Morgunblaðið - 23.03.1978, Blaðsíða 20

52
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1978
MATTERHORN, Mötn »em Whymper og
félagar hana fóru er merkf 5 é myndinni.
Matterhorn kfífið
í fyrsta
sinn árið 1865
Eftir SIGHVAT
BLÖNDAHL
Þaö fyrsta, sem flestum dettur í
hug þegar Sviss kemur upp í hugann
er MATTERHORN. Þetta mikla
fjall, þó ekki sé það hið hæsta í Sviss,
er sá tindur sem langmesta athygli
og aðdráttarafl hefur fyrir aðkomu-
menn jafnt sem Svisslendinga. Jafnt
á þetta við um fjallgöngumenn sem
aðra ferðamenn sem til landsins
koma. Troðfullar járnbrautarlestir
af ferðafólki þjóta jafnan framhjá
fjöllunum Weisshorn, Dom og Monte
Rose, án þess að þeim sé veitt
sérstök athygli, en það eru hæstu
tindar Sviss, en um leið og „Hornið“
birtist fyllast menn aðdáun. Flestir
ferðamenn koma að fjallinu við
Alpabæinn Zermatt í Sviss en einnig
er hægt að komast að því frá ítalska
bænum Breuil. Við fyrstu sýn virðist
aðkomumönnum jafnan sem þetta
mikla fjall sé með öllu ógengt og
þannig var það ekki klifið fyrr en
komið var fram yfir miðja 19. öld,
þegar menn fóru í fyrstu að hugsa
um það í alvöru, að hugsanlegt væri
að komast á tindinn og það var á
árinu 1858 sem fjallgöngumenn
gerðu fyrstu tilraun til að klífa
þennan mikla tind, en það voru
nokkrir ítalir sem það reyndu frá
ítalska bænum Breuil. Tilraun þeirra
mistókst og urðu þeir fljótlega að
snúa frá. Svo var einnig með allar
tilraunir fjallgöngumanna allt fram
til ársins 1865, en frægasta tilraunin
á þessum tíma var leiðangur Bretans
Thomas S. Kennedy, sem reyndi að
klífa tindinn veturinn 1862 en mun
erfiðara er um vik að vetrarlagi. Það
fór því svo, að Kennedy og menn
hans urðu að hverfa frá er þeir höfðu
klifið um þrjá fjórðu hluta fjallsins,
eins og aðrir á undan þeim.
Það var svo í júlímánuði 1865 sem
Bretinn Edward Whymper kom til
Zermatt með það í huga að klífa
Matterhorn, en hann hafði þá áður
nokkrum sinnum komið og dvalið við
rætur fjallsins til að kynna sér allar
aðstæður sem bezt. Til liðs við sig
fékk Whymper sjö menn sem voru
allt frá algjörum viðvaningum í
fjallgöngum í þaulvana garpa eins og
Lord Douglas, sem hafði unnið ýmis'
afrek á sviði fjallgangna.
Félagarnir átta lögðu upp frá
Zermatt að morgni hins 13. júlí 1865
á fögrum sumarmorgni. Til að hafa
jafnvægi í ferðahraða var hópnum
skipt þanng niður í fjallalínur, að
einn vanur og einn lítt reyndur voru
bundnir saman. Á fyrsta degi var
ekki ætlun þeirra félaga að komast
mjög hátt heldur að komast að
rótum fjallsins á svonefndum
Hörnlihrygg, en sá hryggur gengur
upp eftir mest öllu fjallinu og skilur
að hinn gífurlega bratta norðurvegg
fjallsins og austurhliðina, en á seinni
árum er það einmitt eftir þessum
hrygg sem flestir fjallgöngumenn
klífa fjallið.
Um hádegi þennan sama dag
höfðu fjallgöngumennirnir, fundið
ákjósanlegan stað til að tjalda, en
tveir þeirra, Croz og Peter gamli,
héldu lítið eitt áfram til að kanna
aðstæður þar fyrir ofan til að spara
tíma daginn eftir þegar áfram yrði
haldið. Hafizt var handa um að grafa
fyrir tjaldinu sem komið var fyrir á
nokkuð hvassri brún, sem endaði í
snjóhengju. Um þrjú-leytið þegar
Croz og Peter komu til baka að því
er virtist mjög æstir, héldu félagar
þeirra að þar með væri þessi
leiðangur þeirra á enda þar sem
ófært væri að halda áfram, en þegar
þeir félagarnir komu nær var það
önnur saga sem þeir sögðu, þeir
höfðu fundið mjög góða leið upp eftir
fjallinu, sögðust jafnvel hafa getað
farið á tindinn og niður aftur á
innan við einum sólarhring. Þetta
var því ekki lítil uppörvun fyrir
hópinn, sem notaði það sem eftir var
dagsins til að undirbúa uppgönguna,
þ.e.a.s. taka til ,þá hluti sem
nauðsynlegir voru og skilja eftir
annað sem ekki þurfti nauðsynlega
við til þess að útbúnaðurinn yrði sem
léttastur. Þar sem aðeins eitt tjald
var með í ferðinni varð það hlut-
skipti fimm félaganna að koma sér
fyrir um nóttina undir berum himni
með ábreiður yfir sér, en það er
einmitt sá háttur sem hafður er á
í nútímafjallgöngum þar sem ekki er
hægt að koma tjöldum við, að
fjallgöngumenn koma sér fyrir í
svonefndum „biwakk“-skjólpokum
sem eru gerðir sérstaklega fyrir þess
háttar aðstæður.
Rétt fyrir dögun söfnuðust fjall-
göngumennirnir allir saman fyrir
utan tjaldið og bundu sig saman í
fjallalínu, nema hvað einn
leiðangursmanna, bróðir Peters,
sneri við til Zermatt þar sem hann
treysti sér ekki til áframhaldandi
ferðar. Það voru því Croz og Peter
gamli sem voru leiðsögumenn til að
byrja með og innan stundar voru
þeir komnir á sjálfan Hörnli-
hrygginn og blasti þá við þeim hinn
geigvænlegi norðurveggur fjallsins.
Er áfram var haldið voru það þeir
Hudson og Whymper sjálfur sem
voru í forystu þar sem brattinn fór
stöðugt vaxandi, en þeir voru ásamt
Lord Douglas reyndustu menn
ferðarinnar.
Undir hádegi voru fjallgöngu-
mennirnir komnir í tæplega 4300
metra hæð eða að þeim' stað sem
neðan frá sýnist vera algjörlega
óklífanlegur, eða þar sem Hörnli-
hryggurinn endar raunverulega og
nauðsynlegt er að færa sig úr
austurhlið fjallsins yfir í norðurhlið-
ina. Nú fór gamanið fyrst að kárna,
brattinn varð gífurlegur og nú
hreyfði sig aðeins einn í einu en hinir
voru við öllu búnir ef eitthvað brygði
útaf. Þessa síðustu 200 metra voru
þeir félagarnir um 5 klukkutíma að
klífa, en það seinkaði þeim töluvert
mikið að tveir úr hópnum voru
algjörlega óvanir og þurftu stöðugr-
ar aðstoðar við, en um fimmleytið
stóðu þessir sjö fræknu fjallgöngu-
menn fyrstir allra á tindi Matter-
horns.
Á þessum sama tíma er rétt að
leiða hugann að þeim sjö ítölsku
fjallgöngumönnum, sem fjórum dög-
um fyrr höfðu lagt af stað frá ítalska
bænum Breuil til að verða fyrstir
manna til að klífa þennan mikla
tind. En það hafði valdið Whymper
og félögum hans miklum áhyggjum
og hugsuðu þeir stöðugt um „menn-
ina á tindinum", þ.e.a.s. Italana, en
þegar upp kom voru þess engin
merki að þeir hefðu verið þar á
undan og þegar betur var að gáð
voru þeir aðeihs 200 metrum neðar
í fjallinu á uppleið. Það var Itölunum
því geysimikil vonbrigði er þeir sáu
Whymper og félaga á tindinum og
eftir skamma stund sneru ítölsku
fjallgöngumennirnir við og héldu
áleiðis niður þar sem þeir höfðu
tapað kapphlaupinu.
Er Whymper og félagar höfðu
dvalið á tindinum í um klukkutíma,
notið útsýnisins og komið fyrir fána
á stöng var farið að hugsa til
niðurferðar. Að síðustu var ákveðið
að rita nöfn allra félaganna á blað
og setja í flösku til að skilja eftir. Að
lokum var ákveðið, til að gæta fyllsta
öryggis, að aðeins einn í einu skyldi
hreyfa sig á niðurleiðinni, en hinir
skyldu vera við öllu búnir.
Er félagarnir höfðu farið um 100
metra niður á við varð óhappið,
fremsti maðurinn féll og þeim
þremur, sem næstir voru honum,
tókst ekki að stöðva hann og byrjuðu
að falla niður fjallið, en Whymper og
Peter gamla tókst að tryggja sig og
að stöðva fallið en þá gerðist hið
hræðilega, að línan hrökk í sundur
og Croz, Lord Douglas, Hudson og
Hadow hentust af stað niður kletta-
vegginn og varð þar engum vörnum
við komið.
Hinir þrír, sem éftir voru,
Whymper, Peter gamli og sonur
hans, stóðu eins og frosnir í sömu
sporum í hálfa klukkustund og þorðu
þeir Peters-feðgar ekki að hreyfa sig
hið minnsta svo skelkaðir voru þeir.
Þá tók sonurinn til við að hrópa: „Við
erum glataðir, við erum glataðir," og
ekki bætti það úr þegar Peter gamli
fór einnig að hrópa. Það var svo ekki
fyrr en Whymper hafði tekizt að sefa
Peter að þeir ákváðu að halda niður
á leið. Hægt og sígandi í hálfgerðum
hryllingi fikruðu þeir sig áleiðis
niður og undir kvöldið gengu þessir
ferðlúnu og sorgmæddu félagar
álútnir inn í Zermatt, þar sem
geysilegur fjöldi fólks beið þeirra.
Síðan þetta afrek var unnið eru
liðin 112 ár og á þeim tíma hefur
gífurlegur fjöldi fjallgöngumanna
klifið þettu fallega fjall og er það
sennilega nafnkunnasta fjall heims
sé Mount Everest undanskilið, en
það er hæsta fjall heims. Matterhorn
hefur verið klifið frá öllum hliðum
og upp alla hryggi þess og meira að
segja hefur einn og sami maðurinn
klifið alla hryggi fjallsins hvern á
fætur öðrum. Sumarið 1976 stigu
íslendingar fyrst fæti á tind fjalls-
ins, en það voru félagar Hjálpar-
sveitar skáta í Reykjavík og litlu
seinna nokkrir félagar Hjálparsveit-
ar skáta í Vestmannaeyjum, sem það
gerðu.