum
dæmum undanskildum þá held ég
að þorskanótin og flottrollið hafi
verið mesti skaðvaldurinn og
dragnótin, og það miklu verri en
þorskanetin og skal ég þó ekki
hrósa þeim.
Arið 1931 og þar á eftir var ég á
togara, fiskaði mest á Selvogs-
banka, þetta var 300 tonna togari
eins og flestir íslensku togararnir
voru þá. Þéssir togarar fylltu sig á
4—5 dögum af saltfiski, þarna
voru allir íslensku togararnir,
sem var þó ekki nema brot af
öllum flotanum sem þarna var,
það var eins og að sjá yfir stóra
borg á nóttu. Sumir til dæmis
Frakkar, Belgar, Spánverjar og
fleiri, voru allt upp í 1000 tonn.
Þarna var gert að aflanum um
borð, það var hirtur flatti fiskur-
inn, sem fór í salt og lifrin sem
var brædd um borð, öllu öðru sem
innfyrir kom var hent í sjóinn
aftur.
Ég vildi nú láta Asgeiri Jakobs-
syni eftir að reikna út hvað mikið
magn þetta hefur verið. Ég gæti
trúað því að það væri ekki minna
en allur netafiskur sem morku-
mafían hans Asgeirs flutti að
landi á síðustu vertíð.
Aldrei varð ég var við að neitt
af þessum úrgangi kæmi í fisk-
maga. Geta má nú nærri hvernig
lyktin hefur verið af öllum þess-
um úrgangi, enginn talaði þá að
fiskurinn fældist af þessum mið-
um. Það mætti hugsa sér að hin
gífurlega loðnuveiði undanfarin
ár hefði nokkur áhrif á minnk-
andi fiskveiðar fyrir Suðurlandi.
Eg skal nú geta þess í lokin að
ég var á þorskveiðum í net á Isa-
fjarðardjúpi 1958 á Agli Skalla-
grímssyni, fékk þar 200 tonn,
lagði upp aflann hjá Norður-
tangafyristihúsinu, ég fékk aldrei
kvörtun út af lélegum fiski. Ég á
góðar minningar um þau viðskipti
og þá ágætu menn sem að þeim
stóðu. En Ásgeir, hvernig stendur
á þvi að fiskur hætti að ganga i
Djúpið? Engin morkumafía var
þar á bak við. Mig minnir að
Bjarni í Vigur hafi skrifað um
það fyrir löngu, kannski að ég sé
búinn að gleyma því. Ég lýk nú
þessum línum með velfarnaðar-
óskum til allra landsmanna og
ekki síst sjómanna, hvaða veiðar-
færi sem þeir nota, og Ásgeir
minn, vendu þig nú á að skrifa
eitthvað skemmtilegra en um
sunnlenska morkumafíukónga
því að það geturðu vel gert.
Siglufjörður:
250—300 millj.
kr. aflaverðmæti
á skuttogara
Siglufirði, 31. jan.
HEILDARLÖNDUN á bolfisk og
loðnu nam 154 þús. tonnum s.l. ár
og mun það vera mesta magn afla
landað á cinum stað á landinu á
árinu 1977. AIIs var landað hér
9600 tonnum af bolfiski og 145
þús. tonnum af loðnu.
Togveiðiskipin voru með mest-
an bolfiskafla, Dagný landaði alls
3078 tonnum að verðmæti 273
millj. kr., Stálvik var með 2900
tonn að verðmæti 264 millj. kr.,
Sigluvík 2874 tonn að verðmæti
254 millj. kr. og Stapavík landaði
15 þús. tonnum af loðnu að verð-
mæti 120 millj. kr.
Að undanförnu hefur einn línu-
bátur róið héðan með Iínu og hef-
ur aflinn verið 9—11 tonn i róðri.
— m.j.
Staðreyndir um CARMALIN
Carmalin er veggklæði
gert úr 100% trefjaefn-
um, efnum úr sjálfri nátt-
úrunni. Yfirborðið er
mjúkt og áferðarfallegt.
Bakhliðin er einnig úr
trefjum og þannig gerð
að klæða má grófa veggi
með Carmalin. Mýkt og
teyjanleiki Carmalin
veggklæðis gerir kleift,
að leggja dúkinn utan
um pípur eða skörp horn
án þess að hætta sé á að
brot myndist í dúkinn
Carmalin veggklæði
þolir vel áhrif Ijóss og
heldur vel litum sinum
Carmalin er sænsk
gæðavara.
Carmalin veggklæðið
má þvo með hreinsiefn-
um, til að ná úr blettum
Einnig má þvo Carmalin
úr sápuvatni, með mjúk-
um svampi
Carmalin veggklæðið og
Carmalin korkur fást í
90 cm. breiddum i allt
að 25 metra löngum rúll-
Útsölustaðir
Teppsland, Grensásvogi 13, R.
Veggfóðrarinn.
Hverfisgötu 34, R.
Brimnes, Vestmannaeyjum,
Dropinn, Keflavik.
Málningaþjónustan, Akranesi.
Pensillinn, ísafirði.
Litaskálinn, Ólafsvik.
Fossval, Selfossi.
Heildsölubirgðir Víðir Finnbogason h.f., Grensásvegi 13.