Morgunblaðið - 23.03.1978, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1978
nútíma dulsálarfræði. Þarna í Dur-
ham gerði ég meðal annars tilraunir
um fjarhrif milli manna og skrifaði
um það doktorsritgerð mína; Eg
beitti þeirri aðferð að finna fjarhrif-
in með því áð mæla líkamlegar
breytingar sem eru samfara geð-
brigðum en ýmislegt bendir til þess
að greina megi með slíkum mæling-
um að fjarhrif eigi sér stað milli
manna.
Með rannsóknir Karlis Osis í
höndunum vildu menn gjarnan
framkvæma sams konar rannsóknir
á öðrum hópi, sem væri annarrar
trúar og byggi við aðrar aðstæður en
Bandaríkjamenn og gerði sér aðrar
hugmyndir um lífið eftir dauðann.
Indverjar urðu fyrir valinu og var ég
ráðinn til að hafa veg og vanda af
rannsókninni í Indlandi. Að þessari,
rannsókn vann ég svo aðallega á
árunum 1972 og 73 ásamt Karlis
Osis.
— Hvernig var þessi rannsókn
framkvæmd?
„Við höfðum þann háttinn á, að við
heimsóttum allmörg stór sjúkrahús
á Norður-Indlandi. Starfsfólki,
læknum og hjúkrunarkonum var
„Sjötug kona hafði séð látinn
bónda sinn nokkrum sinnum
meðan hún var sjúk og einn
daginn sagði hún fyrir um
andlát sitt. Hún sagði bónda
sinn hafa birzt í glugganum og
bent sér að koma út úr húsinu.
Sagöi konan að maðurinn vitdi
að hún færi með honum. Dóttir
konunnar og fleiri ættingjar
voru viðstaddir, Þegar konan
sagði fyrir um dauða sinn, tók
fram líkklæöi sín og lagðist svo
fyrir. Klukkustundu síöar Lézt
hún. Hún virtist róleg, sátt við
dauðann og reyndar fús. Áður
en hún sá bónda sinn hafði hún
aldrei minnzt á skjótan dauða
sinn. Læknir hennar var svo
forviða, Þar sem hann taldi
engar sjúkdómsástæður fyrir
láti hennar, að hann lét kanna,
hvort hún hefði hugsanlega
tekið inn eitthvert eitur. Engin
merki Þess fundust og í húsinu
fundust engin lyf eða eitur.“
Þessi frásögn og aðrar slíkar
sem birtast með Þessu viðtali
eru Þýddar úr bók Karlis Osis
og Erlends Haraldssonar; Það
sem Þau sáu á dauðastundinni.
safnað saman, við héldum þar tölu
og útskyrðum fyrir þeim tilgang
rannsóknarinnar og síðan fékk hver
og einn miða, þar sem spurt var um,
hvort viðkorhandi hefði reynslu úr
starfi sínu af sjúklingum sem höfðu
orðið fyrir ofskynjunum á banabeði.
Við spurðum líka um sjúklinga, sem
höfðu nær andast en náð sér aftur
og loks spurðum við um óeðlilegar
breytingar á andlegri líðan sjúklinga
rétt fyrir andlátið.
Við áttum svo löng og ítarleg
viðtöl við þá, sem kváðust hafa
komizt í kynni við slík tilfelli í starfi
sínu, en í allt áttum vi viðtöl við um
500 lækna og hjúkrunarkonur. I
þessum viðtölum var stuðzt við langa
lista af spurningum varðandi þessi
tilfelli, þar sem við spurðum auk
sýninnar sjálfrar um ásig-
komulag og líðan sjúklingsins, lyfja-
gjöf, sjúkdóm, sótthita, hvort
sjúklingurinn bjóst við bata eða
dauða sínum ef vitað var um það.
Eins spurðum við læknana um álit
þeirra á gangi sjúkdómsins. Það kom
í ljós, að þessar sýnir urðu stundum
þegar hvorki læknir né sjúklingur
áttu von á dauðanum. Þá spurðum
við um það, hvaða áhrif þessar sýnir
eða reynsla hefðu haft á sjúkling-
inn.“
— Hvað fenguð þið mörg tilfelli?
„I síðari könnun sinni í Banda-
ríkjunum hafði Osis átt viðtöl við
442 lækna og hjrúkrunarfkonur um
slík tilfelli og á Indlandi fengum við
435 tilfelli. Ut úr þessu komum við
með 714 tilfelli um sýnir á banabeði
auk 163 tilfella þar sem sjúklingar
höfðu verið nær dauða en lífi, en
snúið aftur til lífsins.
„Skyndilega opnaði hún aug-
un. Hún kallaði nafn eigin-
manns síns sem var látinn, og
sagöist vera að koma til hans.
Hún brosti svo fallega og
friðsamt, rétt eins og hún væri
að hverfa í fang Þess, sem
henni Þætti vænst um. Hún
sagði: „Guy, ég er að koma.“
Hún virtist ekki vita af návist
minni. Þaö var engu líkara en
hún væri í allt öðrum heimi;
eins og eitthvað dásamlegt
hefði lokizt upp fyrir henni og
hún væri að reyna eitthvað
yndislega fallegt.”
Við unnum síðar úr þessum
tveimur rannsóknum saman.“
80% sýna tengd
hugsanlegu
framhaldslífi
— Og hvað er að segja um
niðurstööurnar?
„Fyrst má nefna, að ýmsir höfðu
haldið, að þessar sýnir fólks á
banabeði stöfuðu af einhvers konar
óráði af völdum lyfjagjafar eða
sótthita.
En þegar við fórum að rýna í
upplýsingar okkar kom í ljós, að
minnihluti sjúklinganna, sem sá
slíkar sýnir, var undir áhrifum
deyfilyfja eða lyfja, sem höfðu áhrif
á hugarástand sjúklingsins. Einnig
kom í ljós, að minnihluti sjúkling-
anna var með sótthita eða svo háan
„Hann var ekki á neinum
lyfjum, hafði lágan hita og
virtist ruglaður — gat aöeins
með erfiðismunum svarað,
Þegar yrt var á hann, en hann
virtist gera sér fulla grein fyrir
umhverfi sínu og okkur, sem
hjá honum voru. Hann lýsti
reynslu sinni bæði meöan á
henni stóð og eftir á. Hann
sagöist hafa fundið sjálfan sig
fljúga um loftið yfir í annan
heim, Þar sem hann sá guði,
sem kölluðu á hann. Hann
langaði að fara Þangað alfarinn
og bað viðstadda um að sleppa
sér. „Látið mig vera. Ég er aö
deyja,“ sagði hann. Sjúklingur-
inn var mjög hamingjusamur
að sjá. Þetta kom tvisvar yfir
hann og í bæði skiptin fullyrti
hann að um raunverulega upp-
lifun væri að ræða. Eftir á var
hann kátur og kvaðst vilja lifa
í pessum öðrum heimi. Áður en
hann varð fyrir pessari reynslu,
haföi hann ekki viljað deyja.
Hann fylgdist náið með sjúk-
dómi sínum og lét í Ijósi sterkar
óskir um að læknunum tækist
að lækna hann. Eftir á virtist
dauðínn honum ekkert vanda-
mál; hann hresstist við og var
hamingjusamur með reynslu
sína. Klukkustund eða tveimur
tímum síðar féll hann í djúpt
dá. Hann komst aldrei aftur til
meðvitundar og dó tveimur
dögum síðar.“
hita, að hann gæti valdíð ofskynjun-
um.
Þetta eitt út af fyrir sig þótti
nokkuð athyglisvert."
— Geturðu farið nánar út í þetta?
„Já. Það kom í ljós, að fæstir
þeirra, sem sáu sýnir á banabeði sínu
voru undir teljandi áhrifum lyfja,
sem geta valdið ofskynjunum.
Aðeins um 20% voru undir ein-
hverjum áhrifum og aðeins 1% undir
sterkum áhrifum. Og vel að merkja
— ekki að okkar mati, heldur er
þarna um mat lækna og hjúkrunar-
kvenna að ræða. Eins voru aðeins
8% með verulegan sótthita, sem gat
valdið ofskynjunum. Þegar allt er til
tínt, voru um 62% þessa fólks ekki
undir áhrifum neinna ofskynjunar-
vaida í víðustu merkingu þess orðs.
Þetta fannst okkur mæla á móti
því að um venjulegar ofskynjanir
væri að ræða.“
— Hver voru helztu einkenni
þessara sýna?
„Þær stóðu yfirleitt stutt, helm-
ingur þeirra innan við 5 mínútur,
aðeins 17% lengur en í klukkustund.
Annað einkenni sýnanna var að þær
gerðust yfirleitt rétt fyrir andlátið,
um helmingur þeirra innan sex
stunda fyrir andlát en þessi tími
styttist verulega ef miðað er við það
hvenær sjúklingar missa meðvitund
í síðasta sinn en ekki dauðastundina
sjálfa. Um innihald sýnanna er það
að segja, að í flestum þeirra eða 80%
„Hún umlaði eitthvað. Ég
hlustaði grannt, pví ættingjar
hennar héldu að hún væri að
reyna að segja mér eitthvað.
Svo sagöi hún mér, að látin
móðir hennar hefði komið til
sín og sagt henni að fylgja sér
til lands Guðs. Þegar ég sagði
ættingjunum Þetta, báðu Þeir
mig að segja henni að hún ætti
að vera kyrr, Því Þeir tóku Þetta
sem slæman fyrirboða; aö hún
væri að deyja og viö Því væri
ekkert hægt að gera. Sjúkling-
urinn kvaðst vilja fara og hún
virtist hamingjusöm yfir Því.
„Ég er að fara. Mamma kallar
á mig. Ég er að fara til Guðs.“
Þetta urðu hennar síðustu orð.
Fyrir Þetta hafði Þessi sjúkling-
ur látið uppi vonir um að hún
myndi ná fullri heilsu á ný.“
birtust látnir ættingjar eða vinir og
stundum trúarlegar verur, en um
fimmtungur sýnanna var af fjar-
stöddum lifandi mönnum.
Hvað þessar svonefndu trúarlegu
verur varðar, fékkst sjaldan nákvæm
lýsing á þeim, tíðast var talað um
skínandi eða bjartar verur sem
menn gáfu svo nafn í samræmi við
'trú sína, kristnir menn nefndu
þessar verur Krist eða engla, þeir
sem aldir v'oru upp viö önnur
ti;úarbrögð notuðu önnur nöfn, en
innihald þessarar tegundar sýna
virtist okkur mun líkara en nöfnin
sem þeim voru gefin.
Þannig voru um 80% þessara sýna
á banabeði tengd hugsanlegu fram-
haldslífi, látnum mönnum og verum
annars heims.“
Hjálp yfir
landamærin
Leiddu þessar rannsóknir eitthvað
í ljós um tilgang þessa látna fólks
eða þessara vera með því að birtast
fólki?
„Það var einkenni þéssara sýna, að
þetta látna fólk og þessar verur gáfu
í skyn eða sögðust vera komnar að
sækja viðkomandi sjúkling. Þær
ætluðu að vísa honum veginn eða
hjálpa honum yfir um, ef ég má taka
svo til orða, 75—80% þessara sýna
voru þessa eðlis."
— Hvernig brugðust sjúklingarn-
ir við? ,
„Yfirleitt brugðust ákaflega vel
við þessum sýnum. Mikill meirihlut
sjúklinga var fús til fararinnar og
þessi reynsla varð mjög oft til þess
að viðhorfið til dauðans gjörbreytt-
ist.
Hins vegar var nokliur hópur,
sérstaklega á Indlandi, sem ekki
vildi verða við þessari leiðsögn. Ég
held að á Indlandi hafi það verið allt
aö fjórðungur, sem ekki vildi fara, en
það vildu bandarísku sjúklingarnir
nær undantekningarlaust."
— Funduð þið einhverja skýringu
á þessum mun?
„Við fundum enga tilhlýðilega
skýringu. Við létum okkur detta í
hug, að einhver áhrif kynni það að
hafa, að Indverjar deyja mun yngri
en Bandaríkjamenn. Munurinn á
meðalævi þeirra er 15—20 ár. Þessi
skýring er þó.ekki fullnægjandi að
mínu mati.“
— Þessar sýnir á banabeði; voru
þær algengari hjá einum aldurshóp
en öðrum?
„Nei. Sýnirnar takmörkuðust ekki
við aldrað fólk til dæmis. Það var
fólk á öllum aldri, sem varð fyrir
þessu. Jafnvel börn sáu svona sýnir.
Og að sjálfsögðu bæði karlar og
konur.
Nú er það hugsanleg skýring að
hér sé um einhvers konar óskasýnir
að ræða, löngun deyjandi manna til
að sjá ástvini sína. Ef svo væri
sýnist eðlilegt að ætla að sýnir af
látnum ættu þá að vera tiltölulega
tíðari meðal þeirra sem eru undir
áhrifum kunnra ofskynjunarvalda.
Svo er þó ekki. Látnir ástvinir komu
ekki oftar fyrir í sýnum þeirra sem
„Áttatíu og sex ára gamall
maður hafði fengið hjartaáfall.
Hann sá móöur sína og Jesús
koma til sín. Hann talaði til
peirra og rétti fram hendurnar.
Hann virtist ekki vita af mér hjá
sér. Hann talaði við móður sína
(hún var látin) eins og hann
myndi tala við hana, ef hún
stæði Ijóslifandi hjá honum. Og
hann sagði: „Jesús, yfirgefðu
mig ekki. Ég er að koma.“ Hann
lokaði augunum og virtist sofa.
Svo sagði hann: „Eg sé Þig. Ég
er að koma.“ Svo sneri hann
sér við eins og hann liti til
einhvers: „Mamma, ég er að
koma.“ Síðan sofnaði hann.
Sjúklingurinn varð rórri, virtist
missa áhugaann á lífinu og dó
sólarhring síðar.“
eru undir áhrifum ofskynjunarvalda,
þar ber fremur meira á sýnum af
lifandi mönnum og verum og atburð-
um þessa heims.
Svo virtist sem ofskynjunarvaldar
minnkuðu fremur en hitt líkindi á
sýnum af látnum mönnum og
trúarlegum verum, sem og líkurnar
fyrir því að þau gæfu beinlínis í skyn
að þau birtust til að sækja hinn
sjúka mann til annarrar tilveru."
Trú á annað líf
jók ekki á sýnir
— Hvað með áhrif trúar á fram-
haldslíf?
„Við reyndum að athuga samband
trúar á framhaldslíf og sýna. Um
þetta var erfitt að afla upplýsinga.
I flestum tilfellum vissu læknar og
hjúkrunarkonur næsta lítið um þessi
viðhorf sjúklinganna. í nokkrum
tilfellum fengum við þó nánar
upplýsingar og var þá oftast um það
að ræða, aö læknir eða hjúkrunar-
kona höfðu stundað góðan vin eða
sína nánustu. Þar kom í ljós, að 12
sjúklingar, sem ekki höfðu trúað á líf
eftir dauðann, urðu samt fyrir
þessum sýnum. Um innihald sýn-
anna er það að segja að trú á annað
líf jók ekki tiltölulegan fjölda sýna
af látnum. Með öðrum orðum; fólk
trúað á annað líf sá látna menn og
lifandi í svipuðu tíðnihlutfalli og
þeir sem ekki trúðu á tilveru annars
lífs eftir andlátið."
— En hvað um þá, sem sneru
aftur til lífsins?
„Þeir voru mikill minnihluti þess-