Morgunblaðið - 15.02.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRUAR 1978
17
Sykurát
og hirðu-
leysi al-
gengustu
orsakir
tann-
skemmda
staða. þess hvernig gengur í
frámtíðinni að vinna með börn-
unum. I þessum fyrsta tíma
skoðum við þau einungis og
tökum e.t.v. myndir.
Þeir félagar sögðu að þessi
fyrsti tími væri sem sé aðallega
gagnasöfnun. Þetta væri tími
sem sumir tannlæknar teldu
ekki endilega nauðsynlegan.
Sumir foreldrar hefðu heldur
ekki fullan skilning á því að
vinna þannig. Þá sögðust þeir
yfirleitt ekki nota sloppa, það
kæmi fyrir að börn hefðu
slæma reynslu af mönnum í
hvítum sloppum og því gætu
þau heimfært þá reynslu yfir á
tannlækninn. Það væri heldur
ekki skilyrði að tannlæknir
væri í slopp við vinnu sína.
Miklar
tannskemmdir
Þá var rætt nokkuð um tíðni
tannskemmda:
Magnús: Af börnum 2—3 ára
eru um það bil 50% barna með
skemmda tönn, sum 4—6
Ólafur Höskuldsson t.h. og Magnús Kristinsson. Ljósm. ÓIK.M.
Allt að helmingur bama
með skemmdar tennur
/
- segja tannlæknarnir Olafur Höskuldsson og Magnús Kristinsson
ÞAÐ MUN lengi hafa verið vit-
að að tannskemmdir meðal ts-
lcndinga eru hinar mestu sem
þekkjast og samkvæmt könnun
er gerð var fyrir nokkrum
árum hafa um 50% barna á
aldrinum 2—3 ára skemmda
tönn jafnvel 4—6. Þegar þau
eru orðin 5 ára er hlutfallið
komið í um 75% og tennurnar
4—8. Til að ræða um þessi mál,
tannhirðingu, flúor, hvernig
verjast megi tannskemmdum
og ýmislegt fleira leitaði Mbl.
til tveggja tannlækna, Magnús-
ar Kristinssonar og Ólafs
Höskuldsonar.
Ólafur Höskuldsson hefur
sérmenntað sig i barnatann-
lækningum, var hann við fram-
haldsnám í Bandaríkjunum óg
Magnús Kristinsson, sem út-
skrifaðist úr tannlæknadeild
Háskólans fyrir um tveimur ár-
um, hefur einkum stundað
barnatannlækningar. Þeir voru
í upphafi spurðir að því hvort
börnin væru „skemmtilegra"
viðfangsefni en hinir full-
orðnu:
Magnús: Mér finnst betra að
eiga við börnin, þau eru um það
bil 80% af mínum sjúklingum,
og er ég á einhvern hátt meira
gefinn fyrir að fást við þau,
mér fellur það einfaldlega bet-
ur.
Ólafur: Ég get alveg tekið
undir það sem Magnús segir og
því veldur e.t.v. líka þetta að
manni finnst maður frekar
vera að gera eitthvert gagn með
því að fást við börnin, þar er
meiri von "fil að hægt sé að
beina þeim á betri veg. Þetta er
kannski svipað því að vera að
gera við nýjan bíl sem e.t.v.
þarf lítið að eiga við og gamlan,
sem er hálfónýtur.
Magnús: Börnin eru meira
blátt áfram, en það er auðvitað
upp og ofan hvernig þau láta að
stjórn. Oft hafa þau ekki gert
sér neinar hugmyndir um
hvernig tannlæknir er, eins og
fullorðna fólkið og þau eru því
ekki endilega mjög hrædd þeg-
ar þau koma til okkar í fyrsta
sinn.
Ólafur: Fyrsti tíminn fer í
það að sýna börnunum tækin,
við útskýrum hvernig þau
vinna. Þetta er langmikilvæg-
asti tíminn, eiginlega undir-
skemmdar og þegar þau eru
orðin 5 ára er hlutfallið komið f
um 75%. Þessar tölur eru sam-
kvæmt könnun sem Pálmi Möll-
er gerði hérlendis fyrir nokkr-
um árum og við höfum enga
ástæðu til að ætla að þetta hafi
breytzt.
Hverjar eru orsakirnar?
Ólafur: Það er vafalítið þetta
mikla sykurát. Neyzla sykurs
hér á landi er um það bil 1 kg á
viku á mann til jafnaðar. Líka
má rtefna flúorskort í vatni, en
hér er flúor ekki bætt í drykkj-
arvatn eins og gert er sums
staðar erlendis.
Magnús: Hirðuleysi má einn-
ig nefna, tfðar millimáltíðir,
fólk kemur saman og borðar
kökur og sælgæti og oft er engu
líkara en börnin séu beinlínis
fóðruð á sælgæti.
Þeir töldu æskilegast að
breyta þessum matarvenjum á
einhvern veg, en töldu e.t.v.
vonlitið að reyna það, sbr.
reynslu Norðmanna i þeim efn-
um, en töldu það mun vænlegra
til árangurs að flúorbæta
drykkjarvatnið. Um það atriði
eru nokkuð skiptar skoðanir
meðal tannlækna og lækna:
Ólafur: Flúor getur dregið úr
tannskemmdum um helming,
þ.e. ef flúor er bætt i drykkjar-
vatnið. Hægt er að ná sama
árangri með flúortöflum, en
það hefur lika sýnt sig erlendis
að fólki hættir til að gleyma að
taka töflur á hverjum degi, svo
það vill detta upp fyrir er frá
líður og hefur því ekki sama
árangur í för með sér og að
bæta flúor í drykkjarvatnið.
Magnús: Það má hiklaust
mæla með flúor og tek ég undir
það að bezt væri að hafa það í
drykkjarvatninu, þvi sam-
kvæmt erlendum rannsóknum
hefur það komið i ljós að af 100
fjölskyidum sem byrja að taka
inn flúortöflur, halda aðeins 3
áfram. Það hafa oft birzt grein-
ar í blöðum um hugsanlega
skaðsemi flúors í drykkjarvatni
og það er sjálfsagt að vera var-
kár, en það er t.d. komin ára-
tugareynsla á þetta í Bandarikj-
unum og hefur ekki enn neitt
bent til skaðlegra aukaverkana.
Enda er flúor ekki hættulegt
nema það sé tekið inn í mjög
miklu magni. Það er allt eitur
ef þess er neytt í nógu brengl-
uðu samhengi við annað, og má
e.t.v. nefna dæmi eins einfalt
og ofát.
Hvað er hægt
að gera?
Hvað eiga foreldrar að gera
til að reyna að forðast svo mikl-
ar tannskemmdir hjá börnum
sínum, hvenær eiga börnin að
koma fyrst til tannlæknis?
Ólafur: Talið hefur verið bezt-
að þau séu færð til tannlæknis
þegar allar 20 barnatennurnar
eru komnar upp, en það er oft-
ast á aldrinum 2lA árs. Samt er
það í mörgum tilfellum of seint,
en hafi þau alizt upp við að fá
reglulega mat á matmálstimum,
hafi þau ekki farið með djús á
pela í rúmið og sofnað út frá
honum, hafi þau ekki þurft að
1 1 1 Hirðing og mataræði ráða ’ hvernig tennurnar verða l H
1 ' 1 nota sírópslyf, sem oft þarf t.d.
Barnatennur
Fyrsta fullorðinstönn
5-7 ára
Þessi mynd er úr bæklingi frá Heilsuverndarstöð Reykjavíkur
og sýnir hvenær má vænta barnatannanna og fyrstu fullorðins-
tannar.
vegna eyrnarverkja og tekin á
nóttunni og hafi þeim ekki ver-
ið gefið snuð með hunangi eða
sykri, ættu tennur þeirra að
vera heilar.
Einnig töldu þeir trygginga-
löggjöf hafa nokkur áhrif hér á
gang mála, en í dag er þessum
málum háttað þannig að fyrir
börn á aldrinum 3—5 ára
greiða tryggingar helming
kostnaðar við tannviðgerðir, en
allan kostnað þegar kemur á 6
ára aldurinn.
Magnús: Núgildandi reglur
um endurgreiðslu eru stórgall-
aðar og ýta undir vanrækslu og
trassaskap. Hiklaust ætti sama
endurgreiðsla að vera fyrir
börn frá fæðingu, en ekki hafa
stökk frá 3—5 ára og upp i 6
ára. En ekki eru heldur allir
sammála um hvort endurgreiða
skuli að fullu fyrir tannlækn-
ingar.
Margir eru þeirrar skoðunar
að fólk kynni að meta meira
tennur sínar ef það þyrfti að
greiða einhverja hlutfallslega
upphæð t.d. 10—15% kostnað-
arins á móti hinu opinbera.
Ætti þvi að greiða 85—90% fyr-
ir börn á aldrinum 1 árs og allt
til 16—18 ára og er ég efins um
að þetta myndi hafa i för með
sér aukin útgjöld fyrir ríkis-
sjóð. Það er staðreynd að á
þessum árum hugsa menn
meira um útlit sitt og sorglega
oft kemur fyrir að fólk hugsaði
ekki um að láta gera við tennur
sinar, en vaknaði allt í einu til
lífsins, en er þá komið út úr
„kerfinu“ eins og sagt er. En ef
einhverjir eiga að fá fulla end-
urgreiðslu þá eru það litlu
börnin.
Þetta eru bara
barnatennur
Er fræðslan nægileg, vita for-
eldrar almennt um þýðingu
þess að láta gera við barnatenn-
ur?
Ólafur: Nei, mér finnst fólk
ekki frætt nægilega mikið um
það og þetta er nokkuð sem
bezt á heima í heilsufræðitim-
unum í skólunum. „Þetta eru
bara barnatennur, er nokkur
ástæða til að gera nokkuð?" er
setning sem alltof oft heyrist
hjá okkur. Þetta segir fólk af
hreinni vanþekkingu, það veit
ekki hvernig tannskemmdir
raunverulega eru. „Þetta verð-
ur bara stærri hola sem þýðir
að það þarf meira kítti,“ segir
fólk.
Fólki verður að vera ljóst að
barnatennur eru ekki síður
nauðsynlegar en fullorðins-
tennur, við höfum aldrei meira
við tennur að gera en einmitt
þegar við erum í uppvextinum.
Meltingin hefst í munninutn og
barn með skemmdar tennur
stendur verulega verr að vígi,
við lærum að tala að nokkru
leyti með tönnunum. Þá má
nefna að ótímabær missjr
barnatanna veldur tann-
skekkju fullorðinstanna og það
getur farið svo að detti þær of
fljótt verður of lítið rúm fyrir
fullorðinstennurnar.
Ég er því þeirrar skoðunar að
byrja verður þessa fræðslu á
börnunum sjálfum og það næst
ekki verulegur árangur fyrr en
þau börn, sem nú eru að byrja í
skólum, eru vaxin úr grasi og
sjálf farin að ala upp sin börn.
Magnús: Það er verið að
vinna fræðslustarf á vegum
heilsuverndarstöðvarinnar, út-
gáfa bælkinga, væntanlegar
mæður fá nokkra fræðslu, en
helzt þyrfti að hafa starfsmann
í fullu starfi er sinnt gæti þess-
um málaflokki, t.d. rætt við þær
konur sem koma í mæðraskoð-
un, kenna þeim tannburstun og
láta foreldra æfa sig á barninu
þegar þeir t.d. koma með það
siðar til sprautunar.
Þá sögðu þeir Ólafur og
Magnús að á vegum Tann-
læknafélags Islands væri reynt
að sinna þessu fræðslustarfi, en
það væri erfitt því það væri
'gert í sjálfboðaliðastarfi og því
væri þvi ekki sinnt sem skyldi.
Herferðir hefðu verið farnar,
en siðan dytti niður áhuginn og
því væri þetta fremur óreglu-
legt. Töluðu þeir um nauðsyn
þess að reka áróður í fjölmiðl-
um, t.d. hafa í hverjum auglýs-
ingatima sjónvarpsins t.d.:
Mundirðu eftir að taka flúor-
töfluna í dag? eða eitthvað i þá
átt. Þá létu þeir þess getið að
1% af því fé sem Trygginga-
stofnunin greiddi fyrir tannvið
gerðir rynni í svonefndan tann-
fræðslusjóð og hefði ráðstöfun
þess fjár með hendi Elín Guð-
mannsdóttir trúnaðartann-
læknir Tryggingastofnunarinn-
ar og hefði hún unnið að ýmiss
konar fræðslustarfi, en á sl. ári
nam þessi upphæð um 2 millj-
ónum króna.
Þá greindu þeir Ólafur
Höskuldsson og Magnús Krist-
insson frá því að á vegum
heilsuverndarstöðvarinnar
væri um þessar mundir að hefj
ast úthlutum á flúortöflum til
barna og er sú úthlutun ókeyp-
is.