Morgunblaðið - 09.02.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. FEBRUAR 1978
Matthías Bjarnason, sjávarútvegsráðherra:
Hyggileg rádstöf-
un gengishagnaðar
Talsmenn stjórnarandstöðu
sögðu ríkisstjórnina hafa
brugðist á öllum sviðum
efnahagsmála
0 Frumvarp til laga um ráðstafanir vegna ákvörðunar
Seðlabanka Islands um breytingu á gengi íslenzkrar
krónu var lagt fram f neðri deild Alþingis í gær.
Forsætisráðherra, Geir Hallgrímsson, mælti fyrir frum-
varpinu. Ræða forsætisráðherra er birt f heild hér í
blaðinu og frumvarpinu gerð fréttaleg skil á forsíðu
Mbl.
0 Sjávarútvegsráðherra, Matthfas Bjarnason, gerði
grein fyrir þríþættum tilgangi ráðstöfunar gengishagn-
aðar: að styrkja verðjöfnunarsjóð sjávarútvegsins, að
létta greiðslubyrði erlendra skulda, sem hækkuðu vegna
gengisbreytingarinnar, og að stuðla að hagræðingu í
fiskvinnslu. Að auki mun Byggðasjóður ráðstafa fjár-
magni til þeirrar hagræðingar. Gengislækkuninni sem
slíkri er ætlað að koma í veg fyrir annars fyrirsjáanlegri
rekstrarstöðvun í sjávarútvegi.
0 Forvígismenn stjórnarandstöðunnar gagnrýndu
efnahagsstefnu rfkisstjórnarinnar harðlega. Efnisþráð-
ur úr ræðum þeirra fer hér á eftir.
Leysir ekki vandann
— magnar hann
Lúdvfk Jósepsson (Abl) sagði
frumvarp þetta fylgifisk ákvörð-
unar um breytta skráningu ís-
lenzku krónunnar. Það gæfi sem
slíkt ekki ástæðu til langra um-
ræðna. í kjölfar þess kæmi hins
vegar annað frumvarp, sem gæfi
tilefni til almennra umræðna um
efnahagsmál á breiðum grund-
velli.
Núverandi rikisstjórn hóf feril
sinn með gengislækkun i septem-
ber 1974. Fimm mánuðum siðan
lækkaði hún enn gengið. Hér er á
dagskrá þriðja gengislækkun
stjórnarinnar. A valdatíma núver-
andi ríkisstjórnar hefur dollarinn
hækkað úr kr. 98.— I kr. 253.10
eða um 156.7%.
Þessar gengisbreytingar hafa
að sjálfsögðu haft áhrif á verð-
lagsþróunina í landinu. Fram-
færsluvísitalan var 297 stig, er
stjórnin var mynduð. Hún er nú
934 stig. Hefur sem sagt hækkað
um 214% á u.þ.b. 40 mánuðum.
Síðan ræddi LJó um störf Verð-
bólgunefndar. Sú nefnd hafi skil-
að af sér á hádegi í dag (þ.e. í
gær). Hún hafi klofnað hressi-
lega. Meirihluta skipi forstöðu-
maður Þjóðhagsstofnunar, em-
bættismenn og fulltr. stjórnar-
flokkanna. Samstöðu hafi síðan
fulltrúar ASl, BSRB og stjórnar-
andstöðuflokkanna. Fulltrúar
vinnuveitenda og bænda bóki og
sérálit. Ljóst sé að rfkisstjórnin
hafi fullmótað efnahagstillögur
sínar áður en verðbólgunefndin
skilaði af sér. Hún geti því ekki
hengt sök af gjörðum sínum á
snaga Verðbólgunefndar.
Þremur mánuðum eftir að ríkis-
stjórnin tók á sig ábyrgð af samn-
ingum við BSRB, riftir hún í raun
kjarasamningum í þjóðfélaginu.
Slíkt er óheillaspor, sem leysir
engan vanda, heldur magnar
hann.
LJó ræddi síðan efnisatriði
frumvarpsins og ráðstöfun geng-
ishagnaðar. Taldi hann að ráðstöf-
un fjár til hagræðingar í fisk-
vinnslu ætti að vera i formi lána
en ekki styrkja. Þeir sem ættu
eftir að koma á hagræðingu,
þyrftu að gera það með sama
hætti og hinir, sem þegar hefðu
lagt i slikan kostnað. Fjármagn til
hagræðingar þyrfti að fara til
hagræðingar, ekki í greiðslu sam-
ansafnaðra skulda.
Ráðstöfun
gengishagnaðar
Matthfas Bjarnason, sjávarút-
vegsráðherra, gerði grein fyrir út-
flutningsbirgðum í landinu um
áramót, áætluðum fjárhæðum í
gengismunarsjóð og ráðstöfun
þeirra. Birgðir um áramót væru
áætlaðar að verðmlti 19.2 millj-
arðar króna. Að auki komi svo
ógreiddar en útfluttar afurðir, s.s.
skreið. Varlega yrði þó að fara í
áætlun gengishágnaðar af þeirri
vöru.
Helmingur gengishagnaðar fer
í freðfiskdeild Verðjöfnunar-
sjóðs, sem er tóm, sagði ráðherra.
Saltfiskdeildin fær um 370 m.kr.
Ný deild, saltsíldardeild, fær um
Lúðvfk Jósepsson,
fyrrv. sjávarútvegsráðherra.
Gylfi Þ. Gfslason,
form. þingfl. Alþ.fl.
Magnús Torfi Ólafsson,
form. SFV.
180 m.kr. sem stofnframlag. Lýs-
is- og mjöldeild fær nál. 250 m.kr.
Gengishagnaður fer að 65
hundraðshlutum í Verðjöfnunar-
sjóð, sagði ráðherra. 35% renna í
aðra þætti sjávarútvegs. Rúmur
helmingur eftirstöðva (57%)
gengur til þess að létta stofnfjár-
byrði vegna gengistaps af völdum
gengislækkunarinnar (þ.e. vegna
hækkunar erlendra skulda í ís-
lenzkum krónum) og tæpur helm-
ingur eftirstöðva (43% fer til
hagræðingar í fiskvinnslu. Sett
verður reglugerð um þessa ráð-
stöfun með liku sniði og gert var í
gengislækkuninni 1974. Min skoð-
un er, sagði ráðherra, að ráðstöf-
un fjármagns til hagræðingar
verði i formi lána með hagstæðum
kjörum. I þeim tilfellum þar sem
rekstrarstaða er slæm en efna-
hagsstaða góð tel ég rétt að beina
fjármagni ti hagræðingar í
rekstri. Þetta hagræðingarfé
kemur til viðbótar fjárútvegun
Byggðasjóðs i sama skyni. Gengis-
lækkunin væri gerð til að styrkja
annars afleita rekstarstöðu út-
flutningsgreina þjóðarbúsins.
Hrollvekja
efnahagsmála
Gylfi Þ. Gíslason (A) sagði ekki
ástæðu til að tefja framgang
frumvarps um ráðstöfun gengis-
hagnaðar, sem væri i beinu fram-
haldi af nýrri skráningu krónunn-
ar. Hitt væri rétt að undirstrika
að Alþýðuflokkurinn væri and-
vigur heildarstefnu rikisstjórnar-
innar í efnahagsmálum og þessu
frumvarpi sem anga af henni.
Steinar yrðu þó ekki lagðir í götu
þess, að frumvarpið gæti náð
fram á ganga i þinglegri meðferð
i dag og á morgun, svo eðlileg
gjaldeyrisviðskipti gætu hafist að
nýju.
Timi gæfist til að ræða heildar-
efnahagsstefnuna þegar næsti
kafli efnahagshrollvekjunnar
kæmi á dagskrá síðar í vikunni.
Ríkisstjórnin hefði brugðist á öll-
um sviðum efnahagsmála. Verð-
bólga átti að réna f 15% vöxt. Hún
væri nú helmingi örari og vel það.
Tryggja átti rekstur atvinnuveg-
anna en stefnt er í 12.000 milljóna
króna halla hjá útflutningsat-
vinnuvegunum, eftir nærri 4ra
ára valdaferil stjórnarinnar að
öllu óbreyttu. Hvar sem bændur
koma saman til funda krefjast
þeir gjörbreyttrar stefnu í málum
sínum. Sama mætti segja um for-
vígismenn iðnaðar, sem sett hafa
fram harða gagnrýni á ríkis-
stjórnina. Verzlunni var lofað
nýrri verðlagslöggjöf. Hún var
svikin eins og aðrar atvinnugrein-
ar, sagði GÞG.
GÞG sagði viðskiptahalla liðins
árs við útlönd hafa verið 9 millj-
arða króna. Skuldir þjóðarinnar
erlendis hefðu við sl. áramót
numió 129 milljörðum. Halli á
ríkisbúinu hefði numið2 milljörð-
um króna 1977, þrátt fyrir allt
talið um hallalausan ríkisbúskap.
Ríkissjóður safnaði skuldum við
Seðlabankann og næmi summan
nú 15 milljörðum. Ríkisstjórnin
— 13% gengis-
lækkun
Framhald af bls. 1.
ræður við rfkisstjórnina, en ljóst
hefur verið um nokkurt skeið, að
gengi islenzku krónunnar var orð-
ið óraunhæft vegna sivaxandi
misræmis á milli þróunar fram-
leiðslukostnaðar og verðlags hér á
landi og helztu viðskiptalöndum
íslendinga. Þrátt fyrir gengissig
hefur ekki verið unnt að jafna
þessi met.
Vegna þeirrar þróunar, sem nú
hefur verið lýst, hefur afkoma
útflutningsatvinnuveganna
versnað mjög, og eru að óbreyttri
gengisskráningu engin tök á að
greiða þau viðmiðunarverð, sem
Verðjöfnunasjóður fiskiðnaðar-
ins hefur nýlega ákveðið. Við
mikla rekstrarerfiðleika er að
etja í útflutningsiðnaði, og aug-
Ijóst er, að hækkandi innlendur
kostnaður verður einnig þeim iðn-
greinum, sem framleiða fyrir inn-
lendan markað í samkeppni við
innflutta vöru, sífellt þyngri í
skauti. Jafnframt hefur hin gífur-
lega hækkun peningatekna á síð-
astliðnu ári valdið stóraukinni
eftirspurn eftir innfluttum vör-
um, sem hlýtur að stefna við-
skiptajöfnuðinum í vaxandi halla,
ef ekkert er að gert. Það hefur
aukið á þennan vanda, að gengi
bandariska dollarans hefur farið
lækkandi gagnvart öðrum gjald-
miðlum síðastliðið hálft ár, en
verulegur hluti gjaldeyristekna
tslendinga er i dollurum.
Við ákvörðun gengisins hefur
verið reynt að taka tillit til þess-
ara sjónarmiða allra, en þö reynt
að stilla lækkun þess í hóf, svo að
verðbólguáhrif hennar yrðu sem
allra minnst. Hefur i þessu efni
einnig verið tekið mið af þeim
ráðstöfunum til þess að hemja
víxlhækkanir launa og verðlags,
sem rikisstjórnin hefur ákveðið
að leggja fyrir Alþingi.
Með þessari nýju gengisákvörð-
un er vikið frá þeirri stefnu í
gengismálum, sem fylgt hefur
verið síðustu þrjú árin, en á því
timabili hafa aldrei átt sér stað
neinar stökkbreytingar í gengi,
en gengi krónunnar þó sigið hægt
niður á við. Með gengissigi þessu
hefur framundir síðustu mánuði
verið unnt að jafna nokkurn veg-
inn samkeppnisaðstöðu islenzkra
atvinnuvega og erlendra fram-
leiðenda, þrátt fyrir miklu meiri
verðbólgu hér á landi en í helztu
markaðslöndum Islendinga. Sá
ókostur hefur þó fylgt sífellt sig-
andi gengi, að það hefur ýtt undir
hækkun innlends verðlags og
dregið úr aðhaldi um launa-
ákvarðanir. Eftir þessa gengis-
ákvörðun telur bankastjórn
Seðlabankans mikilvægt, að reynt
verði að endurheimta að nýju
stöðugleika í gengisskráningu, og
mun verða stefnt að því, ef engar
óvæntar breytingar verða á ytri
aðstæðum þjóðarbúsins, að halda
meðalgengi krónunnar óbreyttu.
Vegna sífelldra breytinga á er-
lendu gengi er þó óhjákvæmilegt,
að nokkrar smásveiflur verði á
meðalgengi frá degi til dags.
— Eþíópía
Framhald af bls. 1.
Sovétmönnum og KúbumÖnn-
um. Þeir segja að í hörðum
bardögum skammt norðan
borgarinnar Dire Dawa hafi 43
skriðdrekum Eþíópiumanna
verið grandað og harðneita þvi
að þeirra eigið lið hafi beðið
ósigur í orrustum þar í grennd
og við borgina Harar.
23
Malthlas Bjarnason
sjávarútvegsráðherra.
hefði misnotað húsbóndavald sitt
yfir Seðlabankanum i því efni.
Alþýðuflokkurinn mun gera
frekari grein fyrir afstöðu sinni,
þegar væntanlegt efnahagsmála-
frumvarp stjórnarinnar verður til
umræðu næstu daga.
Ný kollsteypa —
stefnt í vinnudeilur
Magnús Torfi Ólafsson (SFV).
Frumvarpið, sem hér liggur fyrir,
er upphafið að lokaskrefi á
óheillaferli núv. rikisstjórnar.
Þessi nýja gengisfelling sýnir, að
ríkisstjórnin hefur ekki ráðið við
viðfangsefni sín, þrátt fyrir mik-
inn þingmeirihluta, 2/3 þing-
heims. Hún hefur sóað valdaárum
sfnum án raunhæfra aðgerða — í
samræmi við heit sín.
MTÓ vék að óhóflegri skulda-
söfnun erlendis, óarðbærrí fjár-
festingu innanlands, sem leitt
hefði til lægri lifskjara en ella, og
rangsnúinni nýtingu verðjöfnun-
arsjóðs sjávarútvegs, sem notaður
væri frekar sem styrktarsjóður en
til að draga úr sveiflum afla og
verðlags, eins og rétt hefði verið.
Nú væri komið að nýrri koll-
steypu og stjórnin stefndi í nýjar
vinnudeilur i þjóðfélaginu.
MTÓ rakti gengisfellingar og
gengissig ísl. krónunnar gegnum
valdaár tveggja ríkisstjórna. Hlut-
ur núverandi ríkisstjórnar væri
sýnu verri, enda hefði hún frá
öndverðu verið á rangri braut.
Núverandi ríkisstjórn hefði hafið
feril sinn með gengislækkun. Hún
hygðist sýnilega ljúka honum á
sama hátt.
MTÓ sagði erfitt að kenna
launaþróun sl. árs alfarið um þró-
un mála. Ef sú staðhæfing væri
rétt, hefði hún a.m.k. átt að vera
ríkisstjórninni ljós þegar hún og
embættismenn hennar áttu hlut
að niðurstöðum kjarasamninga á
almennum vinnumarkaði á sl.
sumri og þegar ríkisstjórnin sjálf
samdi við BSRB. I það minnsta
hefðu afleiðingar samninganna
átt að vera stjórninni ljósar þegar
þing kom saman á haustnóttum
og tók að vinna að fjárlögum
þessa árs. Þá hefði ríkisstjórnin
átt að leggja fram úttekt efna-
hagsmála og tillögur um raunhæf-
ar aðgerðir, samhliða vinnslu
fjárlaga.
Utanrikisráðherra Nigeríu
Joseph Garba kom til Moga-
dishu frá Eþfópiu á þriðjudag,
en hann er að reyna að miðla
málum i deilu landanna. Við
komuna til Sómalíu sagði ráð-
herrann að Eþíópíumenn
hefðu lagt á borðið fyrir sig
mjög ákveðnar tillögur sem
hann mundi kynna Sómaliu-
mönnum. Ólíklegt er talið að
för ráðherrans frá Nígeríu
muni hafa nokkur áhrif i
friðarátt.
Bandarikjamenn hafa hafn-
að beiðni Sómalíumanna um
vopnakaup, en ýmis riki í
Arabaheiminum hafa heitið
Sómölum stuðningi verði land-
ið fyrir árás Araba. Hins vegar
styðja ísraelsmenn við bakið á
Eþíópíumönnum þrátt fyrir
fortölur Bandaríkjamanna,
sem hvorugum aðilanum vilja
liðsinna.