Morgunblaðið - 19.03.1978, Blaðsíða 1
Sunnudagur
19. marz 1978
Fyrir skömmu tóku nem-
endur við háskóla í Kína
fyrstu prófin sem þar hafa
verið haldin í 11 ár. Allar
götur frá 1965 hefur fáfræði
mikil ríkt í Kína. Núverandi
valdhafar hafa nú séð að sér
og hafa á prjónunum víðtæk
áform um að auka menntun í
landinu.
En þrátt fyrir góðan vilja
stjórnarinnar sjá háskóla-
menntaðir Kínverjar fram á
margvíslega örðugleika við
kennslu í háskólunum.
Prófessor við einn háskólanna
sagði nýlega að kennslan væri
fyrir neðan allar hellur, og að
nemendurnir uppfylltu ekki
þær kröfur sem til þeirra væru
væru gerðar.
Fyrst í stað ætla Hua
Kuo-feng formaður og stjórn
hans, að leggja mesta áherzlu
á raunvísindi og tæknilegar
framfarir, enda gera Kínverj-
ar sér vonir um að vel verði
unnið að þeim málum, standi
Kína jafnfætis Vesturveldun-
um á þeim sviðum við lok
þessarar aldar. Hefur vísinda-
mönnum í Kína verið heitið
styrkjum til rannsókna og
tilrauna, sem og auknu frelsi.
Ekki eru þó allir sammála
um réttmæti áætlana Hua-
Kuo-fengs, og margir hafa
bent á að ráðagerðir stjórnar-
innar muni aðeins auka enn
þann gífurlega mun sem er á
kjörum kennara og vísinda-
manna í Kína. Staðreyndin er
nefnilega sú að vísindamenn
eyða oftast mestum tíma
sínum í rannsóknir, en láta
kennslu sitja á hakanum.
Tungumálakunnátta vísinda-
mannanna er yfirleitt frekar
lé]eg, og vill því svo fara að
þeir sem kunna önnur tungu-
mál en kinversku, verða að
sökkva sér niður í þýðingar á
erlendum vísindagreinum,
þannig að sem flestir kín-
versku vísindamannanna geti
haft gagn af þeim.
Fyrir menningarbyltinguna
voru háskólapróf nokkuð
þung, og aðeins um 30% þeirra
sem gengu til prófs náðu þeim.
Nú eru breyttir tímar og Kína
hefur ekki lengur efni á að
fella sjö af hverjum tíu
nemendum á prófum sem er
aðeins of þung.
Þung próf auka verulega
líkurnar á því að nemendur
reyni að svindla, og hafa
stjórnvöld barizt með oddi og
egg gegn svindli á háskóla-
prófum. Nemendurnir háfa
hins vegar bent á, að í
kenningum kommúnismans
séu atriði sem hægt sé að
skilja sem hvatningu til
svindls. Á sjötta áratugnum
urðu nemendur að sanna
hollustu sína við kommúnista-
flokkinn í verki með því að ná
prófi. Nemendunum hafi verið
kennt að góður kommúnisti
fórnaði sér fyrir heildina, og
þess vegna litu þeir á árangur
• „Þorpararnir 4jórir“ voru
fylgjandi Því að skólakerfinu í
Kína yrði haldiö óbreyttu, en
valdaferill peirra fékk snöggan
endi. Meðfylgjandi mynd er af
veggspjaldi í Kanton í Kína og
sýnir pegar „porpararnir fjórir"
eru reknir í gegn með byssu-
stingi. Þeir eru frá vinstri Yao
Wen-yuan, Wang Hung-wen,
Chan Chun-chiao og Chiang
Ching.
einstaklingsins, að ná prófi,
sem „einstaklingshyggju", en
hölluðust að lögmálum „sam-
hjálpar". Þeir fundu upp á því
að láta svindlmiða ganga á
milli nemenda í prófum, þann-
ig að tryggt væri að enginn
yrði útondan. Þegar „þorpar-
arnir fjórir" komust til valda,
hvöttu þeir nemendur til að
fylgja fordæmi eins háskóla-
nemandans, sem sýndi fyrir-
litningu sína á „samhjálpinni"
í verki, með því að skila auðu
blaði í prófinu.
Árið 1965 ákvað Mao for-
maður að „endurskoðunar-
á við stéttabaráttuna í skólun-
um. Kínverska þjóðin átti að
vera „vinstri sinnuð og vak-
andi“, en vinstrimenn ásökuðu
menntamenn um að vera
„hægrisinnaðir og vakandi".
„Þorpararnir fjórir" áttu
miklu fylgi að fagna meðal
nemenda sem gjarna vildu
eyða mestum tíma sínum í að
berjast á móti kapítalistunum,
og einn „þorparanna" sagði að
menn þyrftu ekki að geta lesið
til að gera byltingu, og að
hann vildi fremur „verkamenn
án menningar" en „mennta-
menn og menningu“. And-
stæðingar hans sneru orðum
hans gegn honum sjálfum og
sökuðu hann um að vilja halda
verkalýðnum í skefjum með
því að gera hann fáfróðan.
I dag er hin fleyga setning
forsætisráðherrans fyrrver-
andi, Chou En-lais, „að virða
kennara og elska nemendur" í
fullu gildi. Menntamennirnir
sem svo mikill styr hefur
staðið um, hafa að nýju tekið
við embættum sínum. Héðan í
frá munu einkunnir nemenda
verða látnar gilda, óháð því úr
hvaða stétt nemendur eru.
Einkaháskólar, sem hafa verið
opnir þessi dimmu 11 ár, eru
Fyrstu
háskólaprófin
í 11 ár í Kfna
sinnum" sem voru búnir að
koma sér vel fyrir í Kína,
skyldi velt úr sessi og það varð
„réttmæt að bylta". „Rauða
hernum" voru gefnar skipanir
um að elta uppi alla „borgara"
og starfsmenn kerfisins, og
fyrstu fórnarlömb þeirra voru
kennararnir. Agi hvarf, próf
voru afnumin og skólum lokað
í tvö ár.
1968 voru skólar í Kína
opnaðir að nýju, en kennsla
var nú gerbreytt frá því sem
verið hafði. Mao hafði ákveðið
að gera verkalýðnum og
menntamönnum jafnt undir
höfði, og nefndir skipaðar af
bændum og verkamönnum
réðu öllu um ráðningu kenn-
ara og námsefni í skólum.
Inngönguskilyrði í háskóla
kröfðust þess að fólk væri
mannlegt en ekki menntað. í
dæmigerðum kínverskum
skóla fór helmingur námstím-
ans í að athuga „hugsanir"
Maos, helmingur af því sem
eftir var fór í að læra af
verkamönnum, hændum og
hermönnum, en aðeins tæp-
lega fjórðungi námstímans
var varið í kennslu á lestri,
skrift og reikningi.
Aðaláherzlan var lögð á það,
að nemendur lærðu af reynsl-
unni. Gott dæmi um það er
nemendurnir sem sendir voru
á sjúkrahús í Shanghai til að
læra skurðlækningar. Eftir að
þeir höfðu verið á sjúkrahús-
inu í tvo mánuði, var ætlast til
þess að þeir væru fullfærir um
að taka botnlanga úr sjúklingi.
Nemendur sem útskrifuðust
úr menntaskóla fóru ekki
beint í háskóla, heldur voru
þeir fyrst sendir út á lands-
byggðina til að læra af bænd-
um, og það var ekki fyrr en
þeir höfðu njokað skít í þrjú
ár, að þeir áttu möguleika á
inngöngu í háskóla. Fæstir
þeirra fengu háskólavist...
Rótttæku „þorpararnir fjór-
ir“ reyndu eftir megni að
viðhalda sömu skipan á skóla-
kerfinu. Þeim fannst sköpun-
argáfa ónauðsynleg ef hún
rakst á „stjórnmálahugleið-
ingar“ í verksmiðjum, og á
sama hátt fannst þeim nám-
fýsi grunsamleg ef hún rakst
nú öryggir fyrir „þorpurun-
um“.
Því hefur opinberlega verið
lýst yfir að allt að 31% þeirra
sem ná menntaskólaprófi
muni fá inngöngu í háskóla, og
þurfi ekki að vinna þrjú ár á
bóndabæ, til að fá inngöngu.
Margir menntamenn telja að
þetta hlutfall muni verða mun
hærra, og prófessor einn lét
hafa eftir sér að líklega yrði
það um 40% og gæti jafnvel
farið upp í 50%.
Loks nú hefur Kína snúið
baki við þeirri stefnu að ala
upp róttæka fáfræðinga, og í
framtíðinni eiga allir kínverj-
ar að vera menntaðir sósíalist-
ar. Menntunin mun auðvelda
hinum ungu að þroskast „sið-
ferðilega, menntunarlega og
líkamlega".
Þessi stefna er tileinkuð
Mao. En sá maður sem fyrstur
kom fram með hana er hinn
aldni afturhaldsseggur Kon-
fúsius. Hann er hataður af
Mao-istum sem segja hann
„voðalegan, lævísan og mjög
spilltan."