Morgunblaðið - 15.02.1978, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRUAR 1978
5
Er borin von að menn
læri af reynslunni?
VEGNA þeirra umræðna, sem nú
eiga sér stað um efnahags- og
kjaramál í tengslum við efna-
hagsráðstafanir stjórnvalda, þyk-
ir Vinnuveitendasambandi Is-
lands rétt að eftirfarandi kom i
fram:
1. A síðasta vetri, bæði áður og
eftir að viðræður hófust á milli
ASI og vinnuveitenda um nýja
kjarasamninga, varaði Vinnuveit-
endasamband Islands margsinnis
við afleiðingum kjaraákvarðana,
er ekki tækju mið af efnahags-
horfum og stöðu^atvinnuvega. Til
dæmis sagði svcTi áiyktun Vinnu-
veitendasambands Islands 11.
febrúar 1977:
,,Þau viðhorf virðast býsna út-
breidd um þessar mundir, að öll
batamerki í efnahagsmálum séu
jafnframt tilefni ti meiri háttar
launahækkana. Þessu er því mið-
ur ekki svo farið. Þótt viðskipta-
halli við útlönd minnki úr 12% af
þjóðarframleiðslunni í 2!4 til 3%
eins og gerðist á síðasta ári, er
enn um viðskiptahalla að ræða.
Þótt staða sjávarútvegsins í heild
sé um þessar mundir betri en
verið hefur um nokkurra ára
skeið, er enn halli á fiskiflotanum
og fiskvinnslan stendur í járnum.
Þrátt fyrir hæstu afurðaverð hafa
verðhækkanirnar varla haft við
þeim geysimiklu kostnaðarhækk-
unum, sem orðið hafa hér á landi,
sem kemur m.a. fram í því, að nú
er ekkert greitt í Verðjöfnunar-
sjóð af mikilvægustu útflutnings-
vörunum nema loðnuafurðum. Og
þótt tekizt hafi að draga úr hraða
verðbólgunnar, var hún yfir 30%
á siðastliðnu ári. Auk þess, sem
þegar er nefnt, verður ekki litið
fram hjá vaxandi skuldabyrði
gagnvart útlöndum, en löng er-
lend lán voru um síðustu áramót
áætluð að nema 39% af þjóðar-
framleiðslu árið 1976. Sambæri-
leg hlutfallstala var að meðaltali
25.5% 1970—1974. Greiðslubyrð-
in var á síðasta ári 17% af verð-
mæti útfluttrar vöru og þjónustu
og er áætluð rúmlega 18% á þessu
ári. Enda þótt viðskiptakjör
þjóðarinnar hafi farið batnandi
að undanförnu, eru viðskiptakjör
ennþá 17% lakari en þau voru á
fyrsta ársfjórðungi 1974. Af þess-
um staðreyndum verður að taka
mið á næstu vikum og mánuðum,
þegar hafizt verður handa um
launaákvarðanir.
Sé horft fram á veginn, er enn-
fremur ljóst, að brugðið getur til
beggja vona með þróun efnahags-
mála á þessu ári. Efnahgsbatinn i
umheiminum hefur ekki orðið
eins ör og vænzt var og margir
eru uggandi um framvindu efna-
hagsmála í heiminum á næstunni.
Islenzk utanríkisviðskipti og við-
skiptakjör kunna því að breytast
okkar í óhag. Þá setur ástand
fiskistofna fiskveiðum verulegar
skorður. Því er þó spáð, að um
nokkra aukningu þjóðarfram-
leiðslu og þjóðartekna verði að
ræða á þessu ári. Meginviðfangs-
efni aðila vinnumarkaðarins er að
halda svo á málum, að niðurstöð-
ur kjarasamninga stuðli að enn
hindri ekki, að áfram stefni í
rétta átt.
Greinargerð
frá framkvœmda-
stjórn Vinnu-
veitendasam-
bands Islands
Vinnuveitendasambandið telur
brýnt, að á þessu ári verði enn
dregið úr verðbólgu og viðskipta-
halla, og leitast við að minnka
erlendar skuldir. Til þess að þetta
megi takst, verða kjara-
samningarnir í vor að taka raun-
verulegt mið af efnahagshorfum,
spám um þjóðarframleiðslu,
þjóðartekjur og verðlagsþróun.
Akvörðun peningalauna, sem
ekki tæki mið af þessu, myndi
kalla yfir þjóðina i vaxandi mæli
víxlhækkanir verðlags og kaup-
gjalds, aukinn viðskiptahalla og
gengislækkanir, rekstrarörðug-
leika atvinnufyrirtækja og óvissu
í atvinnumálum. Eigi áframhald-
andi árangur að nást i efnahgs-
málum þjóðarinnver, verður enn-
fremur til að koma fyllsta aðhald
í ríkisfjármálum og peningamál-
um. I þeim efnum er enn frekari
aðhaldsaðgerða þörf.“
2. I spám opinberra stofnana
fyrri hluta árs 1977, var talið, að
þjóðartekjur gætu aukist um
3—5% á árinu 1977. En verka-
lýðsfélögin gerðu kröfu til al-
mennra kauphækkana upp á
marga tugi og í sumum tilfellum
langt á annað hundrað prósenta
auk margvíslegs annars
kostnaðarauka atvinnuveganna.
Vinnuveitendasambandið lagði
fram útreikninga yfir það, hver
yrðu áhrif slíkra launahækkana á
þróun framfærsluvísitölu og af-
komu atvinnuveganna, en á slíkar
viðvaranir var ekki hlustað. Fæst-
ir heyrðu annað en það sem þeir
vildu heyra.
3. Auk krafna um miklar launa-
hækkanir Iagði verkalýðshreyf-
ingin fram tillögur um nýtt verð-
bótakerfi, sem ljóst var frá upp-
hafi að myndi magna víxlhækkan-
ir kaupgjalds og verðlags. For-
ystumenn verkalýðshreyfingar-
innar lögðu áherzlu á að verðbóta-
kerfi af þessu tagi væri skilyrði
fyrir því, að unnt væri að lækka
kaupkröfurnar. Vinnuveitendur
lýstu sig reiðubúna til að ræða
vísitölutillögur ASI að því til-
skildu að kaupmáttaraukning sú,
sem leiddi af kjarasamningum og
opinberum aðgerðum í tengslum
við kjarasamninga, færi ekki
fram úr því, sem þjóðarbú og at-
vinnuvegir fengju risið undir, og
bentu á í því sambandi, að beinast
lægi við að leggja til grundvallar
spá Þjóðhagsstofnunar um aukn-
ingu þjóðartekna á árinu 1977.
Þjóðhagsstofnun spáði um það
leyti 5% aukningu þjóðartekna á
því ári.
4. Kunnara er en frá þrufi að
segja, að fyrirvarar vinnuveit-
enda varðandi vísitölumálin og
varnaðarorð þeirra og annarra
Dagur 60 ára
Akureyri, 14. febrúar
BLAÐIÐ Dagur á Akureyri varð
60 ára 12. febrúar sl. 1 tilefni
afmælisins kom út hátíðarblað,
þar sem rakin er saga blaðsins í
stórum dráttum og þingmcnnirn-
ir Ingvar Gislason, Ingi Tryggva-
son og Stcfán Valgcirsson flytja
blaðinu árnaðaróskir. Einnig
skrifar formaður blaðstjórnar,
Valur Arnþórsson, grcin í blaðið.
Þar kemur m.a. fram, að senn
verða gefin út tvö tölublöð í viku
en hingað til hefur blaðið venju-
lega verið vikublað. Valur segir
að draumur og framtíðarmark
blaðstjórnar sé að gefa út 5 blöð í
viku, þannig að Dagur teljist í
hópi dagblaða.
Auk framantalinna manna eiga
greinar i blaðinu þeir Eiríkur Sig-
urðsson, fyrrv. skólastjóri, Björn
Stefánsson og Svavar Ottesen,
prentari, auk ritstjórans, Erlings
Davíðssonar.
Ritstjórar Dags hafa verið þeir
Ingimar Eydal, Jónas Þorbergs-
son, Þórólfur Sigurðsson, H:ukur
Snorrason og Erlingur Daviðsson,
en aðstoðarritstjórar mislangan
tíma í senn þeir Friðrik Á. Brekk-
an, Sigfús Halldórs frá Höfnum
og Jóhann Frimann. Núverandi
ritstjóri, Erlingur Davíðsson, hef-
ur gegnt starfinu samfellt í 22 ár.
Framkvæmdastjóri blaðsins er
Jóhann Karl Sigurðsson og er
hann jafnframt auglýsingastjóri.
Blaðið er nú um þessar mundir að
flytja skrifstofur sínar í nýtt hús-
næði, sem keypt hefur verið
handa blaðinu að Tryggvabraut
12.
— Sv.P.
voru að engu höfð við gerð kjara-
samninga í fyrra. Með verkfálls-
aðgerðum og sjö Vikna yfirvinnu-
banni voru knúðar fram kaup-
hækkanir, sem öllum, er hlut áttu
að máli, var fullljóst að atvinnu-
vegirnir gætu ekki borið og
myndu kalla yfir þjóðina stór-
felldar víxlhækkanir verðlags og
kaupgjalds, aukinn viðskiptahalla
og gengislækkanir, rekstrar-
örðugleika atvinnufyrirtækja og
óvissu í atvinnumálum.
Þessu hafði Vinnuveitenda-
sambandið spáð og þetta hefur
komið á daginn.
Spyrja má, hvers vegna vinnu-
veitendur hafi skrifað undir slíka
kjarasamninga. Því er til að
svara, að góð ráð voru dýr.
Margra vikna röskun á atvinnulífi
hafði þegar valdið þjóðarbúinu
milljarða tjóni og þess sáust engin
merki, að forystumenn launþega
hefðu vilja til að lækka kröfur
sínar og semja um raunhæfar
kjarabætur á grundvelli fyrir-
liggjandi uupplýsinga um þjóð-
hagsstærðir. Vinnuveitendur
völdu vinnufrið, en voru sér fylli-
lega meðvitandi um að kjara-
samningunum mátti jafna til
nauðungarsamninga. •
5. Til þess að ekki þurfi að fara á
milli mála, hversu fyrirsjáanleg
efnahagsþróun síðustu mánaða
var þegar í júnímánuði s.l. ári,
þykir rétt að birta hér hluta úr
tvenns konar spám, sem hagdeild
VSI gerði þá annars vegar um
þróun framfærsluvísitölu og hins
vegar um þróun dollaragengis.
Þessar spár voru á sínum tíma
kynntar sáttanefnd.
Þann 21.6. 1977 gerði hagdeild
VSl spá um þróun framfærlslsu-
visitölu. Spá þessi byggðist á þeim
kjarasamningum, er gerðir voru
milli ASl og VSI 22.6. 1977. Hér
að neðan er spáin birt og auk þess
framfærsluvísitalan eins og hún
varð 1.8. 1977 og 1.11. 1977 ásamt
nýlegri spá Hagstofunnar um
þróun hennar 1.2. 1978.
Hækkun framfærsluvísitölu:
(var 731 stig 1.5. 1977)
Spá VSt í raun:
1.11. 1977 833 840
1.2. 1978 890 933x
spá Hagstofu tslands, gerð i
janúar s.l.
1 spá VSl var ekki gert ráð fyrir
að samningar BSRB, bankamanna
og annarra, er ósamið var við, er
spá þessi var gerð, yrðu hlutfalls-
lega hærri en samningar ASl og
vinnuveitenda, eins og raun varð
á.
Hagdeild VSl gerði einnig í
byrjun júní 1977 spá um þróun
dollaragengis. Gengið var út frá
þáverandi stöðu frystiiðnaðar og
gengið látið síga til að staða fryst-
ingar væri sem næst núlli.
Forsendur:
1. Reikningur frystingar. Vetrar-
vertíðarskilyrði 1977.
2. Engar erl. verðbreytingar eigi
sér stað, að undanskilinni þekktri
erl. verðbólgu.
3. Gengi ísl. kr. pr. 4 192.50 m.v.
maí 1977.
4. Að öðru leyti var gengið út frá
tillögum sáttanefndar frá 17. maí
1977.
Tillaga sáttanefndar var um
minni kauphækkanir en á endan-
um var um samið. Spá á grund-
velli kjarasamninganna hefði þvi
væntanlega hljóðað um hærra
gengi dollarans og kann það að
benda til þess, að þrátt fyrir nýaf-
staðna gengisfellingu sé dollarinn
enn ekki nógu hátt skráður miðað
við að staða frystingar ætti að
vera á núlli.
Niðurstöður:
Gengi breytist sem hér segir:
Spá VSl Raunveruleg þróun
dollaragengis
1.7. 1977 199.20 195.00
1.9. 1977 214.90 205.10
1.12. 1977 236.85 212.35
1.3. 1978 259.60 13.2. 254.60
(gengisfelling)
Þessar átta mánaða gömlu spár
fara ótrúlega nærri réttu lagi.
Samt ætti það ekki að koma nein-
um á óvart miðað við þá vitneskju
um þjóðarbúskapinn og efnahags-
lögmál sem þjóðin býr nú yfir.
Spurningin rfs nú enn og aftur,
hvort það sé borin von, að menn
læri af reynslunni.
Hertzberg
Kemp
Norrænir heimspek-
ingar í Norræna húsinu
TVEIR Norrænir heimspekingar
koma hingað til lands í vikunni
og halda fyrirlestra f Norræna
húsinu, þeir Lars Hertzberg frá
Finnlandi og Peter Kemp frá
Danmörku.
Lars Hertzberg eru i hópi
fremstu heimspekinga í heima-
landi sinu, lauk doktorsprófi frá
Cornell-háskóla i Bandaríkjunum
en starfar nú sem dósent í heim-
speki við Helsingforsháskóla. en i
erindi sinu hér mun hann fjalla
um ýmsar hliðar násm- og upp-
eldisaðferða, eins og t.d. Chomsky
og Wittgenstein hafa skrifað um.
Peter Kemp hefur skrifað
margt heimspekilegs efnis en
hann lauk embættisprófi í guð-
fræði frá Hafnarháskóla og var
síðan við nám erlendis, m.a. hjá
franska heimspekingnum og rit-
höfundinum Paul Ricoeur. Hann
varði doktorsritgerð sina 1972 en
hefur síðan kennt nútímaheim-
speki við Hafnarháskóla. I
Norræna húsinu talar hann um
„nýju heimspekingana" frönsku.
Heimspekingarnir koma hingað
til landsins i boði Norræna húss-
ins i samvinnu við Háskóla Is-
lands en þar taka þeir þátt i
„symposium" en franski heim-
spekingurinn Paul Ricoeur kem-
ur einnig til lands af því tilefni.
FyrirlestUr Lars Hertzberg —
Den moderna filosofin och synen
pá manniskan — verður á morg-
un, fimmtudag, kl. 20.30 en fyrir-
lestur Peter Kemp, De „nye
Filosoffer“ i Frankrig, verður á
mánudag n.k. á sama tíma.
Þann 12. þ.m. opnaði Kristfn Nikulásdóttir vatnslitamyndasýn-
ingu á Mokka. Er þetta fyrsta einkasýning Kristinar. Hefur hún
áður haldið sýningu i V'ogum á Vatnsleysuströnd ásamt Rúnu
Gfsladóttur. Sýningin stendur yfir í 3 vikur.
Æskulýðskvöld í
L augar ne skirk j u
DAGANA 15.—19. febrúar, mið-
vikudag — sunnudag, verða hald-
in æskulýðskvöld i Laugarnes-
kirkju. Þá verða samkomur i
kirkjunni á hverju kvöldi kl. 8.30.
sem einkum eru ætlaðar ungu
fólki. en allir eru velkomnir með-
an húsrúm levfir.
Samkomur þessar eru haldnar á
vegum KFUM og KFUK i sam-
vinnu við sóknarprestinn.
Fyrir nokkrum árum voru ár-
lega haldnar æskulýðsvikur i
Laugarneskirkju á vegum þessara
félaga. Þær samkomur voru vin-
sælar og fjölsóttar og hafa margir
saknað þeirra.
Nú eru þær teknar upp aftur i
þessari mynd.
Yfirskrift allra samkomanna er
þessi spurning: „Þekkir þú
Guð?“G uð?“
Dagskrá samkomanna verður
fjölbreytt, með stuttum ræðum,
ávörpum, viðtölum, helgileikum
og miklum söng og hljóðfæraleik.
Á fyrstu samkomunni á miðviku-
dagskvöld verður t.d. fluttur
helgileikur um afturhvarf Páls
postula. Erla Björk Jónasdóttir,
stúdent. leikur á fiðlu og Stina
Gisladóttir aðstoðaræskulýðsfull-
trúi Þjóðkirkjunnar talar.
Sóknarpresturinn. séra Jón
Dalbú Hróbjartsson, mun stjórna
samkomunum.