Morgunblaðið - 10.02.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. FEBRUAR 1978
17
hefði hrygningarstofninn á komandi
vetrarvertíð verið 50 þúsund tonn-
um stærri en nú er búist við og hefði
mátt auka leyfilegan hámarksafla á
næsta ári talsvert fram yfir það sem
nú er lagt til.
Viðmiðunarmörk
þorskeftirlits 1978
Tilgangur skyndilokana veiði-
svæða er að koma í veg fyrir óhæfi-
legt smáfiskadráp. Forsendur slíkra
lokana verða að byggjast á hlutlægu
mati og taka mið af ástandi þorsk
stofnsins hverju sinni. Sú stefna hef-
ur verið mörkuð, að veiða ekki meira
en 18% af þriggja og fjögurra ára
fiski. Hin svokölluðu viðmiðunar-
mörk Hafrannsóknastofnunarinnar
eru sett I þessum tilgangi, en þau
breytast að sjálfsögðu eftir vaxtar-
hraða og stærð árganga.
Árið 1977 giltu þau viðmiðunar-
mörk, að gripið var til skyndilokunar
svæðis, þegar 40% af fjölda þorska í
afla var undir 58 cm. Var upphaflega
gert ráð fyrir, að þessi viðmiðunar-
mörk giltu fyrir tímabilið janú-
ar—júni, en að ný mörk tækju gildi
1. júlí.
Þessi breyting var eðlileg afleiðing
af þeim vexti er viðmiðunarárgang-
urinn (árg. 1973) hafði tekið út á
árinu.
Sjávarútvegsráðuneytið ógilti hins
vegar hin nýju viðmiðunarmörk og
giltu þvi hin upprunalegu mörk allt
árið 1977.
Það er fiskifræðileg staðreynd, að
þörf er nýrra viðmiðunarmarka á
hverju ári og einnig þarf að breyta
þeim innan ársins i samræmi við
vöxt f isksins.
Viðmiðunarárgangur þessa árs er
svæðinu voru fullnýttir tímabilið
1965—74. Gotstofninn hefur
minnkað um 30—40% allra siðustu
árin miðað við meðalstærð hans á
timabilinu 1965—1974. Slík
minnkun gotstofnsins gefur ástæður
til fyllstu varúðar. Hin mikla sókn i
smákarfa við A-Grænland árin 1975
og 1976 er mjög óæskileg og draga
þyrfti stórlega úr henni
Tillögur um
hámarksafla 1978
Með tilliti til hins hæga vaxtar
karfans, hinnar miklu veiði á skarfa
á uppeldissvæðunum við A-
Grænland á árunum 1975 og 1976
og óvissunnar um áhrif þeirra, svo
og hinnar alvarlegu minnkunar got-
stofnsins síðustu árin, leggur Haf-
rannsóknastofnunin til, að leyfilegur
hámarksafli við ísland verði 60 þús.
tonn á árinu 1978.
Miðað við karfaaflann á s.l. árgeta
íslendingar þvi aukið sinn eiginn
karfaafla um 100% á árinu 1978.
Þessari aukningu aflans verður þó
því aðeins náð með þvi að beina
sókninni mun meira að karfaveiðum,
en gert var á árinu 1 977.
Skarkoli
Árið 1976 var skarkolaaflinn við
Island aSeins rúm 5 þúsund tonn; I
lok nóvember á s.l. ári var skarkola-
aflinn orðinn 4.5 þús. tonn.
Eiðan Bretar hættu skarkolaveið-
um hér við land hefur stofninn verið
vannýttur. Allt virðist benda til þess.
að fyrri áætlanir um 10 þús. tonna
árlegan hámarksafla séu nálægt lagi.
Það er þvl æskilegt að auka verulega
sóknina I skarkolastofninn.
Grálúða
Sfðustu árin fyrir útfærslu fisk-
hnignað svo mjög, að síldveiðar i
hringnót voru bannaðar frá 1. febr.
1972 til 15. sept. 1975. Á þessu
timabili hafði íslenski vorgotssildar-
stofninn að vísu ekki sýnt nein bata-
merki, en sumargotssíldarstofninn
hafði aukist verulega, einkum vegna
hins tiltölulega góða árgangs frá
1971. Stofnstærðarmælingar, sem
fram fóru Í nóv. 1973 gáfu til kynna,
að þessi árgangur væri miklu stærri
en hinir lélegu árgangar, sem bæst
höfðu í stofninn allmörg ár þar á
undan. Niðurstöður þessara mælinga
hafa nú verið staðfestar, enda hefur
þessi árgangur verið um eða yfir
helmingur síldaraflans eftir að stld-
veiðar voru leyfðar að nýju haustið
1975 (sjá töflu 1).
Athuganir á stærð 1972 árgangs-
ins sýna, að hann er lélegur. Stofn-
stærðarmælingarnar, sem fram fóru
haustið 1975 bentu hins vegar til
þess, að 1973 árgangurinn væri
sterkur; þetta fékkst þó ekki staðfest
árið eftir. Eigi að síður var þó gert
ráð fyrir þvi í aflaspá fyrir 1977 að
þessi árgangur myndi skila sér í
verulegum mæli. Þessi spá hefur þó
ekki ræst nema að takmörkuðu leyti.
Athuganir á aldursskiptingu síldar-
aflans og stofnstærðarmælingar
haustið 1976 gáfu til kynna, að
árgangurinn frá 1974 væri sterkur.
Rannsóknir sem gerðar voru 1977
staðfestu fyrri mælingar og verður
að gera ráð fyrir, að þessi árgangur
sé nálægt þvi að vera meðalstór ef
miðað er við timabilið 1955—63,
en sennilega talsvert sterkari en
hinn tiltölulega góði árgangur frá
1971.
Athyglisvert er, að meðallengd
sildar af 1974 árganginum er nærri
2 cm lægri en verið hefur um margra
Skýrsla Hafrannsóknarstofnunar-
innar um ástand nytjastofna á
íslandsmiðum og aflahorfur 1978
frá árinu 1974. Hann er talinn nema
130 millj. fiska þriggja ára gamall og
er þvi mun minni en viðmiðunarár-
gangurinn 1973, sem talinn ernema
340 millj. fiska sem þriggja ára.
Af þessum sökum er lagt til að hin
nýju viðmiðunarmörk verði þannig,
að gripið sé til skyndilokunar svæðis
ef 20% af afla (eftir fjölda) er undir
58 cm fram til 1. júlí, en 20% af afla
undir 62 cm það sem eftir er ársins.
Ýsa
Ýsuaflinn á íslandsmiðum hefur
síðan 1967 verið á bilinu 40—50
þúsund tonn, sem er allmikið undir
meðalafla (70 þúsund tonn) árabilið
1950—1970. Stofninn minnkaði
frá árinu 1963 úr 388 þúsund tonn-
um niður I 146 þúsund tonn árið
1971, en síðan hefur hann vaxið
örlítið aftúr og er nú talinn vera um
180 þúsund tonn. Hrygningarstofn
ýsunnar hefur sýnt hliðstæða þróun,
en ýsa sem er 4 ára og eldri telst til
hrygningarstofnsins. Árið 1963 var
hrygningarstofninn 246 þúsund
tonn, en komst i lágmark árið 1973
eða 76 þúsund tonn. Siðan hefur
hrygningarstofninn farið aftur vax-
andi og er áætlaður 109 þúsund
tonn i ársbyrjun 1978.
Ýsustofninum hnignaði svo miðað
við fyrri ár, vegna ofveiði á sméýsu
og vegna þess að stórir árgangar
hafa ekki bæst i stofninn um langt
árabil; aðeins 1 970 og 1973 árgang-
amir eru i meðallagi. Á árinu 1977
bar mest á 1973 árganginum i ýsu-
veiðinni, þrátt fyrir það að hans
gætti minna i veiðinni en ella, vegna
aukinnar möskvastærðar. Algjör
stakkaskipti til hins betra urðu á s.l.
ári er möskvi var stækkaður i 155
mm.. Sú ráðstöfun hefur dregið svo
úr ofnýtingu smáýsunnar, að núver-
andi sóknarþungi og möskvastærð
eru talin gefa hámarksafrakstur á
niðja, þegar til lengdar lætur. Á s.l.
ári dró þó úr ýsuafla vegna stækkun-
ar á möskva, en aflinn var þá um 35
þúsund tonn. Á þessu ári mun aflinn
hins vegar aukast. Lagt er til að
leyfilegur hámarksafli 1 978 verði 40
þúsund tonn. Margt bendir til þess
að 1976 ýsuárgangurinn sé allsterk-
ur og eru þvi horfur á vaxandi ýsu-
afla á næstu árum.
Ufsi
Ufsaveiði náði hámarki árið 1971.
en þá nam heildarveiðin 137 þúsund
tonnum. Síðn hefur afli farið minnk-
andi og var kominn niður I 80 þús-
und tonn árið 1976. Minnkun aflans
á rætur að rekja til minnkandi stofn-
stærðar. Henni valda le legir árgang-
ar. sem bæst hafa I stofninn að
undanförnu og mun sú þróun halda
áfram. a.m.k. næstu tvö árin og
valda frekari rýrnun stofnsins. Þrátt
fyrir það er ufsastofninn ekki kom-
inn I þá lægð, sem hann var i um
1960. Nýting ufsastofnsins hefur
verið á þann veg. að hann hefur
gefið af sér sem næst hámarksaf-
rakstur. Sóknin i yngri hluta stofns-
ins er nú tiltölulega lítil og minnkaði
þegar ufsaveiðar í hringnót voru
bannaðar. Þá hefur aukning möskva-
stæðrar, lokun uppeldissvæða við
Suðausturland og stækkun
lágmarksstærðar i 50 cm stuðlað að
minnkandi sókn i yngri ufsann.
í úttekt sem gerð var á vegum
Alþjóðahaf rannsóknaráðsins I árs-
byrjun 1977 var mælt með, að leyfi-
legur hámarksafli árin 1977 og
1978 yrði 60 þúsund tonn hvort
árið. Bráðabirgðatölur um ufsaafla
siðast liðins árs benda til þess. að
aflinn hafi verið mjög svipaður þeim
afla sem ráðlagt var að veiða það ár.
í samræmi við þessar niðurstöður er
lagt til að leyfilegur hámarksafli árið
1978 verði 60 þús. tonn.
Karfi
Afli og
heildarsókn
Heildarafli á íslandsmiðum minnk-
aði úr 114 þúsund tonnum árið
1965 I 69 þúsund tonn árið 1973 og
hefur haldist I þessu lágmarki, um
70 þús. tonn siðan, þrátt fyrir aukna
sókn af hálfu íslendinga til ársins
1976
Íslendingar og Þjóðverjar hafa tek
ið mestan hluta karfaaflans á ís-
landsmiðum og hafa Þjóðverjar jafn-
an veitt meíra en islendingar. Þó
dróst karfaafli þeirra við ísland
saman á undanförnum árum. en afli
íslendinga var nokkuð jafn. 26—29
þúsund tonn um árabil. Afli okkar
jókst svo verulega árin 1975 og
1976 og varð rúm 34 þús. tonn
siðari árið.
Karfaveiðar við island eru að veru-
legu leyti blandaðar veiðar, en sókn
Þjóðverja beindist þó einkum að
karfastofninum og fór dagveiði
þeirra minnkandi flest árin samhliða
rýrnandi heildarafla, þrátt fyrir stór-
aukna afkastagetu togaranna.
Karfaafli Þjóðverja á islandsmið-
um árið 1977 nam 32 þúsund tonn-
um. Sókn Islendinga i karfann þetta
ár var mun minni fram eftir sumri en
árið áður og hefur karfaafli íslend-
inga dregist verulega saman á árinu
1977. Ekkert var veitt við Austur-
Grænland og aflinn á heimamiðum
minnkaði. Í lok nóv. 1977 var hann
um 26.400 tonn og má þvi ætla að
hann verði um 28 þús. tonn á öllu
árinu 1977. Karfaafli Belga, Færey-
inga og Norðmanna er áætlaður tæp
2 þús. tonn (var rúm 1700 tonn
1976). Það er þvi Ijóst. að heildarafl-
inn á Íslandsmiðum hefur verið um
62 þús. tonn á árinu 1977
Alþjóðleg
úttekt á karfastofnunum í
N-Atlantshafi
Á s.I ári var i fyrsta skipti reynt að
gera heildarúttekt á karfastofnunum
i Norður Atlantshafi i vinnunefnd á
vegum Alþjóðahafrannsóknaráðsins.
Vinnunefndin leit á karfastofnana
við Færeyjar. ísland og A Grænland
sem eina heild.
Heildarkarfaaflinn á þessu svæði
minnkaði úr 156 þús. tonnum árið
1965 i 88 þús. tonn árið 1973, en
hefur aukist siðan. einkum árið
1976 og varð þá 189 þús. tonn.
Þessi aukning stafar af stórfelldri
smákarfaveiði Sovétmanna við Aust-
ur-Grænland, aðallega á árinu 1976
(101 þús. tonn).
Vinnunefndin komst að eftirfar-
andi niðurstöðum; Karfastofnarnir á
veiðilögsögunnar i 200 mílur var
grálúðustofninn ofveiddur. Mestur
var aflinn árið 1974. eða tæplega 36
þús. tonn.
Á árinu 1 977 juku íslendingar grá-
lúðuafla sinn mjög verulega og voru
togararnir þar fyrst og fremst að
verki. Grálúðuaflinn var orðinn tæp
10 þús. tonn i nóvemberlok. en það
er 3 þúsund tonnum meira en ársafli
okkar 1970. er hann var mestur
fram að þessu. Vestur-Þjóðverjar
veiddu 4.5 þús. tonn á árinu 1977
og er það tvöfalt meira en þeir
veiddu árið 1976.
Á fundi grálúðuvinnunefndar Al-
þjóðahafrannsóknaráðsins s.l. vetur
tókst ekki að reikna út æskilegan
hámarksafla af grálúðu á islandsmið
um vegna ónógra gagna. Verður þvi
enn að nota fyrri áætlun Hafranrv
sóknastofnunarinnar, en þar egert
ráð fyrir. að taka megi 15 þús. tonn
á ári úr stofni
Hrognkelsi
Grásleppuveiðar hafa farið vax-
andi á undanförnum árum og náðu
hámarki árið 1976 þegar söltuð voru
2.4 þús. tonn af hrognum, en það
samsvarar 9.8 þús. tonnum af grá-
sleppu upp úr sjó.
Árið 1977 fengust enn 1.9 þús.
tonn af hrognum (7.700 tonn af
grásleppu upp úr sjó) og stafar þessi
aflaminnkun að nokkru leyti af þvi.
að þá voru settar ýmsar hömlur á
veiðarnar með reglugerð. en einnig
sýna veiðiskýrslur, að afli á sóknar-
einingu hefur minnkað á undanförn-
um árum samtimis aukningu sóknar
og heildarafla.
Bráðabirgðakönnun bendir til að
aflahámarkið 1976 hafi fengist með
mikilli sókn á öllum hefðbundnum
veiðisvæðum og óliklegt að stofninn
gefi meira af sér, án þess að til komi
nýting nýrra veiðisvæða. Auka
mætti sókn i rauðmagann frá þvi
sem nú er.
Síld
Astand sumargots-
síldarstofnsins \
Við lok síðasta áratugs og i byrjun
þessa hafði íslenskum sildarstofnum
ára skeið. Slík breyting á vaxtar
hraða rennir frekari stoðum undir þá
skoðun, að þessi árgangur sé mun
sterkari en fyrirrennarar hans.
Fyrstu athuganir á 1975 árgangin-
um benda til, að hann sé af svipaðri
stærð og 1974 árgangurinn, þ.e. af
meðalstærð, ef miðað er við timabil-
ið 1955—1963.
Haustið 1977 var veitt hlutfalls-
lega meira af stofninum en gert
hafði verið ráð fyrir, þegar tillögur
um hámarksafla voru gerðar. Þessa
hækkun veiðidánarstuðla má
einkum rekja til eftirfarandi atriða:
a) 1973 árgangurinn reyndist
ekki eins sterkur og gert hafði verið
ráð fyrir,
b) afli fór um 3500 tonn fram yfir
það sem lagt var til,
c) sildin var mun magrari en árið
áður og þvi þurfti fleiri sildar til þess
að ná þeim afla, sem á land kom.
Gert er ráð fyrir að veiðidánar-
stuðlar hafi af þessum sökum verið
um 25% hærri en áætlað var i tillög-
um um hámarksafla fyrir árið 1 977.
Hrygningarstofn
sumargotssíldar
Sé tekið tillit til þessarar hækkun-
ar veiðidánarstuðla og miðað við
þær forsendur um stærð árganga,
sem að framan voru greindar, hefur
stærð hrygningarstofnsins (4 ára sild
og eldri) verið endurreiknuð fyrir árið
1975—1977 og spá gerð fyrir
1978—1979. Niðurstöður eru sem
hér segir:
Hrygningarstofn sumargotssildar
(4 ára sild og eldri i þús. tonna)
1975 1976 1977 1978 1979
85 95 105 (155) (200)
Samkvæmt spá fyrir árið 1977
átti hrygningarstofninn þá að vera
120 þús tonn i stað 103. Þessi
mismunur er fyrst og fremst vegna
þess, að 1973 árgangurinn hefur
reynst mun lélegri en búist hafði
verið við.
Mörg undanfarin ár hefur sumar-
gotssildin orðið kynþroska 4 ára
gömul og er þvi miðað við þann
Framhald á bls 18.