Morgunblaðið - 14.02.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRUAR 1978
„íslenskur meistari
í norskri þýðingu”
„Blindingsleikur” eftir Guömund Daníelsson fœr há-
stemmt hrós í norskum hlöðum. — Þýðing As-
björns Hildremgrs talin frábœr
— Skrive er noe jeg má
\som á trekke pusten
9S&
DAC OG TI*>
k meisterroman
^ilcr ik- ^ ■
r •ral.vpr.ir ^ **
'w í-t .j**'
'.o aa ciuli'
'il bo nyu^*. ■* .

Morgunbiaðinu hafa bor-
ist ritdómar um norsku
þýðinguna á Blindingsleik
og skulu hér tiifærð nokk-
ur sýnishorn úr þeim:
„tslenskur meistararóman" er
fyrirsögn á grein eftir Olav Dal-
gard í Öslóarblaðinu: „Dag og
Tid“ 6. janúar s.l. Dalgard er
sennilega þekktasti bókmennta-
gagnrýnandi í Noregi, og hefur
m.a. skrifað þykka bók um helstu
skáld Noregs á fyrra helmingi
þessarar aldar: „Samtid".
í greininni um „Blindingsleik"
skrifar Dalgard meðal annars:
„Við erum orðin vön að halda
og trúa, að tsland eigi aðeins eitt
mikið skáld nú á dögum, og að
sjálfsögðu er það hinn Nóbels-
krýndi Laxness. Og vissulega
verðskuldar hann sitt óvenjulega
álit, en hann er nú samt ekki sá
einasti, sem skipar meistaraflokk-
inn á sögueynni um þessar mund-
ir. Eftir að hafa lesið hina stuttu,
en gnæfandi (ruvande) skáld-
sögu „Blindingsleik“ eftir Guð-
mund Daníelsson vil ég án þess að
hika einnig leiða hann; til sætis
meðal hinna útvöldu (gje han og
plass í denne selebre klassen).
Ekki er Guðmundur Daníelsson
alveg óþekktur hér á landi. Fonna
Forlag gaf út árið 1973 „Soninn
minn Sinfjötla" — óvenjulega
skáldsögu um efni úr goðsögun-
um bak við Eddukvæðin, og í
þeirri bók sýndí hann einnig
óvenjulega örugga frásagnarlist,
með hæfileika til að lifa sig inn í
persónurnar úr hinum
hástemmdu og harmsögulegu
hetjukvæðum með efni frá þjóð-
flutningatímunum..
Dalgard rekur síðan nokkuð
efni Blindingsleiks, bæði atburði,
persónusköpun, form sögunnar
og táknmál. Og hann lýkur grein
sinni á þessum orðum:
„Það er sumt bæði i stílnum og
aðferðinni við að lyfta hversdags-
lífinu upp á hærra ljóðrænt plan í
þessari bók, sem mínnir á Olav
Duun, einkum í „Menneske og
maktene". Daníelsson á mikið af
þessu „sorgblandna gamni" sem
var einkennandi fyrir Duun, en
mun í reynd vera arfur frá þeirri
tíð, þegar skáldin sungu t
„gamantóni um sár sín“.
Þýðandinn, Asbjörn Hildremyr,
hefur snúið bókinni á reiprenn-
andi nýnorsku á þann hátt, sem
fullkomlega hæfir þessu ágæta
dæmi um norræna frásagnarlist."
Ritdómarinn Ludvik Jerdal
skrifar grein um „Blindingsleik"
í blaðið „Dagen" 9. janúar 1978.
Þriggja dálka fyrirsögn hennar
hljóðar svo:
„Islenskur meistari
í norskri þýðingu“
Síðan segir orðrétt:
„Það er íslenskur meistari sem
kemur hér aftur með bók þýdda á
norsku. Guðmundur Danielsson
hefur óvenjulega góð tök á efni
sínu. Þetta er nánast sagt hin
fullkomna skáldsaga, svo vel
byggð (oppbygd í
komposisjonen), svo hrífandi að
maður fylgir frásögninni í mikl-
um hugaræsingi. .Jerdal lýsir
síðan sögunni í stórum dráttum
og segir að hún fjalli um uppreisn
ungs fólks, sem virðist að þvi séu
allar leiðir lokaðar. Hann lýkur
grein sinni með þessum orðum:
„Þetta er sterk skáldsaga um
rúmhelgina og um mæðu og erfið-
leika, en hún er ósvikin (ekte).
Asbjörn Hildremyr hefur þýtt
hana á betri norsku en maður á að
venjast nú á dögum.“
Verdens Gang
Birtir ritdóm um Blindingsleik
19. desember 1977 undir fyrir-
sögninni: UppgjöriA, eftir Anette
Mörkberg.
1 greininni segir meðal annars:
„Sagt er að enginn Islendingur
með sjálfsvirðingu ljúki lífi sínu
án þess að hafa skrifað eina bók.
samanlögðu afar traustlega byggð
og þess vegna ákaflega spenn-
andi. Maður hlýtur að lesa hana i
einni lotu.
Bókin er þýdd á nýnorsku af
Asbirni Hildremyr og prentuð i
prentsmiðjunni Odda i Reykjavík.
Steinsfjord hefur teiknað fallega
kápumynd."
Hördalandsblöðin: „Midhord-
land“, „Möre“, „Nordhordland"
o.fl. birta 29. nóvember grein um
„Blindingsleik" undir fyrirsögn-
inni: „Voldug (Mektig) skáldsaga
eftir íslenskan rithöfund",
merkta bókstafnum 1.
Öruggt er, að á Islandi eru margir
rithöfundar. En fáir eru þeir
náttúrlega, sem rata veginn út
hingað. Einn þeirra er Guðmund-
ur Daníelsson. Arið 1973 gaf
Fonna Forlag út skáldsögu hans
„Sonur minn Sinfjötli". og í ár
kemur „Blindingsleikur“ —
skáldsaga um mikla örlaganótt í
litlu sjávarþorpi á suðurströnd Is-
lands. Bókin kom upphaflega út
1955. Stund og staður sögunnar
skiptir samt ekki höfuðmáli. Að
vísu er umhverfis- og samfélags-
lýsing mjög markviss og bragð-
mikil, en persónur Guðmundar
Danielssonar lúta ótimabundnum
og óstaðbundnum lífslögmálum.
„Blindingsleikur" er einmitt
skáldsaga um fólk, sem hið ytra
virðist rigbundið í einangrun, en
hlýðir kalli innri aflvaka. .
Næst rekur Anette Mörkberg
gang sögunnar nokkuð, það er að
segja uppreisnartilraun unga
fólksins gegn steinrunnum eymd-
arkjörum sínum. Hún Iýkur
greininni á þessum orðum:
„Skáldsagan hlýtir svo að segja
hinni sígildu kröfu um samræmi
tíma og rúms. Hún er að öllu
I þessari grein stendur meðal
annars:
„Fonna Forlag er eitt af okkar
litlu forlögum, en það sem þetta
forlag s á bókamarkaðinn er
gæðavara.
Nú sendir forlagið frá sér skáld-
sögu eftir islenska skáldið Guð-
mund Daníelsson, sem vel ætti að
leggja sér á minni. Bókin heitir
„Blindingsleikur". - --I greininni
er síðan leitast við að skýra
hvernig sagan er byggð, hvernig
aðalpersónurnar risa hver á sinn
hátt gegn ömurlegu hlutskipti
sinu i blindum hildarleik gegn
þeim öflum, sem kúga þær. Sum-
ar farast i þeim leik, aðrar komast
af og eygja framundan bjartari
tíð.
Gula Tidend í Bergen birtir 3.
des. 1977 alllangan ritdóm um
Blindingsleik í dálki sínum: Nytt
om böker. Höfundurinn eyðir
mestu rúmi sínu I að segja frá
persónum bókarinnar, skapgerð
þeirra og örlögum og svo veltir
hann fyrir sér symbólikkinni og
setur víða spurningamerki. Undir
lok greinarinnar segjr hann orð-
rétt:
Guðmundur Danlelsson
„Persónurnar i bókinni er ekki
svo móralskar að það saki. Ekki
heldur svo mikil guðsbörn. En við
komumst ekki hjá þvi að muna
þær. Kannski eigum við sjálf
ýmislegt sameiginlegt með þeim?
Asbjörn Hildremyr hefur þýtt
bókina á auðugt og lifandi mál —
Dagblaðið Sogn og Fjordane
birtir nokkuð langa grein um
Blindingsleik 30. nóvember 1977,
undir fyrirsögninni: „Fréttir af
Fonna Forlagi. Upphaf greinar-
innar hljóðar svo:
„Þegar Fonna Forlag kynnti
fyrst íslenska rithöfundinn Guð-
mund Daníelsson fyrir norskum
lesendum með skáldsögunni
„Sonur minn Sinfjötli" skrifaði
einn ritdómarinn (Knut Hauge i
Nationen), að ef Danielsson hefði
lifað og brt meðal fjölmennari
þjóðar, þá væri hann án vafa tal-
inn til hinna miklu rithöfunda á
vorum dögum.
Nú hefur forlagið gefið út. nýja
bók eftir hann, skáldsöguna
Blindingsleik. Þessi bók fékk ein-
róma lof þegar hún kom fyrst út á
frummálinu 1955. Einn gagnrýn-
andinn komst svo að orði: (Séra
Sigurður Einarson).
„Ég fullyrði að það er fremur
fágætt að íslenskur höfundur nái
að skapa svo fullkomið verk. Til
þess þarf mikla íþrótt, mikla
menntun og kunnáttu, mikla
þjálfun og umfram allt sjálfaga.
Og þó nægir ekkert af þessu eitt
sér, heldur ekki allt til samans.
Rithöfundurinn verður auk þessa
að vera mikið skáld."
I grein í hinum heimskunna
þýska bókmennalexíon „Kindlers
Litteratur Lexikon" skrifar Bár-
bel Diimke m.a.:
„ —-------I „Blindingsleik" —
eins og í öðrum skáldsögum sín-
um, sýnir Guðmundur Danielsson
mikla og frumlega frásagnarlist.
Mál og stíll eru lifandi, og henn
einkennir persónur og atburði á
þann hátt sem hittir í mark „(pá
en rákande máte)“.
Undir þessar tilvitnanir tekur
greinarhöfundur síðan, skýrir og
skilgreinir bókina.
Vikebladet í Ulsteinvík og An-
dalsnes Avis — bæði á Sunnmæri,
birta langa umsögn um „Blind-
ingsleik" 15. desember 1977 eftir
höfund, sem merkir grein sína
Rh, undir fyrirsögninni „tslensk
skáldsaga'*. Þar kveður að öllu
leyti vió sama lofsamlega tóninn
og í öðrum þeim ritdómum, sem
enn hafa borist um „Blindings-
leik“. Höfundurinn byrjar á því
að benda á að Norðmönnum nægi
það ekki að þekkja Laxness einn
íslenskra höfunda, þótt fjölskrúð-
ugur sé. Hann átelur landa sina
fyrir að nenna ekki að læra ís-
lensku, og jafnvel sænskar og
danskar bækur verði að þýða svo
þeir nenni að lesa þær.
Svo segir orðrétt:
„Nóg um það. Við verðum að
þiggja það sem okkur er boðið —
og þakka fyrir. Bók Daníelssonar
þýdd á klingjandi nýnorsku af
Asbirni Hildremyr er sannarlega
eiguleg bók. Hún opnar okkur
heila veröld, ekki aðeins íslenska
landslagið, ólíkt á margan hátt
okkar náttúru, nakið, autt, yfir-
þyrmandi (trolsk) gæti maður
sagt, með drynjandi hafið við
ströndina dag og nótt, ekkí síst á
veturna og myrkum nóttum án
stjörnu og tungls. Lýsingar á þess-
ari harðneskjulegu náttúru í
þorpinu með lágreistum húsum
sínum, gangstfgum, og moreyk
uppi yfir, eru svo sannfærandi, að
hugur og hjarta herpast saman i
ótta: Hér hlýtur eitthvað að ske!
Þetta er nótt örlaganna — og árs-
ins lengsta nótt---“
Nú er söguþráður, einkum fer-
ill Birnu Þorbrandsdóttur, rak-
inn, — hvernig hún gerir upp-
reisn gegn Jóni blinda og niður-
lægjandi kjörum sínum og tekur
að leita þess, sem hún nefnir
„æðra líf“. Siðan segir greinar-
höfundur orðrétt:
„Höfundurinn heldur okkur i
spennu og ótta allan tímann.
Hvað er það i raun og veru sem er
að gerast? Hvernig fer fyrir
Birnu? Finnur hún æðra líf? —
Já, hún finnur það. Hún finnur
ástina sem er auðugri af sársauka
en sælu. Einn þráður í þessum vef
er þjáning og þrá, annar er von-
sæl gleðin, sem streymir eins og
bjart vín milli hjarta og höfuðs.
Málfar bókarinnar er ljóðrænt
— það er músik — heil sinfonía í
því — og þýðingin hefur haldið
fast við þessa hljómlist og póesíu.
Þetta er bók sem ekki aðeins hrif-
ur og heldur manni föngnum,
heldur vermir einnig og gefur
von.“
Sunnmiirposten birtir umsögn
um Blindingsleik 13. desember
undir fyrirsögninni: Góð ísiensk
skáldsaga Í „Sogn Dagblad" birt-
ist 5. desember nokkuð áþekk um-
sögn.
Ljóðskáldið Jul Haganæs birtir
31. desember ákaflega lofsamleg-
an ritdóm um Blindingsleik í-dag-
blaðinu Samhold — Degeren gef-
ið út t borginni Gjövik við Mjösen,
útbreiddast um Upplönd, efri
hluta Guðbrandsdals, Valdres og
þau héruð. Fyrirsögn greinarinn-
ar er: „En sterk roman frá Is-
land“.
Eftir drjúgan inngang og end-
ursögn á upphafi bókarinnar seg-
ir Jul Haganæs orðrétt:
„Það er þannig heldur skugga-
legur inngangsþáttur, sem mætir
manni í þessari skáldsögu, og ekki
finnur maður heldur mikið af
ljúfleika (idyll) í atburðarásinni
sem á eftir fer. Því að Guðmund-
ur Danielsson beinir ljóskastaran-
um að andstæðunum i innra lífi
manneskjunnar — að hinu ótíma-
bundna drama sem Ieikið er si-
fellt upp aftur og aftur í gátufullu
skuggalandi innra lífsins (sinnets
gátefulle skyggeland), hinu eilifa
stríði sem manneskjurnar heyja
sífellt gegn sjálfum sér og um-
hverfi sinu, stríðinu fyrir frelsun
frá einangrun og þvingun, strið-
inu fyrir því að bæta tjón tilver-
unnar og endurvekja sambandið
við raunverulegar lindir Iifsins.
Það er þetta sem Guðmundur
Danielsson skrifar um, og hann
gerir það með sannfærandi hæfi-
leikum hins gáfaða og þjálfaða
skálds.“
Haganæs tekur næst gang at-
burða í stórum dráttum. Svo segir
hann orðrétt:
„Þessu dramatíska efni hefur
Guðmundi Daníelssyni tekist að
þjappa saman í atburðarás, sem i
tímanum tekur aðeins eitt kvöld
og eina nótt, í sjávarþorpi á Suð-
urströnd íslands. Og þó að timi og
staður séu eiginlega aukaatriði,
eykur það gildi bókarinnar
hv.ersu brimsölt og sterk um-
hverfislýsingin er, ásamt per-
sónusköpuninni------------Auk
Blindingsleiks er einnig komin út
á norsku eftir Daníelsson skáld-
sagan Sonur minn Sinfjötli. Báð-
ar bækurnar eru þýddar af Ás-
birni Hildremyr og það er Fonna
Forlag sem hefur gefið þær út.
Það er vonandi að þýðandinn og
forlagið láti ekki hér við sitja
Fleiri bækur eftir þennan merki-
lega rithöfund verða að vera að-
gengilegar fyrir norska lesend-
ur.“
Þess má einnig geta, að stór-
blaðið Aftenposten í Osló lét
blaðamanninn Sven Johs Ottesen
hafa viðtal við Guðmund Daníels-
son og birtist það í blaðinu 8.
desember 1977, fjögúrra dálka
grein.
Einnig tók norska útvarpið upp
bókmenntakynningarþátt um
Guðmund, þar sem dr. Ivar Org-
land flutti erindi um skáldverk
Guðmundar, en þýðandinn, As-
björn Hildremyr og höfundur
lásu upp kafla úr Blindingsleik.