Morgunblaðið - 02.02.1978, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. FEBRUAR 1978
Ágúst Sigurðsson, Geitaskarði:
. Herdís Hermóðsdótt
[var eru húsmæðumar?
Starir hissa hrygg mín önd,
hrafnar og rissur krunka,
fjallgrimm vissa á furðuströnd,
fallega pissar Brúnka.
(tsl. Gíslason.)
11 september sl urðu svo stór-
■ostlegar verðhekkanir, aó fólk
itóó ( rauninni orðlauat og vitan-
fega hlutu þaó aó vera landbtinað-
•vörurnar, sem þar slógu sitt eig-
■ð met.
T En neytendur gerðu ekki neitt
>ví miður. Enda seinþreyttir til
kndraeðanria
I Þá birtust í blöðum fyrirsagnir
Itm þessar: „Einhliða verðhækk-
fnir bæta ekki kjör smábaenda"
„Fulltrúar i 6 manna nefnd-
bini hjálparvana".
lEg hygg, að slfkum verðhsekk-
lum á aðalneyzluvörum fólks.
it nema mörg hundruðum kr. á
ióið, hefði hvergi verið tekið
fjandi i nokkru öðru landi og
arlega, að f haust virtist ASI vera
að vakna til vitundar um að þeim
bæri einhver skylda til að verja
umbjóðendur sfna. En nú virðist
frarnleiðenda- og heildsalaklfkan
i bændastétt hafa fengið öflugan
bandamann, þar sem Helgi Seljan
og Alþýðubandalagið er. Þannig
er umhyggja þeirra fyrir verka-
lýðnum. Það verður ekki leiðin-
legt að lifa þegar þeir hafa útveg-
að blessuðum bændunum þaó sem
þeir verða ánægðir með. En hver
á að borga?
Svo ætla þeir væntanlega að
kalla: Verkfall! Verkfall! þó þeir
veiti fullvel, aó það er aóeins
skrfpaleikur á meðan hinir svf-
virðilegu og þjóðhættulegu samn-
ingar um prósentuhækkun bú-
vara. ef fólkið i landinu fær lag-
færingar á kaupi til að geta keypt
þær, eru við lýði.
tslenzkar húsmæður! Við eig-
um að krefjast þess, að landbún-
aðarvörur verði fluttar inn. Það
er hneyksli, að fólk skuli ekki
veinu sinni fá innflutt egg og það
rétt fyrir jól, svo að fólk geti
bakað kökur sínar sjálft, en sjálf-
sagt þykir að flytja inn erlendar
kökur og kex, að ógleymdum
tertubotnum.
Landbúnaðarvörur eru heilsu-
farsleg nauðsyn. Við eigum að
neita að láta skylda okkur til að
hlfta okurverði á þessum matvæl-
um. eins og þegar við tslendingar
vorum seldir á leigu forðum og
máttum ekki verzla við nema einn
aðila, að viðlögðum hýðingum.
Og við eigum að neita að viður-
kenna rfkisverndaða einokun og
okur á nauðsynlegustu matvæl-
ura, neraa við viljum láta á okkur
sannast vfsuna hans Þorsteins Er-
lingssonar:
Þeir reyndu ekki að kvika
eóa ranka við sér,
þó reytt væri af þeim eins
og sauðum.
Og þakka að það klakklaust
i kistuna fer
sem kann að vera ættt á
þeim dauðum.
Shrlfa* rftlr frMllr I Ijllorrln I2.IZ T7.
?T-. •*
Herdis Hermó<
Hinn 22. des. sl. birtist á bls. 53
í Morgunblaðinu einkar athyglis-
verð ritsmíð eftir frú Herdísi Her-
móð'sdóttur, en Herdís mun vera
nokkurs konar æðsta ráð I mál-
efnum eskfirskra kvenna, og auk
þess aðalfrúin ástaðnum.
Ekki fer á milli mála að frúin á
staðnum fer á kostum um ritvöll-
in, og ekki skemmir myndin sem
ritverkinu fylgir. Satt að segja
finnst mér myndin það lang gáfu-
legasta á bls. 53 í Mbl. þennan
dag, og er þó mynd bæði af jóla-
sveininum og alls kyns heimilis-
tækjum á þessari sömu síðu.
Þegar litið er á efnislegan mál-
flutning frúarinnar rekur maður
strax augun í tvær setningar, sem
ekki virðast eiga heima innan um
alla hina háspekina, en það eru
setningarnar: „Landbúnaður er
Húrra fyrir frú Herdísi af Eskifirði
heilsufarsleg nauðsyn," og „Síðan
hafa allir viðurkennt að verðlags-
grundvöllur búvara er storgallað-
ur, að ekki sé meira sagt." Það
sem þessar setningar virðast
draga taum bændastéttarinnar
kýs ég að líta fram hjá þeim.
Frúin á staðnum segir að
„blaðrað" sé um offramleiðslu á
landbúnaðarvörum, og bendir í
því sambandi á vaxandi ferða-
mannastraum hingað og fólks-
fjölgun í landinu. Þetta hlýtur að
vera rétt, varla færi frúin að birta
þetta á prenti annars. Og ég sé í
anda 70—80 þúsund íslenska rík-
isborgara taka með sér til sólar-
landa svo sem 20 lítra af mjólk,
lambsskrokk og væna smjörklípu.
Mjög athyglisvert er að frétta,
að frúin á staðnum hefur bent á
það oftar en einu sinni, að hús-
mæðrafundir á Eskifirði hafi
undirstrikað hitt og þetta. t fram-
haldi af þessum upplýsingum
hvarflar að mér að e.t.v. hefði
frúin gert rétt í því að notá penna
sinn til þess eins að undirstrika
hitt og þetta og láta þar við sitja.
Frúin kemur í ritsmíð sinni
fram sem nokkurs konar véfrétt
en véfréttir eru yfirleitt loðnar og
ekki um ótvíræða túlkun á þeim
að ræða. Eða hvað skyldi frúin
eiga við þegar hún segir: „En
hvernig skyldi standa á því að
áróður þeirra, sem móti okrinu
mæla, skuli virka betur en stans-
lausar kröfur bænda um enn
hærra verð sér til handa? Og því
hærra sem vörurnar hækka
meira?"
Og ekki gat ég að því gert, að ég
fékk tár í augun þegar frúin seg-
ir: „bændur skuli geta, og það rétt
fyrir jól, okrað svo gegndarlaust á
því fólki sem svo sannarlega er
látið standa undir framleiðsl-
unni...“ Ja þvílík andskotans
ósvífni i sveitavarginum að fara
nú að heimta bætt lífskjör, rétt
fyrir jólin. Svoleiðis kröfur getur
bændaforysta ekki með nokkubri
sanngirni gert nema snemma í
janúar.
Svo er að sjá að frúnni þyki
vera seilst óþarflega djúpt í pils-
vasa sinn, hvað varðar fjárfram-
lög til „svo til hvers viðviks sem
vinna þarf á búunum, að maður
tali ekki um útflutningsbæturn-
ar“. I framhaldi af þessu get ég
upplýst frúna um að það eru
meira að segja til bændur sem
eiga sæmilega fólksbíla, og trú-
lega þó nokkrir sem eiga nýleg
spariföt. Hugsa sér.
Ekki dregur blessuð frúin af
sér þegar hún mælist til að verka-

Gunnar Jóhannsson, Ásmundarstöðum:
I Morgunblaðinu 30. des. ritar
Jón Ólafsson bóndi í Brautarholti
á Kjalarnesi grein sem hann kall-
ar „Um skinhelgi og stuttbuxna-
pólitík í íslenzkum landbúnaði",
og er fyrirsögnin samnefni yfir þá
stefnu sem rekin er i landbúnaði
og skoðanir mínar, þó það tvennt
fari afar sjaldan saman.
Skrif þau sem hafa farið okkar
á milli vegna upphaflegu greinar
minnar, um vandamál
landbúnaðarins, eru farin út á allt
aðra braut en ég ætlaði þeim í
upphafi, og þar sem Jón bóndi tók
ekki ábendingu minni um
málefnalegar umræður í stað ræt-
inna skrifa, sem hafa einkennst
meir af tilfinningalegum til-
burðum manns eða stéttar, sem
eru í dauðateygjunum, í stað
málefnalegs tilleggs, þá verður
þetta mitt lokasvar til hans um
vandamál graskögglaverksmiðj-
anna að sinni.
Verðlagning
grasköggla miðað
við aðrar búvörur.
Jón bóndi segir að ef sambæri-
legt verð væri á graskögglum og
öðrum búvörum þá þyrftu þeir að
hækka um rúm 100%. Ég get ekki
skilið út frá hvaða forsendum er
gengið til að fá slíka niðurstöðu
en okkur er ekki öllum ætlað að
hugsa og skilja, því aðeins fáir
okkar eru hugsuðir en aðrir bara
húmoristar.
Jón bóndi segir tviskinnung
minn fara á kostum þegar ég segi
í framhaldi af útreikningi um
raunvirði grasköggla, að með
skrifum mínum viljr ég ekki þær
verksmiðjur feigar sem fyrir eru í
dag, því þó að við eigum kos>t á
ódýru hráefni erlendis frá nú, er
ekki víst að það verði alltaf, en
heldur megum við ekki einblína á
graskögglaframieiðsluna sem alls-
herjarlausn fóðuröflunarmáTá
okkar. Skýringuna á þessu fyrir-
brigði segir hann að ég viti, en
hún sé, að það sé ekki hægt að
búa til almennilegt fóður nema
með íslenzku grasmjöli, enda viti
ég það mæta vel og noti það því á
búi mínu. Ég vil biðja Jón bónda
að hætta að leggja mér orð í munn
því skýring sem þessi ér ekkert
annað en ofstækisfullt ættjarðar-
oflæti.
Rannsóknir á fóður-
gitdi grasköggla.
Jón bóndi segir, að við fóðurtil-
raunir hafi fóðurgildi grasmjöls
komist í allt að 1,10 fe. per kg sem
hámark. Einnig segir hann það
staðreynd að verulegt magn
framleiðslunnar sé 0,8 fe. per kg.
Þetta getur allt verið rétt og satt
hjá honum, en hann gleymir bara
að geta þess hvert sé lágmarks
fóðurgildi, og síðan meðaltals
fóðurgildi. En samkvæmt þeim
upplýsingum sem ég hef fengið
hjá Landnámi ríkisins, sem hefur
yfirumsjón með öllum nema einni
graskögglaverksmiðju á landinu
þá er meðalfóðurgildi grasköggla
talið vera 0,7 fe. per kg, en það
þýðir, að það þurfi 1,4 kg í eina
fóðureiningu. Jón bóndi hnýtir
vandræðum sem þeir eru komnir
í. Jón bóndi vill láta prenta áður-
nefnda tillögu í bókina Islenzk
fyndni ef hún verður gefin út
aftur, og er það mér talsverð upp-
örvun að tillagan hafi komið að
einhverjum notum þó henni hafi
ekki verið upprunalega ætlað að
létta undir skammdegissýki
landsmanna. Þar sem það er 35%
offramleiðsla á lambakjöti þá
benti ég á að það væri óeðlilegt að
veita á sama tíma 1300 til 1500
milljónir á ári til nýrra fram-
kvæmda, það gerði ekki annað en
að auka þann vanda sem við væri
að etja. Sú upphæð sem þá
sparaðist er hin sama og bændur
Gunnar Jóhannsson
svo eina leiðin til úrbóta er að
draga úr framleiðslunni. Þá er
komið að kjarna þeirra deilna
sem hafa átt sér stað að undan-
förnu en það er hvernig verður
það gert svo það komi við sem
fæsta. Vil ég í því sambandi
benda á nokkur atriði sem gætu
náð því marki sem sett verður að
framleiðsla fyrir innanlands-
markað þurfi að vera.
1. Framleiðsla ríkisbúanna
verði lögð niður nema á tilrauna-
búum. Astæðan fyrir því að ég vil
láta leggja þau niður er að þau
njóta ýmissa fríðinda og styrkja
sem hinn almenni bóndi á ekki
kost á og eru því óeðlileg sam-
keppni.
2. Bönnuð verði framleiðsla
þeirra aðila sem ekki hafa land-
búnað að aðalstarfi. Rök fyrir því
tel ég vera þau sömu og fyrri
tillögunni því hjáverkaframleið-
andinn er ekki háður afkomunni
þar sem hann hefur sitt lífsviður-
væri annarsstaðar frá. Ef farin
yrði þessi leið má ætla að fram-
„íslenzk fyndni”
vandamál landbúnaðarins
því fyrir aftan áðurnefnd til-
raunaafbrigði að engan BÓNDA
heyri hann lengur bera saman
grasköggla og bygg sem fóður,
enda sé það fjöldinn állur af
bændum sem nú kaupi gras-
köggla á hærra verði per kg en
fóðurblöndur. Það skyldi þó ekki
vera að þarna lægi skýringin á því
að bændur hafa ekki náð tekjum
viðmiðunarstéttanna. Því mér
virðist því miður vera allt of
algengt að fræði til bænda séu
agiteruð í rómántísku formi í stað
tðlulegra staðreynda.
Um uppháf stofnunar
grænfóöurverksmiðja.
I grein Jóns bónda kom ekkert
nýtt fram Um upphaf og stofnun
grænfóðurverksmiðjanna sem
máli skiptir og er það sjálfsagt
vegna þess hversu lítillátur hann
er að notfæra sér ekki vanþekk-
ingu mína á þessu sviði og á hann
þakkir skilið fyrir.
„tslenzk fyndni“.
Það virðist vera stundum að
alvarlegasti þankagangur eins
geti virkað sem góður brandari á
annan. En svo virðist vera með
tillögu mlna um hvernig bændur
komi áfallaminnst út úr þeim
telja að vanti á að fullu verði
verði náð á framleiðslu þessa
verðlagsárs, og mætti því nota þá
peninga til að brúa það bil, þar til
dregið verður úr framleiðslunni,
því árangurs hvaða ráðstafana
sem gerðar verða, kemur ekki til
með að gæta fyrr en eftir tvö ár.
Kjarnfóðurskatturinn.
Jón bóndi segir kjarnfóðiit-
skattinn sem Stétt’arsarríband
bænda gerir tillögu um, verði
'ekki f þágu graskogglaverksmiðj-
anna svo,ufjaðrafok" I þvi sam-
bandi sé óþarft. Þarna held ég að
koinin se skýringin á élluim
ba>gslagangi Jóns bónda It 'if
gagnrýni minni á skaítlagningu
kjarnfóðurs, því hann veit það
jafn vel og ég af fenginni reynslu
að verði fundin upp ný skattlagn-
ing þá er hún aldrei afnumin
heldur aukið við hana, enda var
gert ráð fyrir því í tillögunum að
Framleiðsluráð fengi fullt vald
yfir skattlagningunni upp að
vissu hámarki. Og hef ég grun um
að graskögglaframleiðendur
hugsi sér gott til glóðarinnar, eins
og kemur reyndar fram í hrósi
Jóns bónda á tillögum Stéttarsam-
bands bænda.
Setning löggjafar
um innlenda kjarn-
fóðurframleiðslu.
Jón bóndi situr við gluggann
hjá sér og gjóir augunum til skipt-
is upp í Borgarfjörð og austur í
Rangárvallasýslu í von um að jarl-
ar þeir sem eru kenndir við þá
staði bindist bræðralagi við
setningu lága ér 'skipi grasköggla-
verksrniðjurtúm verðugan sess I
'wfslfenZkU'þjöðfélagí. Lýsir þáð ’vel
dómgreindarskorti Jóns að
treysta bezt til þess vérks þeím
manni er stóð að setningu skamm-
sýnustu laga sem hann télur að
samin hafi verið á Islandi.
HKlVIiaHD .nsrmii li.öom nittiU
' Tfllögúr til •i'i lo b!.;:
lausnar á vandanum.
Þar sem skrif þessi hafa að und-
anförnu svo til eingöngu snúist
um graskögglaframleiðsluna án
þess að aðalatriði minnar upphaf-
legu greinar hafi nokkuð verið að
ráði rædd vil ég að lokum reyna
að draga saman þær tillögur og þá
gagnrýni sem ég hef haft I
frammi. Það er um 35% offram-
leiðsla á lambakjöti fyrir innan-
landsmarkað og hefur reynst von-
laust að selja það umframmagn til
útflutnings fyrir viðunandi verð
leiðslan dragist saman um 8%.
3. Utflutningsbætur verði
aldrei meiri en 2—5% (eða það
sem þurfa þykir til að tryggja
nægjanlegt magn fyrir innan-
landsmarkaðinn) af framleiðslu
hverrar búgreinar fyrir sig. Það
sem á vantar verða framleiðendur
að taka á sig i laékkuðu vöruverði.
Ráðstafanir sem þessár hljóta
að hafa það í för með sér að
bærídum fsekki, en það er eihiríitt
það séíh þárf að ské til að jáfn-
vægi náist. Ég fæ ekki séð að við
höfuríi éfni á að borga marga rríill-
jarða til utléhdinga til áð liálda
uppi óarðbærrj atvinnú. Það er
áætlað að það þurfi að flytja út
4.400 tonn af ditkakjöti á þéssu
ári og til þess er talið að þurfi um
tvö þúsund og sjö hundruð
milljónir króna eða rúmar 600 kr.
á kg. Ef dregið yrði úr framleiðsl-
unni um þessi 35% og út-
flutningsbótunum deilt til þeirra
búa er eftir stæðu þá fengi hver
bóndi miðað við vísitölubú greitt
á hverju ári 2,1 milljón kr. En ef
útflutningsbæturnar væru aftur á
móti greiddar til þeirra er yrðu að
bregða brúi þá væri hægt að
greiða í bætur á hvert vísitölubú
rúmar 5 milljónir á ári. Þær tölur
sem ég hef bent á hér eru þó