Morgunblaðið - 11.03.1978, Blaðsíða 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. MARZ 1978
Dr. Magni Guðmundsson:
F rumvarp
til nýrra
bankalaga
Þegar afstaða hefir verið tekin,
er lögfræðingum falið að semja
frumvarpsdrögin, sem er loka-
stigið.
Slíkur starfsháttur samræmist
fyllstu lýðræðisreglum og mun
treysta grunn íslenzkrar laga-
smíðar. Fleira vinnst í leiðinni:
(i) Alþjóð losnar að mestu við
hvimleitt nefndafargan og ríkis-
sjóður við kvöð þúsund bitlinga
því samfara. (ii) Embættismenn
geta stundað störfin, sem þeir
voru ráðnir til að gegna, er þeir
þurfa ekki lengur að sitja
langtímum saman á nefnda-
fundum út um hvippinn og
hvappinn.
Tvö frumvörp til nýrra banka-
laga hafa verið lögð fram á
Alþingi, sem nú situr. Það ber
vott um lofsverðan áhuga
stjórnmálamanna á þeim þætti
efnahagslífsins. Væri freistandi
að taka frumvörpin til rann-
sóknar lið fyrir lið. Hvorki tími
né aðstaða leyfir slíkt. Hins
vegar má í stuttri blaðagrein
gera nokkrar athugasemdir.
Mun það svara kostnaði og
fyrirhöfn, ef komast mætti hjá
flaustri í þingmeðferð
frumvarpanna.
Þörf breyttra
vinnubragða við
stefnumótandi
lagasmíði
Það er nokkur ljóður á ráði
hins háa Alþingis að vilja
samþykkja of mikið af lögum.
Frumvörpin flæða um þingsal-
ina í stríðum straumum, en að
sumum þeirra er lítil bót.
Stundum er lagasmíðin falin
löglærðum, einum eða fleiri.
Oftar mun þó hitt, að nefnd
embættismanna, sem eiga ann-
ríkt, fái hana til umfjöllunar.
Niðurstaðan er þá gjarnan sú,
að einn nefndarmanna semji
drögin að lögunum, en hinir
skrifi upp á. Það er undir
hælinn lagt, hvort hagfræðingur
er spurður álits eða ráða, þótt
lagabálkurinn snúist um hans
grein, svo sem t.d. skattamál eða
peningamál.
Alþingi Islendinga ætti að
taka upp breytt vinnubrögð við
lausn stærri þjóðmála. Við
þurfum ekki endilega fleiri lög
eða lengri lög, heldur fyrst og
fremst betri lög. Slík lög þarf
vel að vanda. Lagaundirbúning-
ur í sumum löndum (þeirra á
meðal Kanada) tekur frá tveim
og upp í tíu ár, þegar unnið er
að honum jafnt og þétt allan
tímann. Árangursríkasta að-
ferðin er sú, að sérstök þing-
nefnd hafi veg og vanda af nýrri
löggjöf, sem markar stjórnar-
( stefnu. Þingnefndin byrjar störf
S sín með því að kynna sér
| skoðanir sérfróðra manna og
manna með reynslu á hinu
tiltekna sviði. Þetta gerir hún
með þeim hætti að kalla
mennina til fundar við sig og
leggja fyrir þá spurningar.
Einnig má biðia aðila með
sérþekkingu að kanna einstök
atriði og skila greinargerð.
Meginmálið er, að sem flest
sjónarmið komi fram — frá
breiðu bandi kunnáttumanna.
Öll svör og álit eru bókuð og
síðan birt opinberiega í skýrslu.
Skýrslan ásamt stuttu ágripi er
lögð fyrir ríkisstjórnina í heild.
Sérstakar ástæður
gátu hafa flýtt
bankalagafrum-
vörpunum
Nú má raunar geta sér þess
til, að þeim sérstöku frumvörp-
um, sem hér um ræðir, hafi
verið hraðað vegna leiðindamáls
í einum ríkisbankanna sl. vetur.
Er vel skiljanlegt, að ráðherra,
sem fer með bankamál, vilji ekki
tefja að gera ráðstafanir, sem
duga mættu gegn misferli í
bankarekstri. Þannig eru í
frumvarpi hans greinar, sem
beinlínis kveða á um meira
aðhald (gr. 7, 9 og 11). En svarið
við vandamáli af þessu tagi
þurfti ekki nauðsynlega að vera
lagabálkur, sem krafðist nánari
íhugunar og vinnu. Bráða-
birgðalausn gat legið í því að
koma bankaeftrrlitinu í nýtt
form, eins og nánar verður að
vikið síðar.
Vöntun á almennum
bankalögum en
ekki sérlögum
ríkisbanka
Bæði frumvörpin, sem lögð
hafa verið fram, fjalla um
viðskiptabanka í eigu ríkisins.
Annað þeirra, flutt af ráðherra,
tekur til Búnaðarbanka, Lands-
banka og Útvegsbanka, en hitt,
flutt af Lúðvíki Jósefssyni
alþm., tekur til tveggja banka
aðeins, enda gert ráð fyrir
sameiningu Búnaðarbanka og
Útvegsbanka. Sá einn er munur-
inn á þessum tveim frumvörp-
um — auk áðurnefndra greina 7,
9 og 11. Til voru sérlög um hvern
einstakan ríkisviðskiptabanka,
og hér virðist reynt að samhæfa
þau.
Megingallinn við þessa til-
raun er sá, að hún leysir ekki
brýnasta vanda islenzkra fjár-
mála, sem er að semja almenn
bankalög án tillits til eignarað-
ildar. Einkabankar eru þegar
staðreynd á íslandi, og form
rekstrar skiptir ekki máli. Banki
er banki, hvort sem hann er
rekinn af ríki eða héraði, af
hlutafélagi eða samvinnufélagi.
Bankalög eiga að skilgreina
orðið banki, þannig að ekki verði
um villst, hvaða lánastofnanir
megi nota það og hverjar ekki.
Lögin eiga að greina frá skilyrð-
um, sem uppfylla þarf, til að
mega stofna banka. Þau eiga að
setja reglur um rekstur, er
tryggi öryggi bankans sjálfs og
jafnframt hag innstæðueigenda
og annarra viðskiptamanna.
Þau eiga að gefa fyrirmæli um
það, með hvaða hætti banki
skuli lúta almennri peninga-
stjórn. Er þá fátt eitt upp talið.
Ekkert af þessu er reyndar að
finna í frumvörpunum, sem eru
því ófullkomin — utan þess að
ná yfir einn flokk banka aðeins.
Ef bankalög — lög um við-
skiptabanka almennt — verða
að veruleika, er Alþingis að
staðfesta samþykktir hvers og
eins þeirra, hvað sem eignarað-
ild líður. Einnig yrði Alþingis að
ákveða, hvort leyfa ætti starf-
semi erlendra banka.
Á að lögfesta ríkis-
einokun á
peningamarkaði
okkar?
Jón Árnason, fyrrum banka-
stjóri Landsbankans, varð fyrst-
ur manna til að vara við
ríkiseinokun fjármagns, sem
hann taldi meiri hérlendis en í
nokkru öðru landi vestan járn-
tjalds. Lítið hefir breyzt til hins
betra frá tíð þeirra ummæla.
Enn halda ríkisbankarnir þrír
nál. % heildarinnlána í innláns-
stofnunum. I 4. grein frumvarp-
anna, er nú liggja fyrir Alþingi,
segir svo: „Ríkisviðskipta-
bönkunum er einum heimilt að
reka almenna viðskiptabanka-
starfsemi hér á iandi, nema lög
heimili annað.“ Skýringar, sem
fylgja frumvörpunum, skera
ekki úr um það, hvort ætlunin
með þessu ákvæði sé raunveru-
lega að lögfesta einokunarað-
stöðu ríkisbankanna um ófyrir-
sjáanlegan tíma. Það verður þó
að teljast heldur ósennilegt í
bili, því að flokkar þeir, sem
standa að núverandi ríkisstjórn,
eru skipaðir samkeppnismönn-
um og samvinnumönnum, en
ekki sameignarmönnum.
Hins vegar bendir ýmislegt til
þess, að ekki vanti vilja til að
veita ríkisbönkunum fríðindi
umfram aðra viðskiptabanka.
Það verður ráðið m.a. af 23.
grein um rétt ríkisbankanna
einna til að verzla með erlendan
gjaldeyri. Slík mismunun á ekki
að eiga sér stað. Öllum þjón-
ustustofnunum innan sömu at-
vinnugreinar verður að gera
jafn hátt undir höfði. Einka-
rekstur hefir ekkert á móti því
að keppa við ríkisrekstur, svo
fremi að báðir aðilar séu háðir
sömu skilmálum. Ef öðru
rekstrarforminu er ívilnað meö
lögum á kostnaði hins, er
heilbrigð samkeppni þeirra á
milli úr sögunni.
Þegar innlánsstofnun hefir
hlotið staðfestingu sem banki,
hver svo sem eignaraðildin er,
ber henni að hafa réttindi og
skyldur eins og aðrir bankar.
Það er mergurinn málsins.
Ákvæði um verzlun með erlend-
an gjaldeyri eiga að gilda fyrir
alla viðskiptabankana jafnt, og
þau eiga að standa í bankalög-
unum sjálfum.
Nokkur helztu atriðin í frum-
vörpunum verða að bíða um-
.sagnar í næstu grein, sem
birtast mun að viku lliðinni.
Ríkið á að hætta
að greiða rækt-
unarstyrki en nota
féð til að brúa bilið
milli launa bænda-
fólks og við-
miðunarstétta
- segir Gísli Pálsson á Hofi í Vatns-
dai í samtali við Jón á Torfalæk
Hér fer á eftir samtal, sem Jón
Torfason á Torfulæk hefur átt
við Gísla Pálsson, bónda á Hofi
í VatnsdaL
Undanfarið hafa farið fram
miklar umræður um landbúnað-
inn og vanda hans — og ekki að
ástæðulausu. Bændur hefur
vantað um þriðjung viðmiðunar-
stéttanna, sala á búvörum dreg-
ist saman innanlands og vegna
óðaverðbólgu og óhagstæðrar
verðlagsþróunar erlendis duga
útflutningsbæturnar sífellt verr
til að verðbæta umframleiðsl-
una.
Á aðalfundi Stéttarsambands
bænda á Eiðum í endaðan ágúst
og á aukafundinum í nóvember-
lok voru þessi mál mikið rædd
og meðal annars samþykktar
tillögur um fóðurbætisskatt og
kvótakerfi og jafnframt gerðar
ýmsar kröfur til stjórnvalda um
úrbætur. Ekki eru allir sáttir
við þessar tillögur, það hefur
komið berlega í ljós á velsóttum
bændafundum um allt land.
Menn hafa bent á að fleiri leiðir
komi til greina í stað fóður-
bætisskatts og kvótakerfis, eða
þá jafnframt því.
Meðal þeirra er Gísli Pálsson
bóndi á Hofi í Vatnsdal og eftir
fund í Flóðvangi 13. janúar er
ætlunin að fá nánari skýringar
á hugmyndum hans.
— Hvernig eru þessar hug-
myndir?
í fyrsta lagi eiga bændur að
semja beint við ríkið. Þeirri
hugmynd hefur vaxið fylgi
meðal bænda enda hefur núver-
andi fyrirkomulag gengið sér til
húðar. Bændur vantar nú um
þriðjung upp á umsamið kaup,
sem m.a. stafar af því að
kostnaðarliðir vísitölubúsins
eru vantaldir. Munurinn kemur
fram þegar búreikningar og
skattframtöl eru gerð upp. Á
Guðmundur Árnason, stórkaupmaður:
Fjársvikamál?
Nýlega mátti lesa hér í blaðinu
frétt eða tilkynningu frá Tollgæsl-
unni um árverkni hennar í starfi,
sem ekki ber að lasta. Því miður
fannst mér þessi skýrsla eins og
hún var fram sett slá hálfgerðan
takt við fréttir af þeim fjársvika-
málum, sem nú eru efst á baugi,
og gefa lesendum, sem ekki til
þekkja, í skyn, að innflytjendur
sitji á stöðugum svikráðum við
tollinn.
Innflytjendur eru ekki afmark-
aður hópur. Hér á landi er það svo,
sem tíðkast óvíða annarsstaðar, að
allur almenningur stundar inn-
flutning í þó nokkrum mæli og er
þess að vænta, að margan skorti
þá kunnáttú sem til þarf. Eigi að
síður er í daglegri notkun orðsins
innflytjendur átt við þá, sem hafa
innflutning að aðalatvinnu og þess
vegna eðlilegt, að þeir taki
fréttautnin af þessu tagi til sín.
Þótt segja megi, að við fylgjum
númerakerfi svokallaðrar Brússel-
skrár um vöruflokkun, er okkar
tollflokkun oft byggð á geðþótta-
ákvörðunum íslenzkra tollyfir-
valda og hún getur stangast á við
tollflokkun í okkar viðskiptalönd-
um, sem einnig fylgja Brúss-
el-skránni. Tollflokkun upplýs-
inga, sem innflytjendur fá frá
erlendum sejendum, eru þess
vegna ekki óyggjandi og bjóða
heim þeirri hættu, að innflytjend-
ur verði taldir tilgreina röng
númer á aðflutningsskýrslum. I
þessu sambandi ber heldur ekki að
leyna, að hér á sér stað stöðug
barátta innflytjenda annars vegar
við að fá sem hagstæðasta toll-
flokkun til að fá fram sem lægst
vöruverð og svo tilhneiging toll-
gæslunnar til að tryggja ríkissjóði
sem mestar tekjur með sem
hæstum tolli. Má af þessu sjá, að
hér er ekki um að ræða einfaldar
reglur að fara eftir og þess vegna
ósanngjarnt að auglýsa mistök eða
árekstra, sem í framkvæmdinni
verða í dagblöðum í fjársvikastíl.
Það er að mínu mati eðlilegt og
ekki fréttaefni, að við þær aðstæð-
ur, sem hér hefur verið lýst, verði
alltaf eitthvað um endurflokkun af
hálfu tollyfirvalda. Enginn mót-
mælir þeirri sjálfsögðu skyldu að
vanda gerð aðflutningsskýrslna til
að tryggja, að túlkun tollyfirvalda
sé fullnægt. En hafa ber í huga, að