Morgunblaðið - 11.03.1978, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. MARZ 1978
Árið 1977:
ÍSAL greiddi tæpa 5 mill-
jarða til íslenzkra aðila
33 V2 milljarður greiddur frá byrjun
Hér fer á eftir að
meginmáli þingræða,
sem Ingólfur Jónsson,
fyrrv. iðnaðar- og
orkuráðherra, flutti á
dögunum í umræðu
um raforkufram-
leiðslu og sölu til
orkufreks iðnaðar. í
ræðunni er að finna
fjölþættan fróðleik,
sem á erindi til allra
landsmanna.
Tæknin og kjörin
Ég tel rétt að minna á það, að
á íslandi hefur alla tíð verið
einhæft atvinnulíf og framleiðsl-
an yfirleitt of lítil og bundin
árferði. Landbúnaður og sjávar-
útvegur hafa haldið lífinu í
þjóðinni á liðnum árum og öldum.
Tekjur þjóðarbúsins og almenn-
ings vóru yfirleitt litiar meðan
atvinnutæki vóru afkastalítil og
framleiðslan fábreytt. En með
véltækni og auknum afköstum
hafa fjárráð manna aukist og
lífskjörin batnað með meiri
þjóðartekjum, eftir að farið var
að nýta orkulindir og auðlindir
landsins, virkja vatnsföllin,
virkja jarðhitann og reyna að
láta þessa orkugjafa mala gull til
hagsbóta fyrir þjóðina. Það má
því segja, að eftir að vélaöldin
gekk í garð, hafi iðnaðurinn orðið
þróttmesti atvinnuvegurinn í
mörgum löndum. Iðnrekstur hef-
ur margfaldað þjóðartekjur víða
um heim og staðið undir kostnaði
við margvíslegar framkvæmdir
og þjónustu við almenning. En
við Islendingar tókum tæknina í
þjónustu okkar verulega seinna
en flestar aðrar þjóðir, þess
vegna bjuggum við við fátækt og
úrelt vinnubrögð, þegar aðrar
þjóðir höfðu í áratugi notið
aukinnar framleiðslu og fram-
fara m.a. vegna véltækninnar og
verktækni. En í seinni tíð hafa
Islendingar tileinkað sér vél-
tækni og stuðlað að fjölbreytni í
framleiðslu. Tekjur hafa aukizt
og lífskjör og framfarir orðið
miklar á tiltölulega stuttum
tíma. Má segja, að lífkjör hér á
landi séu að mestu leyti, og
kannski öllu leyti, sambærileg við
það, sem gerist hjá nágranna-
þjóðunum. En það verður því
aðeins til frambúðar að við
reynum að nýta þær auðlindir
sem við eigum og aukum fram-
leiðsluna. Allt er undir því komið,
að einstaklingarnir geti haft
miklar tekjur, að tekjur í þjóðar-
búið verði miklar og að mikið
verði til skiptanna.
Iðnaður vaxandi
undirstöðuþáttur
Iðnaðurinn hefur á s.l. árum
orið þýðingarmikill í þjóðarbú-
skap okkar. Að mestu leyti er um
að ræða mjög smá fyrirtæki, en
þau veita fjölda manna atvinnu
og framleiða fjölbreyttar vörur
til nota í landinu, sem áður þurfti
að flytja að öllu leyti inn.
Útflutningur iðnaðarvara hefur
aukizt í seinni tíð og er umtals-
verður, sérstaklega á ullar- og
skinnavörum, og er gott að
minnast þess, þegar rætt er um
landbúnaðinn af misjafnlega
miklum skilningi.
Gjaldeyristekjur fyrir útflutt-
ar iðnaðarvörur eru verulegar og
fara árlega vaxandi. Menn hafa
misjafnar skoðanir á svonefndri
stóriðju. Sérstaklega ef út-
lendingar koma við sögu. Það er
sjálfsagt að vera varkár gagnvart
útlendingum. En of mikil minni-
máttarkennd, þegar um
samninga við þá er að ræða, held
ég að sé tæplega holl. En það er
nauðsynlegt að nota skynsemi og
varúð og tryggja það, að
samningarnir, sem gerðir verða,
séu okkur í hag. Fiskiðnaður,
sements- og áburðarframleiðsla
teljast til stóriðju sem er að öllu
ieyti í eigu íslendinga. Við
þyrftum að stækka sementsverk-
smiðjuna og ef það væri gert,
gæti vel komið til mála að
framleiða sement til útflutnings.
Við þurfum að endurbæta
áburðarverksmiðjuna og spara
með því gjaldeyri og jafnvel
framleiða ódýrari áburð á þann
hátt, en þetta hefur nú dregist
vegna þess að okkur vantar
fjármagn.
Samið við
Norðmenn
Álverksmiðjan er að öllu leyti
í eign erlendra aðila, en kísilgúr-
verksmiðjan er sameign íslend-
inga og útlendinga. Járnblendi-
verksmiðjan á Grundartanga
verður að meiri hluta í eigu okkar
íslendinga, 55%, en 45% í eigu
Norðmanna. Það eru ýmsir, sem
spá illa fyrir Grundartangaverk-
smiðjunni. Ég er einn af þeim,
sem greiddu atkv. með lögum og
samningnum við Elkem Spieger-
verket í því skyni að reisa
verksmiðju á Grundartanga. Það
er rangt, sem sagt var hér áðan,
að það hafi verið hálfgerðir
nauðungarsamningar, sem þar
vóru gerðir. Ég vil vænta þess, að
verksmiðjan við Grundartanga
gefi þjóðarbúinu góðan arð. Það
er lægð í verðlagi stáls á þessum
tímum og svo hefur alltaf verið
öðru hverju. Norðmenn, sem bezt
þekkja til reksturs járnblendi-
verksmiðja í 50 ár, segja: Það
hafa alltaf verið verðsveiflur á
járnblendi. Það hafa alltaf komið
vond ár inn á milli. En hvert 5
ára tímabil hefur jafnað sig upp
og gefið fyrirtækjunum arð. Og
þeir segja meira. Það er best að
byggja, þegar lægð er í verðlag-
inu og hafa lokið að byggja, þegar
verðlagið fer að rísa og fram-
leiðslan byrjar. Og meðan nauð-
synlegt er að hafa járnblendi við
stálframleiðslu, þá verður
markaður fyrir það, misjafnlega
mikill á hverju ári og verðið
misjafnlega hátt, en Norðmenn
hafa grætt á þessari framleiðslu
og þeir hafa ekkert verið tregir
að leggja peninga í verksmiðjuna
á Grundartanga. Ég held, að það
sé ástæðulaust að vera með
miklar hrakspár og ekki væri það
nú skynsamlegt að stöðva fram-
kvæmdir nú og láta það fjár-
magn, sem komið er í verksmiðj-
una, sem er mikið, liggja rentu-
laust. Það er með þessa verk-
smiðju, eins og aðrar byggingar-
framkvæmdir, dýrast að vera
lengi að byggja. Það væri ódýrast
og hagkvæmast að hafa bygg-
ingartímann sem stytztan, ef
ekki þarf að yfirborga mönnum
til þess að stytta tímann. Þess
vegna er það fjarstæða, sem hér
hefur komið fram, að fram-
kvæmdum verði hætt eða þær séu
tafðar. Það er ekki búmannsleg
tillaga.
Að ganga fram með
varkárni
en framsýni
Iðnaður er nú þegar ríkur
þáttur í atvinnulífi þjóðarinnar
og stendur undir kostnaði við
nýbyggingu í landinu og eykur
þjóðartekjurnar. í fámennu þjóð-
félagi ber margt að varast, þegar
ráðist er í fjárfrekar fram-
kvæmdir og stofnað er til at- -
vinnurekstrar í stórum mæli.
Þetta gera íslendingar sér ljóst,
að það þarf að fara með varkárni,
þegar ráðast skal í miklar og
stórar framkvæmdir, en sú var-
kárni má ekki ganga það langt,
að hún stöðvi menn, geri það að
verkum, að menn þori ekki að
gera það, sem er hagkvæmt fyrir
þjóðarheildina.
Stóriðju fylgdi áður mengun og
atvinnusjúkdómar. Þekking og
tækni hefur aukist og er nú talið,
að með nýjustu hreinsitækjum
megi útiloka mengun og óholl-
ustu í verksmiðjum innan húss og
utan. Þannig verður það með
Grundartangaverksmiðjuna og
þannig verður það með álverk-
smiðjuna, þegar nýju hreinsitæk-
in eru þar komin upp. Álverk-
smiðjan í Straumsvík er stærsta
stóriðjufyrirtæki hér á landi.
Þegar samið var við Svisslend-
inga um byggingu verksmiðjunn-
ar, var mikil mótstaða gegn því
af þáv. stjórnarandstöðu. Síðan
hafa ýmsir þm. og fleiri haldið
áfram áróðri gegn álverksmiðj-
unni í Straumsvík. Þeirrj fjar-
stæðu er haldið fram, að íslend-
ingar hafi skaðast á samningun-
um um verksmiðjuna og raforkan
sé seld til verksmiðjunnar undir
kostnaðarverði. Þessu er enn
haldið fram og má það merkilegt
teljast, þar sem staðreyndirnar
segja allt annað. Sannleikurinn
Sverrir Hermannsson, alþingismaður:
Kortabók Islands
Þingræða um þjóðlandsatlas
Á þingskjali 340 flytja 5
þingmenn úr öllum þingflokkum
tillögu til þingsályktunar um
útgáfu kortabókar Islands og er
skorað á ríkisstjórn að hafa um
það forgöngu.
I greinargerð fyrir tillögunni
segir svo:
„Kortabók íslands verður safn
korta af Islandi, þar sem margs
konar fróðleikur um land og þjóð
er settur fram á myndrænan
hátt.
Þjóðlandaatlasar hafa verið
gefnir út í velflestum Evrópu-
löndum, þ.á m. Norðurlöndum, en
auk þess í mörgum löndum í
öðrum heimsálfum. Fyrsta korta-
bók, sem út var gefin af þessu
tagi, var Finnlandsatlas, sem
gefinn var út 1899, en hefur verið
gefinn út þrisvar sinnum 'síðan.
Hefur slík útgáfa hvarvetna verið
talin hin mesta nauðsyn, til að
auka þekkingu á landsháttum.
Árið 1976 kom út kortabók yfir
öll Norðurlönd (Norden i text och
kartor). Að undanskildum nokkr-
um þáttum náttúrufars eru nær
engar upplýsingar um ísland í
kortabókinni. Oftast er einungis
ein stærð eða tala yfir allt landið,
þar sem upplýsingar eru birtar
eftir umdæmum í hinum löndun-
um.
Kortabókinni er ætlað að vera
upplýsinga- og heimildarit í þágu
stjórnvalda, stofnana, fyrirtækja
og einstaklinga, sem fást við
margs konar áætlanagerð varð-
andi byggð, atvinnulíf og land-
nýtingu. Er þar átt við nýtingu
lands til búskapar, ýmiss konar
verklegra framkvæmda, sam-
gangna, almenningsnota og nátt-
úruverndar.
Kortabókin verður gagnlegt
heimildarit fyrir innlenda og
erlenda fræðimenn, sem stunda
rannsóknir á ýmsum fræðisvið-
um. Ennfremur yrði bókin mikil-
væg fyrir fjölmarga aðra, sem
vilja kanna útbreiðslu ýmiss
konar fyrirbæra til lands og
sjávar og athuga samhengi þeirra
á milli.
Síðast en ekki sízt er ótalið
menntunargildi bókar af þessu
tagi. Hún yrði notuð af kennur-
um og nemendum í framhalds-
skólum og á háskólastigi og yrði
handbók eða uppsláttarrit fyrir
kennara og nemendur í efstu
bekkjum á grunnskólastigi.
Til þess að ná þeim árangri,
Sverrir Hermannsson
sem að framan er getið, er
fyrirhugað að setja fram á
kortum og á annan myndrænan
hátt ýmis einkenni lands og
þjóðar. Þar á meðal má nefna
náttúrufar, sögu, atvinnulíf, fé-
lagsmál og menningarmál."
Það hefir alllengi verið mikið
áhugamál ýmissa aðila að út
verði gefin Kortabók eða atlas
fyrir ísland. Má það furðu gegna
hversu mjög hefir dregizt úr
hömlu framkvæmd svo mikil-
vægs og hnýsilegs verks.
Á s.l. ári áttu áhugaaðilar fund
með sér um málið. Voru þar
mættir fulltrúar ýmissa stofnana
s.s. menntmála- og samgöngu-
ráðuneytis, Seðlabanka, Fram-
kvæmdastofnunar ríkisins, Hag-
stofu, rannsóknastofnana at-
vinnuveganna, Háskóla Islands,
og ennfremur fulltrúa frá bænda-
samtökum og iðnrekendum. Á
fundinum kom fram mikill áhugi
allra fundarmanna á útgáfu
kortabókar Islands. Á fundi
þessum voru rædd almenn atriði
málsins, svo sem eintakafjöldi við
útgáfu bókarinnar. Komst fund-
urinn að þeirri niðurstöðu, þótt
hún sé eftir lauslega athugun og
til bráðabirgða, að ef bókin yrði
þannig úr garði gerð að hún
nýtist við átthaga- og landa-
fræðikennslu á flestum skólastig-
um, væri ekki ástæða til annars
en að ætla, að þannig greiddist
teiknunar- og prentkostnaður.
Upplýsingasöfnun og úrvinnsla
gagna verði hins vegar fram-
kvæmd af einstökum ríkisstofn-
unum án endurgjalds. En auðvit-
að þarf að fjármagna verkið á
framkvæmdatíma og taka
áhættu á halla á útgáfunni.
Þá er ekki fjarri lagi að ætla
að Norræni menningarmálasjóð-
urinn hlaupi eitthvað undir
bagga og styrki slíka útgáfu. Er
þá haft í huga, að hlutur ríkisins
verði unnin til þess að bæta hinn
mjög svo slaka hluta íslands í
Kortabók Norðurlanda.
Á fyrrnefndum fundi var kosin
til bráðabirgða undirbúnings- og
framkvæmdanefnd, sem hafa
skyldi með höndum að athuga,
hvers konar efni væri æskilegt að
birta í slíkri bók, afla nánari
upplýsinga um útgáfukostnað,
verktilhögun og annað sem að
verkinu lýtur. I nefndina voru
valdir fulltrúar frá Háskóla
íslands, Landmælingum, Seðla-
banka og Framkvæmdastofnun
ríkisins, og má af þessu marka að
málið er komið á nokkurn rek-
spöl. Gera má ráð fyrir að ekki
verði tök á að ráðast í útgáfu fyrr
en að 2—3 árum liðnum, þótt
fljótlega verði hafizt handa af
fullum -krafti.
Ég vil að lokum geta um helztu
efnisflokka í Kortabók Islands:
I. íl. Náttúra landsins 1. Lands-
lag, 2. Jarðfræði íslands, 3.
Jarðeðlisfræðileg kort, 4. Jarð-
vegur og gróður, 5. Vatnafræði-
kort, 6. Veðurfar, 7. Hafið við
ísland.
II. Sagnfræðileg kort. 1. Stjórn-
málasaga, 2. Hagsaga, 3. Menn-
ingarsaga.
III. Landsbúar. 1. Mannfjöldi og
mannfjölgun, 2. Dreifing íbúanna
(þéttbýli), 4. Fólksflutningar, 4.
Menntun.
IV. Hagræn kort (atvinnulíf). 1.
Fiskveiðar, 2. Landbúnaður, 3.
Orku- og námavinnsla, 4. Iðnað-
ur, 5. Samgöngur, 6. Viðskipti.
V. Stjórnarfar. 1. Umdæmaskipt-
ing (af ýmsu tagi), 2. Alþingis- og
sveitarstj órnarkosningar.
Ég vil biðja hv. alþingismenn
sérstaklega um að veita máli
þessu athygli sína og stuðning.