Morgunblaðið - 03.02.1978, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. FEBRUAR 1978
Blindingsleikur
á norsku
Bðkmenntir
eftir ERLEND
JONSSON
VORIÐ 1940 ráöust þýskar her-
sveitir á Noreg, gengu á land
sunnan til og héldu norður eftir.
Norðmenn voru skipaþjóð eins og
þeir hafa löngum verið. Þeir
reyndu því að forða sér á skipun-
um — í sömu áttir og víkingarnir
forðum — og tókst það, mörgum
hverjum. Asbjörn Hildremyr hét
átta ára drengur. Hann barst þá
til Klakksvíkur í Færeyjum með
fjölskyldu sinni. Þar var staðið
við sumarlangt, síðan haldið til
Islanðs og hér dvaldist Hildrem-
yr öll stríðsárin, gekk hér í barna-
skóla og lærði vitanlega íslenzku;
hélt svo heim að striði loknu þar
sem hann lagði síðan gerva hönd
á margt. Maðal annars hefur hann
þýtt nokkrar íslenzkar bækur á
norsku, nú síðast Blindingsleik
Guðmundar Danielssonar sem
hann nefnir Blindebukk og ný-,
lega kom út á Fonna forlag.
Hildremyr hefur sjálfur skrifað
bækur, ennfremur hef ég haft
spurnir af að Blindebukk hafi
verið vel tekið i Noregi og þykir
mér það benda til að þýðing hans
hafi tekist vel — skáldverk, sem
snúið er til annars máls, á vitan-
lega mikið undir þýðanda, mjög
mikið.
Fram undir þetta hefur gengið
nokkuð seint að koma íslenzkum
skáldsögum á framfæri í Noregi,
þrátt fyrir góðan hug norðmanna
til okkar og margnefnda frænd-
semi. En það kann að breytast til
hins betra. Norðmenn eru bóka-
þjóð þó með öðrum hætti sé en
við. Og þeir hafa — sem ekki
verður sagt um alla útlendinga —
talsverðan áhuga á því sem hér
gerist. En þeir eiga líka við inn-
byrðis vandamál að glíma, og á ég
þá við greining norskunnar í mis-
munandi mállýskur. Þess konar
sundurgreining þjóðtungu verður
alls staðar tilfinninga- og deilu-
mál. Við skiljum það tæpast. Eln
norðmenn skilja það! Togstreita
þeirra um nýnorsku og ríkismál
verður líklega seint útkljáð. Ný-
norskan stendur nær norrænum
uppruna og þar með íslenzkunni.
Orgland, frægur að telja, þýðir á
nýnorsku, einnig Hildremyr. For-
svarsmenn nýnorskunnar sækja
sér siðferðisþrótt meðal annars til
íslenzkunnar.
Þýðing íslenzkra skáldverka til
nýnorsku er því meira en ræktar-
semi við frændur; það er angi af
menningarpólitíkinni í landinu.
Ég hygg ég skilji val þýðanda á
Blindingsleik Guðmundar
Daníelssonar. Blindingsleikur er
afar vel skrifuð saga en jafnframt
eitthvert einfaldasta verk Guð-
mundar að allri gerð og því mun
auðveldara til þýðingar og kynn-
ingar en aðrar bækur hans. Skáld-
sögum Guðmundar Daníelssonar
má í stórum dráttum skipta í þrjá
flokka. í fyrsta lagi eru skáldsög-
ur sem byggðar eru á sjálfs-
reynslu. í öðru lagi eru sagn-
fræðilegar skáldsögur. I þriðja
lagi eru svo skáldsögur þar sem
formið er verulegt atriði og tel ég
Blindingsleik til þess flokksins.
Þetta er ekki raunsæisverk held-
ur leikur með stíl þar sem hvers-
dagslegt efni er hafið til skáld-
legrar upphafningar: Ung stúlka,
sem hefur verið undirokuð af öðr-
um í óhrjálegu umhverfi, reynir
að rífa sig upp úr lægingunni og
finna lífi sínu einhvern mannleg-
an tilgang, strýkur frá »lífinu í
Einkofa« í þeim vændum að leita
»æðra lífs« eins og hún orðar það
— »eit edlare liv« í þýðingu
Hildremyr. Þetta er því táknræn
saga þar sem hlutirnir eru í senn
einfaldaðir og alhæfðir. Þó sögu-
sviðið sé lítið þorp með einföldum
lifsháttum og aðalsöguhetjan ein
ber fremur að skilja söguna sem
dæmi fyrir mannlegt líf á sínum
breiðasta grundvelli. Þetta er því
saga um ýmsa þætti mannlegs eðl-
is frémur en áþreifanlegan veru-
leika — ef ég skil hana rétt.
Þetta er vel skrifuð saga eins og
fyrr segir. Þó tel ég hana ekki í
röð mestu skáldverka Guðmundar
Daníelssonar. Guðmundi er eigin-
legt, hygg ég, að skrifa opinskátt
og hreinskilnislega. Blindings-
leikur er dul bók. Mestu skáld-
verk Guðmundar eru að mínum
dómi þau sem byggð eru á sjálfs-
reynslu höfundarins og þá eink-
um fyrstu og síðustu skáldsögur
hans, svo og Húsið sem byggt er á
sögulegum grunni. Guðmundur
byrjaði glæsilega með bókinni
Bræðurnir í Grashaga — fyrir
fjörutíu og þrem árum. Röskum
áratug síðar sagði Kristinn E.
Andrésson í bókmenntasögu sinni
að «þær bækur, sem Guðmundur
hefur síðar ritað, hafa ekki nema
að nokkru leyti látið rætast þær
vonir, sem hann gaf með fyrstu
skáldsögu sinni« og átti þá meðal
annars við trílógíuna Eldur, Sand-
ur og Landið handan landsins.
Guðmundur var þá enn ungur
höfundur og átti flestar bækur
sínar óskrifaðar. Nú var það svo
að Kristinn lagði fleira til grund-
vallar en listrænt mat — það

Auglýst
eftir framboðum
til prófkjörs
Prófkjör um val frambjóðenda á lista Sjálfstæðisflokksins við
næstu borgarstjórnarkosningar i Reykjavík, fer fram dagana 4.,
5. og 6. marz, en utankjörstaðakosning dagana 22. febrúar —
3. marz. Val frambjóðenda fer fram með tvennum hætti:
1. Framboð, sem minnst 25 flokksbundnir einstaklingar (þ.e.
meðlimir Sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík) standa að.
2. Kjörnefnd getur að auki bætt við frambjóðendum, eftir því
sem þurfa þykir, enda skal þess gætt, að ekki verði tilnefndir
fleiri en þarf til að frambjóðendur verði 48.
Hér með er auglýst eftir framboðum til prófkjörs sbr. 1. lið að
ofan. Skal framboð vera bundið við flokksbundinn einstakling,
sem kjörgengur verður i Reykjavík og skulu minnst 25 flokks-
bundnir Sjálfstæðismenn og mest 40 standa að hverju fram-
boði. Enginn flokksmaður getur staðið að fleiri en 3 framboð-
um.
Framboðum þessum ber að skila til yfirkjörstjórnar á skrifstofu
Fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík, í Valhöll, Háa-
leitisbraut 1. EIGI SEINNA EN KL. 19.00, MIÐVIKUDAGINN 8.
FEBRÚAR.
Yfirkjörstjórn Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Guðmundur Danfelsson
Asbjörn Hildrenu»
vissu allir. Eigi að siður var hann
maður sem mark var tekið á. Svo
er annað sem leggja má áherzlu á
þegar litið er til baka: stríðsárin
og næstu ár á eftir reyndust ís-
lenzkum skáldsagnahöfundum
erfið ýmissa hluta vegna.
Kröfurnar um sem lýtalausast
form voru ósjálfrátt settar á odd-
inn. Þetta voru tortryggnisár og
menn urðu að gæta þess að láta
ekki standa sig að klaufaskap. Og
þá var eins gott að segja ekki hug
sinn allan, betra að hafa faglegu
hiiðarnar í lagi. Það var i þessu
andrúmslofti sem skáldverk eins
og Blindingsleikur urðu til. Atta
árum síðar sendi Guðmundur svo
frá sér Húsið. Tímarnir voru þá
breyttir og nú var höfundurinn
tekinn að njóta sín á ný, alveg
eins og í sínum fyrstu bókum, en
stóð að því leyti betur að vígi en
forðum að hann bar orðið ærna og
að ýmsu leyti dýrkeypta reynslu á
herðum sér. Bæði Húsið og aðrar
skáldsögur, sem Guðmundur hef-
ur síðan sent frá sér, eru jafn vel
skrifaðar og Blindingsleikur en
taka þeirri bók hins vegar langt
fram að tilþrifum og lffssannind-
um. Vil ég þá sérstaklega nefna
tvær síðustu skáldsögur Guð-
mundar, Bróðir minn Húni og
Vestangúlpur garró, þar sem höf-
undur byggir á minningum sínum
frá yngri árum. Það er kröftugur
og blóðheitur skáldskapur. Virð-
ist mér sem Guðmundur hafi
fyrst með þeim veitt útrás þvi
sem honum lá raunverulega á
hjarta sem rithöfundur og hygg
ég að þær muni, ásamt Húsinu,
taldar bera hæst af því sem hann
hefur samið og sent frá sér hingað
til. Þær ættu því að mínum dómi
brýnna erindi til lesenda erlendis
en t.d. Blindingsleikur enda þó sú
skáldsaga sé prýðisvel til kynn-
ingar fallin.
Annars er mér ekki kunnugt
hvaða bækur Guðmundar hafa
komið út í þýðingum erlendis en
veit þó að sú bóka hans, sem víð-
ast hefur verið þýdd, er engin
þeirra skáldsagna sem ég hef
nefnt hér heldur Sonur minn,
Sinfjötli, sagnfræðileg skáldsaga
þar sem efnið er sótt aftur í forn-
eskju Eddukvæða, stórbrotið verk
en nokkuð þungt aflestrar.
Það sætir alltaf nokkrum tíð-
indum þegar íslenzkt skáldverk
kemur út á erlendu máli, og svo
er um Blindingsleik nú. Útlend-
ingar sem geta þýtt úr íslenzku og
gera það eru fáir og þar af leið-
andi mikilverðir útverðir ís-
lenzkra bókmennta. Og því sýnist
mér bæði tilhlýðilegt og sjálfsagt
að nokkur athygli sé vakin á
starfi þeirra.
Orð
krossins ...L.
Fagnaðarerindið verður boðað frá Trans World Radio.
Monte Carlo, á hverjum laugardagsmorgni kl
10 00—10.15. Sent verður á stuttbylgju 32 metra,
(9,5 MHZ.)
Or8 Krossins, pósth. 41 87, flEYKJAVÍK.
Hilmar
VIÐTALSTÍMI
Alþingismanna ög
borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík
Ólafur
Alþingismenn og borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins verða til viðtals i Sjálf-
stæðishúsinu Háaleitisbr. 1 á laugardög-
um frá klukkan 1 4:00 til 1 6:00. Erþar
tekið á móti hvers kyns fyrirspurnum og
ábendingum og er öllum borgarbúum
boðið að notfæra sér viðtalstíma þessa.
Laugardaginn 4. febrúar verða til viðtals Pétur
Sigurðsson, alþingismaður,
Ólafur B. Thors borgarfulltrúi,
Hilmar Guðlaugsson, varaborgarfulltrúi
Pétur