Morgunblaðið - 14.02.1978, Blaðsíða 24

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJÚDAGUR 14. FEBRUAR 1978
Ragnhildur Helgadóttir, forseti n.d. Alþingis:
„Meginregla, sem alltaf hefur
gilt, og gildir í öllum þjóðþingum”
Sjálfstæði þings í engu skert þótt
Kjaradómur kveði á um kjör þing-
manna, segir Ellert B. Schram
Meðfylgjandi mynd er tekin i neðri deild Alþingis. er sú umræða fór fram,
sem hér er rakin Magnús Torfi Ólafsson, varaforseti deildarinnar, leysir
Ragnhildi Helgadóttur, forseta, af hólmi við fundarstjórn um stundarsakir,
meðan hún tók þátt i umræðunni. f þá mund er MTÓ settist á forsetastól tók
Ijósm. Mbl. myndina.
Morgunblaðið rakti fyrir helg-
ina efnisatriði úr ræðum
þingmanna, er frv. Gylfa Þ.
Gislasonar og Ellerts B.
Schram þess efnis, að Kjara
dómur kveði á um laun og
kjör þingmanna. var á dag-
skrá. Þá var rakinn fyrri hluti
umræðunnar. Sá siðari fer
hér á eftir.
O Get ekki
látið óátalið
Vilborg Harðardóttir (AbQ sagði
sjálfgt að þingmenn losnuðu undan
þeirri ankannalegu kvöð að skammta
sjálfum sér laun Sitt erindi í þennan
ræðustól væri þó að andmæla svívirði-
legri árás Sverris Hermannssonar á
íslenzka blaðamannastétt Hvað sem
liði heimiliserjum í Sjálfstæðisflokkn-
um og skoðunum SvH á leiðaraskrif-
um Mbl réttlætti það ekki þá mis-
notkun á aðstöðu þingmannsins að
sverta i þingræðu á svívirðilegan máta
heila starfsstétt í þjóðfélaginu Get ég
ekki látið slíkt óátalið
VH sagðist tilheyra þessari stétt
manna, sem SvH hefði veitzt að svo
smekkvíslega Ég get upplýst þingheim
um að nákvæmlegu sömu prófa- og
menntunarkröfur eru gerðar til blaða-
manoa og þingmanna Af blaðamönn-
um í föstu starfi er hins vegar krafist
þekkingar, verklagni og siðferðis-
þroska. sem mér virðast sumir háttv
þingmenn ekki krefjast af sjálfum sér
0 Ekki í skapi til
að hopa af hólmi
Karvel Pálmason (SFV) deildi hart á
það sem hann kallaði „sjálfskipuð sið-
væðingar- og siðgæðisöflu í þjóðfélag-
inu, sem fyrst og fremst virðast vera
ritstjórar nokkurra dagblaða. vonbiðlar
þingsæta o.sv.frv." Hann tæki undir
með SvH, og væri ekki í skapi til að
hopa af hólmi fyrir þessum öflum.
enda erum við báðir Vestfirðingar KPá
sagði Dagblaðið hafa gengið lengst i
þessum árásum á háttvirta þingmenn
En Mbl hefði einnig íað að sliku í
leiðara. hvað sem EKJ segði um sina
fyrri samstarfsmenn
KPá sagðist ekki sjá neitt sem mælti
með því að ..Alþingi afsali sér ákvörð-
unarrétti i þeim efnum (þ e um launa-
kjÖr þingmanna)” Eg vil að Alþingi
endurheimti þetta vald sitt að fullu
KPá sagði þingfararkaup nú 328 þús
kr á mánuði Auk þess kæmi greiðsla
á húsaleigu (utanbæjarþingmenn) 39
þús kr á mán (hámark) Þá kæmu
fæðispeningar kl 2.950.— pr dag.
Auk þess fengju landsbyggðarþing-
menn greiddar 24 ferðir. fram og til
baka, í kjördæmi sín KPá sagði strjál
býlisþíngmenn sízf ofhaldna af kjörum
sínum
KPá vék að skrifúm Sigurlaugar
Bjarnadóttur, alþingismanns. um þetta
efhi (í Mbl) Áréttaði hann að þe«r liðir
í kjörum þingmanna, sem þingfarar-
kaupsnefnd ákvarðaði, hefðu hækkað
um 26% Sagðist KPá ómögulega
geta skilið gagnrýni SBj á samþmgs-
menn sína fyrir óbilgirm í kjaramálum
Ef einstökum þingmönnum þætti of-
gert við sig ættu þeir að vera menn til
að flytja á þingi tillögur um lækkun á
launum sínum
KPá áréttaði að afnema ætti það að
þingmenn gegndu fleiri en einu starfi
og tækju laun á fleirum en einum stað
£ Mannaskipti við
hverjar kosningar
Ragnhildur Helgadóttír (S). forseti
n d Alþingis, sagði m a að frumvarp-
ið gerði ráð fyrir því, að kjaradómur
ákvæði laun þingmanna og önnur kjör
Framkvæmdin. yrði m ö o sú, að Al-
þmgi kysi nefnd til að vera einhvers
konar stjórn stéttarfélags gagnvart
kjaradómi Ég læt mér ekki til hugar
koma, að þær tillögur, sem þingfarar-
kaupsnefnd bæri fram fyrir hiýid þing-
manna, yrðu taldar annað en kröfugerð
af hálfu Alþingis, miðað við þann mál-
flutnmg, sem í frammi hefur verið
hafður nú upp á siðkastið Spyrja
mætti, hvort þingfararkaupsnefnd ætti
hér yfir höfuð að koma til? Þótt svo
yrði ekki, yrði ábyrgðin eftir sem áður
þingmanna Ég held, sagði RH. að við
ættum að leggja til hliðar hugleiðingar
um það að losa okkur við ábyrgð að
þessu leyti Hana komumst við ekki hjá
að bera Ég tek undir orð LJó í því efni
Ef Alþingi er ekki trúandi til að reka
þessa stofnun, setja lög um rekstur
Alþingis, þá m um kaup og kjör
þingmanna, þá veit ég ekki, hvort
þinginu er trúandi til að setja önnur lög
í laridinu
Hitt er svo annað mál, að menn geta
deilt um, hver kjör þingmanna eigi að
vera Ég tel lýðræðisrök mæla með því
að þau séu góð Ástæðan er sú. að
þingmannsstarf þarf að vera opið öll-
um. hvaðan sem menn koma úr stétt
og stöðu Það á ekki og má ekki verða
stofnun fyrir þá eina, sem hafa rúman
efnahag Það á ekki að fara eftir efna-
hag, hvort menn geta tekið sér þing-
mennsku fyrir hendur eða ekki RH
sagði það mæla gegn röksemdum EKJ
um þingmennsku sem hlutastarf að
með þeim hætti ætti fjöldi manna i
þjóðfélaginu alls ekki tækifæri til þess
að gegna þingmennsku, þótt þeir
hefðu til þess vilja, hæfni og fylgi RH
vék að ýmsum dæmum, máli sínu til
stuðnings, m a , að erfitt væri að sam-
ræma þingmanns- og kennarastarf,
þann veg, að báðum væri hægt að
smna Menn óttast. sagði RH, að þing-
mannsstarf sem aðalstarf stefndi að þvi
sem kallað væri atvinnustjórnmál (at-
vinnupólitíkusar) Mér virðist reynslan
hafa sýnt annað Áður fyrr var það
mun algengara að þmgmennska væri
ævistarf en nú er — og þá var annað
fyrirkomulag á kjöri þingmanna Eftir
að þingmennska varð ársstarf hefur
þetta breytzt; mikil mannaskipti hafa
orðið um hverjar kosningar Reynslan
hefði talað sinu máli í þessu efni. Og
lýðræðisrök, mæltu með núverandí
skipan, m a vegna þéss, að hún greið-
ir fyrir þvi, að fulltrúar frá fleiri sviðum
þjóðfélagsms geti skipað þingbekki
RH vék að orðaskiptum þingmanna
um fjölmiðlastarf og blaðaskrif um
þingmenn Hún sagði það sjálfsagðan
hlut., sem hver hlyti að reikna með, er
hann tæki sæti á þingi, að þurfa að
sæta köpuryrðum Menn geta ekki í
stjórnmálum staðið, ef þeir þola ekki
slíkt Hitt er annað mál, að svo rammt
getur kveðið að áróðri gegn störfum
Alþingis yfirleitt, eins og nú hefur verið
undanfarið, þegar því er haldið fram að
þingmenn fari ,ekki að lögum. hafi í
frammi óheiðarlegt athæfi, m a í
ákvörðun eigin launa. að ekki er hægt
að taka slíku með ró Með slikum
áróðri getur verið vegið að lögum og
rétti í landinu Einmitt nú, þegar Al
þmgi þarf að taka erfiðar ákvarðanir í
efnahagsmálum, þjónar það hæpnum
tilgangi að reyna að sannfæra almenn-
ing um, að þingmenn með tölu séu
óheiðarlegt fólk Hér er um hættulega
iðju að ræða. sem beinlinis getur graf-
ið undan lýðræði í landinu
RH sagði að lokum að Alþingi ætti
ekki að hverfa frá þeirri meginreglu.
sem ævinlega hafi gilt um þessa stofn-
un og gildir í öllum þjóðþingum. þar
sem lýðræðisskipulag er, að þingið
skuli vera sjálfstætt Ástæðan sé sú.
þegar núverandi fyrirkomulagi hafi ver-
ið haldið allar götur síðan 1845, að
Alþingi eigi ekki að vera háð neinni
stofnun i landmu, engu háð, nema
sjálfu sér — og umboði þjóðarinnar í
frjálsum og leynilegum kosningum Ef
slegið verður af sjálfstæði Alþingis
gagnvart öðrum stofnunum er verið að
svíkjast undan skyldum í lýðræðisþjóð-
félagi
^ „Afsölum okkur
verðbótum og grunn-
kaupshækkunum 1978"
Sigurlaug Bjarnadóttir (S) sagðist
andvíg þeirri hugsun, sem þetta frum-
varp fæli í sér Alþmgi á að halda
þessum málum í sinum höndum En
þrátt fyrir það er ég óánægð með þá
skipun mála. sem giídir í dag. Með
hliðsjón af því sem er að gerast i
þjóðfélaginu i dag i þessum efnum
finnst mér ekki viðunandi, að þing-
menn þurfi að fylgja sjálfvirkt eftir
ákveðnum launaflokki opinberra starfs-
manna og gerast þann veg þántakend-
ur í því ábyrgðarlausa kapphlaupi um
kaup og kjör, sem hafa leitt okkur út í
efnahagslegar ógöngur Það er að vísu
staðreynd að þingfararkaup í dag er
ákveðið í lögum Allir útúrsnúningar
um það atriði, sem viðhafðar hafa verið
i fjölmiðlum, eru þess vegna út i hött
SBj sagðist andvig því að taka alfar-
ið ákvörðunarvald þingfararkaups-
nefndar og Alþingis úr þeirra höndum
Ég vil að Alþingi, sem þarna á ábyrgt,
geti í vissum tilfellum verkað eins og
öryggisventill í islenzkum launamálum
Ef við hefðum ekki haft núgildandi
þingfararkaupslög til að fara eftir, þá
hygg ég. að við hefðum aldrei staðið
upp nú um áramót með 80% kaup-
hækkun yfir árið Ég vil haga lögum
um þingfararkaupsnefnd á þann veg
að hún hafi að vissu marki frjálsar
hendur um að lækka eða hækka laun
þingmanna SBj sagði nú kjörið tæki-
færi til að leiðrétta það misvægi, sem
orðið væri. einfaldlega með því að
afsala okkur (þingmönnum) öllum
verðbótum og grunnkaupshækkunum
út árið 1978 Við þurfum að fá inn í
lög ákvæði, sem gerir þingfararkaups-
nefnd fært að víkja til eða frá til hækk-
unar eða lækkunar eftir því sem rök og
ástæður liggja til hverju sinni. Mér
þætti fara vel á því að alþingismenn
yrðu fyrstir til þess að spyrna við fótum
og sýna ábyrgð SBj gat þess í lok
ræðu sinnar, að þegar samanburður
við laun þingmanna á Norðúrlöndum
hefði borið á góma í þingfararkaups-
nefnd þá hefði slikum samanburði ver-
ið hafnað sem viðmiðun, þó hann gæti
engu að siður verið fróðlegur.
0 Okkar hlutverk
að hlusta á
gagnrýni
og skoðanir
Ellert B. Schram (S) svaraði nokkr
um fyrirspurnum, sem til flm. frv. hafði
verið beint Hann sagði það rétt að
vissu marki hjá LJó, að þingmenn
tækju ekki laun annars staðar hjá þvi
opinbera á sama tima og þeir sinntu
þingstörfum og tækju þingmannslaun
A m k kæmi til greina að sú regla gilti
þann tima, er þing væri að störfum Þá
vék ESch að máli KPá, sem spurt
hafði, hvort laun þingmanna þættu of
há ESch vitnaði til fyrri raeða, þar sem
hann rökstuddi, að þingmenn þyrftu
að hafa góð laun, en i þvi hefði ekki
falist neinn dómur um, hvort núgild-
andi laun væru of há eða of lág Hann
persónulega teldi ekki ástæðu til að
kvarta yfir sinum launum
ESch vék siðan að þeirri fullyrðingu
SvH að þetta frumvarp væri flutt af
hræðslu við kjósendur Það væri rangt
Ég hefi verið óhræddur við að rök-
styðja nauðsyn góðra þingmanns-
launa Það er hins vegar SvH, sem
boðar tillöguflutning, sem felur i sér
undanhald vegna framkomins áróðurs.
Undanhald felst einnig i orðum SBj.
En ég mun-hins vegar ekki Ijá þvi lið að
þingmenn ákvarði laun sín einhliða,
heldur ekki til lækkunar Ef um kjara-
skerðingu verður að ræða. almennt. á
hún að ná til okkar sem annarra
Það er hlutverk okkar, sagði ESch,
að hlusta á gagnrýni og skoðanir, sem
fram koma hjá þjóðinm. hvort heldur
sem það er i óvönduðum dagblöðum
eða öðrum. Og við eigum að sniða
löggjöfina að vilja þjóðarinnar og haga
störfum okkar að þjóðarvilja. Ég viður-
kenni ekki að við séum að hlaupast
undan ábyrgð með frumv.fl. okkar.
Þvert á móti erum við að leggja til,
hvern veg með skuli farið með við-
kvæmt mál og taka ábyrgð á þeirri
málsmeðferð.
Mér finnast þrjár leiðir koma til
greina 1) Núverandi leið að þing-
menn taki laun skv ákv. launaflokki
ríkisstarfsmanna 2) Að þingmenn
ákveði laun og kjör alfarið eins og SvH
hefur boðað tillögu um 3) Að hlutlaus
aðili ákveði laun þingmanna eins og
gerist nú um laun ýmissa háttsettra
embættismanna (kjaradómur). Ég hefi i
sjálfu sér ekkert út á fyrstu leiðina að
setja, þá sem nú er farin Mérfinnst
hins vegar óviturlegt að færa þessa
ákvörðun alfarið í hendur þingfarar
kaupsnefndar Og ég get ekki séð að
það skerði sjálfstæði þingsins á einn
eða neinn hátt þó hlutlaus aðili fjalli
um laun og kjör þingmanna, m a
vegna þess. að lög kveða á um. að
þetta vald sé alls ekki i höndum þing-
manna
Skoðun min og GÞG á þessu máli er
ekki ný Hún hefur áður komið fram
hér í þinginu Þess vegna er alrangt að
halda því fram, að mál þetta sé nú flutt
vegna skrifa i blöðum nýverið, þar sem
launamál þingmanna hafa sætt gagrv
rýni.
0 Léleg rök
gegn frumvarpi
Gylfi Þ. Gíslason (A) sagðist hissa
á, hve léleg rök hefðu verið tínd til
gegn þessu frumvarpi í raun væri
þessar umræður Ijós vottur þeirrar
nauðsynjar, sem væri á því að sam-
þykkja frumvarpið Annars vegar er því
haldið fram (LJó) sem grundvallarskoð-
un, að þingmenn eigi að hafa góð laun
og árslaun, að lita beri á þingmanns-
starf sem fullt starf, og þingmenn megi
ekki þiggja laun fyrir önnur störf Hins
vegar er skoðun (EKJ). sem kemur
heim og saman við fyrri sjónarmið
Bjarna heitins Benediktssonar, að
þingmennska ætti aldrei að verða fullt
starf; það væri nauðsyn fyrir þingmann
að gegna jafnframt öðrum störfum út í
þjóðlifinu, sem tryggði tengsl þings við
þjóðfélagið, staðbundna og lifandi
með þekkingu á og yfirsýn yfir starfs-
greinar þjóðarbúskaparins. Aðalrökin
gegn frumvarpi okkar um kjaradóm og
kjör þingmanna eru hins vegar þau,
svo grunnt sem þau þó rista, að við
séum að láta undan áróðri ófyrirleit-
inna blaðamanna — í stað þess að
axla ábyrgð af óvinsælum ráðstöfun-
um
Fyrir 20—30 árum ákvað Alþingi
sjálft laun allra opinberra starfsmanna
sagði GÞG, ráðherra sem húsvarða í
barnaskólum En hver hefur þróunin
orðið? Árið 1961 var þessu breytt,
sem betur fer, og hlutlausum aðila,
kjaradómi, falin þessi launaákvörðun.
Alþingi afsalaði sér að vísu valdi, þegar
þessi breyting var gerð, en hélt enn
ákvörðunarvaldi varðandi þingmenn
Sú rök hnigu þá að þessari undantekn-
ingu, að þingmenn höfðu þá dagpen-
inga en hvorki mánaðar- né árslaun
Þeir lutu þá launalega gerólíku grund-
vailarkerfi en gilti um opinbera starfs-
menn Engu að siður tel ég nú að þessi
undanþága, varðandi þingmenn, hafi
verið röng.
Þá talaði enginn um að Alþingi væri
að afsala sér valdi, setja niður, minnka
o.sv fv þó kjaradómur tæki að sér að
ákvarða laun ráðherrá, hæstaréttar-
dómara og annarra einstakra embætt-
ismanna Þá hafði enginn þingmaður
svo lágkúruleg sjónarmið En þeir eru
komnir á þing núna. þvi er miður
Menn, sem halda því fram að virðing
Alþingis minnki vegna þess eins að
stungið hefur verið upp á því, að
alþ m hætti að ákveða laun sin sjálfir
og setji í hendur hlutlausum kjara-
dómi
Þau rök, sem á sínum tima vóru
fram færð fyrir þvi, að þingmenn
fylgdu ekki með i þeirri breytingu, er
kjaradómur tók við ákvörðunarrétti
varðandi laun ríkisstarfsmanna, féllu
niður, þegar þingmenn skyldu hafa
mánaðarlaun og ársmenn i starfi sinu
Áður miðuðust laun þeirra við þann
tima, er þing var að störfum
Framhald á bls. 29
0 Vilborg: Sömu menntunarkröfur gerðar til blaðamanna
og þingmanna
0 Karvel: Hopum ekki enda báðir Vestfirðingar
0 Ragnhildur: Lýðræðisrök mæla með núverandi skipu-
lagi
0 Sigurlaug: Þingmenn afsali sér verðbótum og grunn-
kaupshækkunum út árið
0 Ellert: Skerðir ekki sjálfstæði Alþingis þó kjaradómur
komi til
0 Gylfi: Kjaradómur í samræmi við þá þróun sem orðið
hefur í launaákvörðunum á þingi
0 Sverrir: Þingmannslaun myndu stórhækka í Kjaradómi
0 Eyjólfur: Ekki rétt frá sagt hjá þingfararkaupsnefnd