Morgunblaðið - 19.03.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. MARZ 1978
Eftir að mannræningjar í
Evrópu hættu að nenna að ræna
stjórnmálamönnum og sneru sér í
staðinn að kaupsýslumönnum, sem
eru vitanlega miklu verðmætari,
varð mikil og skyndileg gróska í
atvinnuvegi, sem hafði verið fá-
mennur og vanræktur fram að því;
það er „kaupsýslumannavernd".
Snöggfjölgaði mönnum í þeirri
atvinnugrein eftir að Júrgen
Ponto, stjórnarformaður Dresdner
Bank, var veginn að heimili sínu
í Frankfurt og Hanns-Martin
Schleyer, formanni vesturþýzka
vinnuveitendasambandsins var
rænt og hann síðar myrtur.
Nú er svo komið, að kaupsýslu-
menn víða um heim óttast ekkert
fremur en mannræningja og morð-
ingja (nema hvort tveggja séu).
Hermdarverk eru orðin óhugnan-
lega algeng í mörgum löndum, og
eru sums staðar framin hryðju-
verk dögum oftar. Bandaríski
flugherinn hefur tekið saman
tölur um hryðjuverk framin frá
því í ársbyrjun 1970 og fram í
nóvember í fyrra. Þar eru hryðju-
verk talin ein 1800 — og eru þó
undanskilin hryðjuverk i Norð-
ur-Irlandi, Israel og Bandaríkjun-
um. Morð voru 512, mannrán 363
og 551 líkamsárás. 80% mannráns-
tilrauna heppnuðust, og 43%
þeirra, sem rænt var, voru kaup-
sýslumenn.
Hanns-Martin Schleyer var
rænt í septemberbyrjun í fyrra.
Um miðjan október var þota frá
Lufthansa á leiðinni frá Mallorca
til Frankfurt tekin herskildi; í
henni voru 82 farþegar'og áhöfnin
fimm manns. Ræningjarnir kröfð-
ust 15 milljóna dollara lausnar-
gjalds, en að auki að 13 tilgreind-
um hermdarverkamönnum yrði
sleppt úr fangelsi. Sá leikur fór
þannig, að vesturþýzk landgöngu-
liðssveit í Sómalíu bjargaði far-
þegunum og áhöfninni en felldi
þrjá ræningjanna og særði hinn
fjórða. Því næst gerðist það sem
kunnugt er, að þrír hinna föngnu
hermdarverkamanna, sem ræn-
ingjarnir höfðu heimtað í skiptum
fyrir farþegana, frömdu sjálfs-
morð — að því er yfirvöld segja —
í klefum sínum í fangelsinu í
Stuttgart. En skömmu seinna
fannst lík Hanns-Martin Schley-
ers og hafði verið skilið eftir i bíl.
Þetta olli því, að mikil skelfing
greip um sig meðal þýzkra fjár-
mála- og kaupsýslumanna og er
leið að árslokum var svo komið að
í hvert sinn er þeir þinguðu var að
minnsta kosti einn lífvörður í
fylgd með hverjum fundarmanni.
Biðu lífverðirnir jafnan saman
utan við fundarsal og höfðu gætur
hver á öðrum!
Lífvænlegt
fyrir líf-
verðina
Það er dýrt að halda lífvörð. Það
Þarf fjóra til að gæta eins manns
allan sólarhringinn, og það kostar
allt að jafnvirði 120.000 dollara
(rúmar 30 millj. ísl. kr.) á ári.
Tajjð er, að nærri 1000 kaupsýslu-
manna í Vestur-Þýzkalandi einu
sé gætt þannig allan sólarhring-
inn. En auk þess kaupa einnig
margir konum sínum og börnum
gæzlu. Hér í Köln, og einnig í
Frankfurt, Dússeldorf, Hamborg,
París, Nizza og Milano, eru lífverð-
ir jafnvel orðnir stöðutákn. Má oft
ráða virðingu manna og þýðingu af
því hve margir lífverðir þeirra eru.
Minnir þetta orðið á endurreisnar-
tímann þegar höfðingjar fóru
hvergi nema í fylgd varða vopn-
aðra rýtingum.
I vestur-Þýzkalandi eru ein 400
löggilt „lífvörzlufyrirtæki" og þús-
undir lífvarða á þeirra vegum. Er
talið, að tekjur þessara fyrirtækja
hafi numið meira en jafnvirði eins
milljarðs dollara (rúmlega 250
milljarða ísl. kr.) í fyrra. Er kaup
lífvarða og annar kostnaður, sem
þeim fylgir, þó einungis brot af
heildarkostnaðinum við varnir
gegn hermdarverkamönnum í
Vestur-Þýzkálandi og öðrum þeim
löndum þar sem þeir hafa látið
mest til sín taka — Italíu,
Frakklandi, Sviss, Hollandi,
Belgíu og Austurríki. Sum fyrir-
tæki hafa keypt hátt settum
starfsmönnum sinum brynvarða
bíla með skotheldum rúðum og
slíkir kosta jafnvirði 25.000 doll-
ara (jafngildir nærri 6 millj. og
150 þús. ísl. kr. — en hætt er við
því að verðið yrði allnokkru hærra
á Islandi). Rándýr sjónvarpskerfi
og alls kyns rafeindavarnir eru
orðin algeng í bönkum, og aðal-
stöðvar margra stórfyrirtækja
hafa verið víggirtar; ef svo má
segja, og byggingum breytt með
miklum tilkostnaði til varnar við
hermdarverkamönnum. Ýmis flug-
félög, t.a.m. vestur-þýzka flug-
félagið Lufthansa, sem mjög hafa
orðið fyrir barðinu á hryðjuverka-
mönnum hafa lagt í mikinn
kostnað til verndar farþegum og
svo mikinn, að jafnvel er í ráði
sums staðar að krefjast sérstaks
„öryggisgjalds" af farþegum til að
standa undir honum.
Það er talið láta nærri, að
kostnaður af vörnum við hermdar-
verkum í Vestur-Þýzkalandi einu
hafi numið jafnvirði hundruða
milljóna dollara í fyrra. Manni
þykir þetta næsta ótrúleg upphæð,
einkum þegar hugsað er til þess
hve fáir hermdarverkamenn eru í
raun og veru. Harðskeyttir
hermdarverkamenn, sem nú leika
lausum hala í Evrópuríkjum, eru
tæpast fleiri en 50. ÍÞað eru
áreiðanlega einhverjir kostnaðar-
sömustu glæpamenn, sem um
getur í sögunni... — PAUL
HOFFMANN.
Líkams-
meiðingar
leyfilegar
Tékkneska leikritaskáldið og and-
ófsmaðurinn Pavel Kohout hefur
ritað Lubomir Strougal, forsætisráð-
herra Tékkóslóvakíu, hárðort bréf
þar sem hann mótmælir fólskulegri
árás sem hann og nokkrir vinir hans
urðu fyrir í Prag í lok janúarmánað-
ar síðastliðins, þegar þeir hugðust
sækja dansleik sem járnbrauta-
starfsmenn þar í borginni efndu til.
Afrit af bréfinu, sem barst nýlega
til London, verður birt í næsta hefti
tímaritsins „Index on Censorship",
sem eins og nafnið bendir til fjallar
um ritskoðun og önnur höft á
almennu tjáningarfrelsi. Bréfið lýsir
á einfaldan en áhrifaríkan hátt þeim
óhugnanlegu ofsóknum sem orðið
geta hlutskipti þeirra Tékka sem
einhverra hluta vegna falla í ónáð
hjá stjórnvöldum.
Kohout hefur bréfið með þeirri
hreinskilnislegu yfirlýsingu „að eftir
að hafa í eitt ár mátt sæta sífelldum
ofsóknum lögreglu og yfirvalda“ hafi
konu hans ásamt eiginkonum
nokkurra kunningja hans fundist
sem þær væru búnar að vinna til
þess að bregða sér á dansleik. Fyrir
valinu varð árshátíð járnbrauta-
starfsfólks, og vekur Kohout athygli
á því að sú hafi verið venjan í
Bæheimi um fjöldamörg ár að
utanfélagsmönnum væri heimilt að
kaupa sig inn á samkomuna.
Svo fór þó að hann og förunautar
hans komust aldrei í dansinn. Menn
sem Kohout fullyrðir að séu meðlim-
ir öryggislögreglunnar (hann og
Af algengum afbrotum eru ein
sérstök aö því leyti hve féir afbrota-
mannanna eru daemdir. Þetta eru
nauöganir. Margt ber til þess, aö
erfiðlega gengur aö koma lögum yfir
nauögara, en einkum þó tvennt: í
fyrsta lagi er oft erfitt að sanna
sökina, en í ööru lagi hyllist lögreglan
oft til þess aö taka málstað afbrota-
mannanna, þótt undarlegt megi virö-
ast, og virða t.d. aö vettugi líkur sem
vinir hans báru kennsl á þá) tóku á
móti þeim við dyrnar og vörnuðu
þeim inngöngu.
„Ungur maður úr öryggislögregl-
unni hafði opnað fyrir mig útidyrnar
og að virtist af einskærri kurteisi",
skrifar Kohout, „en sem við gengum
út — og það þótt ég hefði ekkert af
mér brotið — vatt hann sér að mér
og lamdi mig fyrirvaralaust í
andlitið, milli eyrans og gagnauga.
Ég féll í tröppuna og var ósjálf-
bjarga næstu mínúturnar“.
Að sögn bréfritara var það næsta
verk öryggisliðanna að tjá óbreytt-
um lögregluþjónum, sem þarna voru
staddir, að hann væri drukkinn, og
að óska þess jafnframt að hann yrði
fluttur í sjúkraskýli fyrir alkohól-
ista. Þegar þangað kom krafðist
Kohout þess að ganga undir blóð-
rannsókn til þess að sanna að hann
væri allsgáður.
„Læknirinn hló þegar ég óskaði
eftir tr.vggingu fyrir því að ekki yrði
skipt um blóðsýnishorn. En honum
fannst þetta samt augljóslega ekki
alveg eins skoplegt þegar lögreglan
spurði hann símleiðis hvert blóð-
prufa mín yrði send til rannsóknar".
Kahout var ekki sá eini sem komst
í hann krappan þetta kvöld. Tvær af
konunum sem voru í hópnum voru
barðar og kallaðar „hórur“.Og leik-
ritaskáldið Vaclav Havel, leikarinn
Pavel Landovsky og iðnverkamaður
að nafni Jaroslav Kukal voru reknir
af dansleiknum og síðan handteknir.
Kohout segir enn í bréfi sínu:
„Ég er með öðrum orðum bara
óbreyttúr borgari sem hefur hvorki
samúð með hermdarverkamönnum
né hvetur menn til þess að hafa í
frammi ofbeldi til þess að hindra
byggingu atómorkuverka. Ég er
einfaldlega friðsamur rithöfundur —
og þá staðreynd er ég jafnvel með
þessu bréfi að reyna að undirstrika.
Mér er forboðið að stunda það starf
hún mundi telja sterkar í málum at
ööru tagi. Valda því væntanlega
gamalgrónir fordómar. Er algengt að
konur, sem veröa fyrir baröinu á
nauðgurum, kvarti um það að lögregl-
an komi fram viö þær í yfirheyrslum
eins og þær séu glæpamennirnir en
ekki fórnarlömbin. Hún auðmýki þær
á alla lund, gefi í skyn aö þeim hafi
ekki veriö jafnleitt og þær láti, og
sleppi nauögurum, ef þeir játa ekki.
Undir högg aö sækja
„Gamalgrónir
fordómar44
Læknishjálpl
Þaö er líkast til hvergi jafnalgengt og í Bandaríkjunum, aó læknar sóu
lögsóttir og dæmdir fyrir mistök í starfi. Þeir eiga sífellt kærur yfir höfði
sér. Þaö hefur oröið til pess m.a., aö peir eru margir svo varir um sig,
aö peir neita mönnum jafnvel um hjálp, ef tvísýnt er um árangur, vegna
ótta viö málssókn.
Hinn kunni útvarps- og sjónvarpsmaður Michael Jackson geröi petta
aö umtalsefni ekki alls fyrir löngu og sagöi eftirfarandi sögu af eigin
reynslu pessu til dæmis: Víð hjónin vorum aö koma heim úr Evrópuferð.
Um pað bil er flugvélin var komin miðja vegu yfir Atlantshafið veiktist
konan mín hastarlega, og varö hún fljótt svo Þjáð, að hún poldi varla
við. Það kom í Ijós, að pað voru tveir bandarískir læknar f hópnum á
fyrsta farrými, og voru peir beðnir að koma strax. En Þeir komu ekki.
Þegar peir fréttu hvaö konunni leið litu peir á mig mað hluttekningarsvip
og sögðust pví miður ekki treysta sér til að koma nálægt pessu. Þeir
bættu pví við, að sér pætti pað ákaflega leitt, en lítið hægði mér við pað.
Mér var reyndar Ijóst, að peír pættust hafa fullgildar ástæður pótt peir
nefndu pær ekki; svo gat farið, að konan dæi áöur en vélin lenti og pá
áttu peir málssókn á hættu. Þeir höfðu vitanlega báðir tryggt sig við
málssóknum vegna mistaka í starfi. En peir vissu, að tryggingafélögin
mundu lita Það óhýru auga, að peir skiptu sér af svona tvísýnu „tilfelli"
og kynnu að hækka iðgjaldið eða segja upp tryggingunni. Sem betur fór
hafðist uppi á ítölskum lækni aftar í vélinni. Hann reyndist áhyggjulaus
um málssókn og kom hann undir eins. Það kom Þá á daginn, að konan
mín var með lungnabólgu. Sjúkrabíl og hjúkrunarfólki var stefnt út á
flugvöll, konan mín komst pegar í sjúkrahús, og henni varð bjargað.
Bandarískir læknar hafa lækkað mjög í metum hjá almenningi á
undanförnum áratugum og ber margt til pess. Joseph Califano,
heilbrigöismálaráðherra Bandaríkjanna, gerði petta aö umtalsefni í ræðu
Sumir hugsa fyrst og fremst um
peningana, segir heilbrigöisráö-
herrann.
Millarnir
í hvítu
sloppunum
sem hann hélt í læknafélaginu í Los Angeles og rakti par nokkrar helztu
orsakir pess, að tiltrú bandarísks almennings og virðing fyrir læknum
heföi minnkað svo mjög sem raun ber vitni. Kvað Califano lækna sjálfa
eiga alla sök á pví og hlífði peim ekki. Hann kvað pá marga hugsa um
peninga fyrst og fremst, peir hreiðruðu um sig í úthverfum par sem byggi
efnafólk er borgaði læknishjálp rausnarlega; aftur á móti vantaði alls
staðar lækna í innborgum og úti á landsbyggðinni vegna pess, að „minna
væri upp úr sjúklingum Þar að hafa“. Tekjur læknastéttarinnar hefðu
numið 26 milljörðum dollara áriö 1976, og hefði heilbrigðiskostnaöur
hækkað nærri tvisvar sinnum meira en framfærslukostnaður. Klykkti
Califano út með pví, að læknum væri fyrir beztu að bæta ráð sitt í tíma
— ella mundu yfirvöld taka til sinna ráöa.
Læknasamtökin ráku upp ramakvein við pessa ádrepu. Komst einn
málsvari peírra svo að orði, að Califano hefði lýst yfir stríði á hendur
læknum. En pað er Ijóst, að yfirvöldin hafa fullan stuðning almennings
til pess stríðs. Það kom t.a.m. í Ijós í víðtækri skoðanakönnun, sem fram
fór nýlega, að traust almennings til lækna hafði mínnkað um 30% á
undanförnum áratug. í annarri könnun kom á daginn, að fólk hefur paö
helzt á móti læknum, að peir séu fégráöugir, og telur pað höfuðorsök
pess hve heilbrigðiskostnaður hækkar mjög. Og nokkuð er pað, aö
læknastéttip er tekjuhæst allra starfsstétta í Bandaríkjunum. Meðaltekj-
urnar eru 75.000 dollarar (u.p.b. 19 millj ísl. kr.) en margir sérfræðingar
eru prefalt tekjuhærri. Af öðrum helztu umkvörtunarefnum almennings
má nefna pað, að lækniskostnaður er ákaflega misjafn og fer eftir pví
hvar í landinu eða hvar í borgum er; enn fremur, aö læknar skeri fólk
oft upp að nauðsynjalausu einungis til að hafa af pví fé (ónauðsynlegar
skurðaögeröir eru taldar 2.4 milljónir á áril), peir hirði ekki um að koma
í veg fyrir sjúkdóma, pótt hægt væri o.s.frv. _ wiLLIAM SCOBIE.