Morgunblaðið - 12.02.1978, Blaðsíða 21

21
MÖRGÚNBLÁÐIÐ, SUNNUDÁGUR 12. FKBRUAR 1978
1965: Frá uppgreftrinum 1965, en hann bar ekki árangur.
Þeir fundu Bormann: Til vinstri er dr. Joaehim Richter, sem nú er
látinn, og til hægri Jochen von Lang.
komu höndum yfir Eichmann í
Argentinu og ,,rændu“ honum úr
landi. Vestur-þýzka stjórnin fyllt-
ist þá enn meiri fítonsanda en
áður viðvíkjandi leitinni að Bor-
mann og Fritz Bauer, yfirsak-
sóknari, tók við yfirumsjón með
leit að stríðsglæpamönnum naz-
ista sem höfðu ekki fundizt en
grunur lék á að væru á lífi. Buðu
Vestur-Þjóðverjar nú 100 þús.
mörk þeim sem gæfi upplýsingar
er leiddu til handtöku Bormanns,
svo að af öllu er sýnt að stjórnvöld
höfðu enn þá trú að Bormann
væri á lífi.
Um svipað leyti var eitt helzta
tímarit Vestur-Þýzkalands,
„Stern“, gagntekið áhuga á Bor-
mannsgátunni og virtur sérfræð-
ingur blaðsins um stjórnarár naz-
ista, Jochen von Lang, fékk það
verkefni að reyna að leysa gát-
una.
Það var eðlilegt og sjálfsagt að
samvinna tækist i einhverri mynd
milli þessara aðila, þ.e. Jochens
von Lang og hins opinbera rann-
sóknarmanns, sem var skipaður
af embætti saksóknara, dr. Joa-
chims Richter. Mynduðu þeir nú
með sér óopinbera samstarfs-
nefnd og segja má að þetta sam-
eiginlega átak þeirra hafi siðan
orðið til þess að gátan um hvarf
Bormanns var loksins leyst árið
1972, manns þess er undir lok
striðsins hafði í reynd meira vald
en foringinn sjálfur.
Samningar um þýðingarrétt á
bók Jochens von Lang sem er
framúrskarandi merkilegur
t Ijós kom að bcinagrind Bor-
manns var aðeins tólf metra frá
þeim stað, sem grafið hafði verið
í sjö árum áður.
skerfur um sögu stjórnarára naz-
ista eru í undirbúningi og bókin
verður sennilega gefin út á ensku
síðar á árinu. En tímabært er nú
að víkja að aðferðum rannsóknar-
manna eins og von Lang lýsir
þeim í bókinni.
Báðir aðilar tóku þann skyn-
samlega kost að hef ja könnunina
alveg frá upphafi, og leita aftur
til fyrstu heimilda, þ.e. að segja
frásagna um ormanns skv. stað-
festum heimildum í styrjaldarlok
og bundu þeir sig við þann tíma
og létu hjá líða að kanna sögu-
sagnir um seinni tíma „Bor-
menn". í þessu skyni var unnt að
styðjast við tvær brezkar leyni-
skýrslur.
1. ítarlega skýrslu Breta um
dauða Hitlers. Það var í þetta
plagg sem prófessor Trevor Ropes
sótti efni í bók sína Síðustu dagar
Hitlers.
í þeirri skýrslu fullyrti Erich
Kempka, fyrrverandi bifreiða-
stjóri Hitlers, að Bormann hefði
verið skilinn eftir hálfdauður.
Hefði hann rotazt er Sovétar
skutu á þýzkan skriðdreka sem
var að skýla einum hópanna á
flótta úr neðanjarðarbyrginu.
Hefði skriðdrekinn sprungið íloft
upp.
2. önnur skýrsla Trevors Ropes
sjálfs um yfirheyrslur i stríðs-
fangabúðum síðla árs 1945 yfir
foringja í Æskulýðssveitum
Hitlers, Arthur Axmann að nafni.
Hafði hann verið í einum ofan-
greindra hópa.
Sögum þeirra Kempka og Ax-
manns bar ekki alls kostar saman.
Axmann sagði að Bormann hefði
ekki orðið meint af við sprenging-
una og haldið áfram með hópnum.
Síðan hefði Bormann komizt und-
an hermönnum Rauða hersins
ásamt dr. Stumphegger, einum af
læknum Hitlers.
Axmann sagði að nokkru síðar
hefði hann gengið fram á lík Bor-
manns og Stumpheggers. Hefðu
engir áverkar verið á líkunum og
hefðu þeir legið skammt frá járn-
brautarteinum í grennd við
gömlu Stettinjárnbrautarstöðina.
Af þessu varð helzt ráðið að
mennirnir tveir hefðu í ör-
væntingu sinni, sakir þess þeir
voru umkringdir hvert sem litið
var, svipt sig lífi með því að
gleypa eitur. Allir æðstu menn
nazista höfðu slík eiturhylki í fór-.
um sínum frá og með áramótun-
um 1944—45.
Tuttugu.og fimm árum síðar
staðfesti Axmann þessa frásögn,
þegar eftir því var leitað. Hann
bætti einnig við nokkrum atrið-
um.
Unnt var að fallast á þessa
kenningu sérstaklega ef menn
gera sér grein fyrir þeirri ólýsan-
legu ringulreið sem var í Berlín
síðustu daga styrjaldarinnar. En
engu að siður má telja aðdáunar-
vert af hve mikilli nákvæmni og
útsjónarsemi þessi rannsókn var
framkvæmd, einnig með það f
huga hversu langur tími var um
liðinn. Og á endanum tókst v-
þýzku rannsóknarmönnunum það
sem leyniþjónustum Banda-
manna hafði mistekízt.
En endanlega sönnunargagnið
var bréf sem kom i leitirnar og
skrifað var um miðjan ágúst 1945.
Bréfið var sent til frú Stumphegg-
ers. Rannsóknarmönnum Banda-
manna var alls ókunnugt um
þetta bréf en í þvi er staðfest, að
lik manns hennar hafi fundizt við
járnbrautarbrú og ennfremur að
þann 8. maí, viku eftir að Axmann
kvaðst hafa séð lfkin, hefðu þau
verið greftruð ásamt fleiri líkum í
norðvesturhluta Berlínar.
Eftir að þetta varð ljóst tókst
síðan að leiða fleira fram. Sam-
kvæmt skipunum frá yfirmönn-
um Rauða hersins í borginni
höfðu starfsmenn póststofu í
hverfinu séð um að grafa líkin.
Enn hljóp á snærið hjá rannsókn-
armönnum, þegar tókst að hafa
uppi á einum þeirra fyrrverandi
póstafgreiðslumanna sem hafði
tekið þátt í að grafa líkin áratug-
um áður.
Þessi roskni maður gat rifjað
upp ýmis atriði, þótt langt væri
um liðið. Hann mundi að tveir
höfðu legið hlið við hlið, annar
hávaxinn og hinn stuttur og digur
og komu lýsingar hans heim við
þá Bormann og Stumphegger.
Hann visaði á svæðið sem hann
minnti að líkin hefðu verið graf-
in.
Var nú öllu svæðinu umbylt í
návist herskara blaðamanna.
Þetta var árið 1965. Engar líkams-
leifar fundust þarna mönnum til
ósvikinna vonbrigða. En aftur á
móti varð þaó einnig til aó vekja
enn á ný hugmyndir og grillur um
afdrif Bormanns og komust á
kreik litríkar Bormannssögur i
tugatali.
Þegar hér var komið sögu höfðu
vonir þeirra dr. Richters og von
Langs dvinað verulega um að geta
komizt að staðreyndum um örlög
Bormanns. Hvarf „hans grá-
klæddu tignar“ virtist ætla að
verða óleyst um aldur og ævi.
Svo liðu sjö ár.

Þá fékk von Lang skilaboð frá
kunningja sinum í Berlín þess
efnis að nú væri ætlunin að grafa
allt svæðið upp og næsta nágrenni
líka vegna byggingarundirbún-
ings. Þetta tækifæri mátti ekki
láta sér úr greipum ganga. Hann
hafði tafarlaust samband við dr.
Richter og hann aflaði síðan
heimildar frá réttum yfirvöldum
um að ekkert yrði þarna aðhafzt
nema undir eftirliti sérfræðinga.
Svo hófst verkið að þeim dr.
Richter og von Lang viðstöddum.
Og þá fundust tvær beinagrindur
— önnur af hávöxnum manni, hin
af stuttum og breiðum manni —
og lágu þær ekki nema tólf metra
frá þeim stað sem hin árangurs-
lausa leit hafði farið fram sjö
árum áður.
Af honum nákvæma vitnisburði
sem þeir höfðu aflað sér efaðist
hvorugur þeirra Richters og von
Langs um það eitt andartak af
hverjum beinagrindurnar væru.
En þar með var ekki allt útkljáð.
Standa varð vfsindalega að og
sanna þetta lagalega. Þá beindist
málið að beinamælingum og
sömuleiðis voru fengnar niður-
stöður skýrslna tannlæknis í Ber-
lín sem hafði smfðað gervitennur
Bormanns. Bar allt að sama
brunni og þótti sannað að beina-
grindin væri af Martin Bormann.
Skömmu síðar lýsti embætti ríkis-
saksóknara í Vestur-Þýzkalandi
því yfir að Bormann-málinu væri
þar með lokið.
1 ljósi þess mikla áhuga sem
hefur vaknað í Vestur-Þýzkalandi
á stjórnartíma nazista og má
kannski telja eðlileg og rétt við-
brögð við þrjátiu ára þögn, er
ekki vafi á því að vísindaleg ævi-
saga Jochens von Lang mun kær-
komin lesning ekki hvað sfzt fólki
af ungu kynslóðinni, segir Char-
les Wigton að lokum.
Vélstjórafélag íslands
Skrifstofa félagsins er
flutt í Borgartún 1 8
Snyrtivörunámskeiö
Kaupmannasamtök íslands gangast fyrir námskeiði
fyrir það fólk, sem hefur áhuga á snyrtingu og störfum
i snyrtivöruverzlunum.
Á námskeiðinu verður m.a. kennd meðferð og notkun
snyrtivara, auk þess að ýmsar helstu tegundir snyrti-
vara verða kynntar.
IMámskeiðið stendur yfir í um mánaðartíma frá 23.
febrúar.
Lágmarksaldur þátttakenda er 18 ár.
Þátttaka tilkynnist í skrifstofu K.í. að Marargötu 2.
Sími 19390 og 28811 dagana 14. til 1 7. febrúar.
SÉRVERSLUN
BÍLEIGENDA
CHAMPm Tfí/ca BOfíG WAfíNEfí,
MASTER, CAfíTEfí, EIS, P
FEfíODO og GABfí/EL varahkrtir
í ýnisar gerðir bifreiðar
Alttásamastað Laugawegi ri8-Símí 22240
EGILL VILHJÁLMSSON HE