Morgunblaðið - 06.04.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1978
17
Danmörk:
Lofsamlegir dómar um
„Valtý á grænni treyju”
ircDcrilialiora Ainla Auls
- ....................
Islandsk drama —
fornem romankunst
NorSkM?SrdrfdbOS UdSCnd‘ mcd sl0“
morgenavisen
•WlandsPosten
8260 Viby J
og der er mange andre ting
i Morgenavisen Jyllands-Posten
som vil mteressere Dem
Skáldsagan Valtrýr á grænni
treyju eftir Jón Björnsson kom
út í Danmörku í byrjun vetrar,
og fyrstu blaðadómarnir hafa
nú borizt.
í Frederiksborg Amts Avis er
fjallað um skáldverkið undir
fyrirsögninni: Islenzkur harm-
leikur — skáldsagnalist á háu
stigi. Athyglisverð bók gefin út
með stuðningi Norrænu ráð-
herranefndarinnar: Þar segir
m.a.:
Þegar maður er búinn að
flett^a síðustu blaðsíðunni í
þessari skáldsögu eftir gamlan
íslenzkan kunningja í skáld-
sagnaritun, en hún er nýlega
komin út á dönsku með stuðn-
ingi norrænu þýðingarmiðstöðv-
arinnar, hefur maður orðið
mikilli reynslu ríkari.
í kynningu útgáfunnar á
þessari nýju skáldsögu segir að
það sé nýtízku íslenzk „saga“.
Og það er hún, enda þótt
atburðirnir gerist á sögueynni á
dögum Struensees. Að því leyti
getur hún líka ef til vill orðið
gagnleg upprifjun á danmerkur-
sögu skólanna, sem hér áður var
óneitanlega í nánu sambandi við
hið fyrrverandi danska sam-
bandsland.
Þetta er frásögn um rétt og
órétt. Er rétturinn aðeins til í
lögbókum og spjótsoddum —
eða getur hann verið skoðun
almennings á þessu mjög alvar-
lega viðfangsefni?
Jón Björnsson gefur svarið
sjálfur, en á þann hátt sem
kemur á óvart, og þó ákaflega
mannleg'a.
Sýslumaðurinn heldur sig við
lögbækurnar og þekkir ekki til
neinnar miskunnar. Fyrirmæli
Jón Björnsson
lögbókanna ber að skilja bók-
staflega. Engar skýringar eða
túlkanir. í lögbókunum eru
málsbætur vegna kringum-
stæðna viðvíkjandi glæpnum
ekki til. Sýslumaðurinn dæmir
aðeins til að dæma í ákafa
sínum og án miskunnar vinsæl-
an bónda á líkum til dauða fyrir
morð á farandsala, sem hann
sannarlega á enga sök á. Hinum
seka kynnist lesandinn fyrst á
síðustu blaðsíðum skáldsögunn-
ar.
Þessi atburðarás, *sem er
einföld i sniðum, er annars ekki
‘aðalatriðið í þessari skáldsögu.
Það eru aftur á móti viðbrögð
almennings, sem eru sambland
af svikum við vini og hræðslu
við yfirvöldin. Vinir stórbónd-
ans Valtýs og fjölskyldu hans
fjarlægjast. Líkurnar eru óneit-
anlega sterkar, vald sýslu-
mannsins og áhrif og lögin sem
hann metur mest af öllu — og
loks ótti sýslumannsins sjálfs
við yfirboðara sína ráða úrslit-
um.
En frændur eru frændum
verstir og almenningsálitið er
uggvænleg staðreynd. Það fá
þau stórbóndinn Valtýr, Ingi-
björg kona hans og Valtýr yngri
sára reynslu af.
Mannlegur breyskleiki og
hræðsla fólksins við yfirvöldin
er kjarninn í þessari skáldsögu,
sem í raun er mikilfenglegt
íslenzkt drama — ekki éinungis
íslenzkt, heldur nær það út yfir
tíma og rúm. Þess vegna eykur
þessi bók enn meira gildi sitt og
er á mörgum sviðum mjög
lærdómsrík.
Valtýr er dæmdur til dauða í
gálganum af miskunnarlausum
sýslumanni, en verður bráð-
kvaddur á aftökustaðnum.
Nærri á sama augnabliki, en of
seint, kemur förumaður með
óræka sönnun fyrir sakleysi
hins dæmda.
Harmleikurinn myndi ekki
vera fullkominn, ef almennings-
álitið — sem svo oft er til sölu
— hefði ekki í þetta skipti snúizt
Valtý og fjölskyldu hans í vil og
leitt til sjálfsmorð sýslumanns-
ins, eftir að hann er búinn að
dæma hinn raunverulega seka í
morðinu til daupa og dóminum
fullnægt.
Söguþráðurinn er beinn og án
útúrdúra, persónulýsingarnar
nákvæmar og ijómandi skýrar,
höfundurinn sýnir mikla mann-
þekkingu og danska útgáfan er
skrifuð á frábæru máli.
Það er, eins og áður er sagt,
harmleikur í þessari skáldsögu,
sem er á tindinum meðal þeirra
íslenzku skáldsagna sem komið
hafa á danskan bókamarkað á
undanförnum árum.
Það er víðsýni og spenna yfir
þessum nýja „Islendingi“ á
dönskum bókamarkaði.
Manni finnst það sjálfsagt að
Norræna Ráðherranefndin hafi
með stuðningi við bókmenntir
nágrannaþjóðanna veitt þýðing-
armikla aðstoð til að þessi
íslenzka skáldsaga kæmi út á
dönsku.
sh.
í Morgenavisen
Jyllands-Posten segir í fyrir-
sögn: Gamalt íslenzkt saka-
máladrama og síðan segir rit-
dómarinn:
Islenzk afbrotaskáldsaga frá
árunum kringum 1770, tímabil-
inu er Struensee sat að vöndum
og var steypt af stóli. Hin
pólitísku áhrif höfðu ' einnig
áhrif á Islandi, og með íslenzka
þjóðsögu að baksviði hefur Jón
Björnsson samið hrífandi frá-
sögn um dómara nokkurn og
fastheldni hans við gamlar
Framhald á bls. 30.
Fréttabréf úr Borgarfirði:
Ekkert nýtt
ofan á brauð
Páskahald
Nú er kyrra vika um garð gengin
og í dag minnast kristnir menn
þess, að Jesús reis aftur upp frá
dauðum á þriðja degi eftir að hafa
dáið fyrir okkur menninga og tekið
syndir okkar á sig. En það er eins
og íslendingum sé farið að förlast
og ryk tekið að falla á þessa
staðreynd, a.m.k. finnst mörgum
að nú sé leiðinlegasta og jafnframt
Iengst helgi ársins.
Frá því á miðvikudagskvöld og
fram á þriðjudagsmorgun finnst
mönnum þeir hafi lítið við að
dvelja. Verzlanir eru lokaðar,
skemmtistaðir lokaðir, vínveiting-
ar í lágmarki, ríkisfjölmiðlarnir
einkennast af þungri og lítt
skiljanlegri dagskrá og þar af
leiðinlegri fyrir bragðið. En mikil
má sú andlega fátækt þessa fólks
vera, ef það gerir sér ekki grein
fyrir því, hvað sé hér á ferðinni,
íhugi það og kynni sér. En þetta
þjóðfélag hefur engan tíma til þess
háttar ígrundunar, jafnvel þótt
svona lítið sé við að vera eins og
af er látið.
Það er því gaman að vita til
þess, að yfir bænadagana dvöldust
hér í Borgarfirði hátt á fimmta
hundrað ungmenni, sem komu
saman, lásu og íhuguðu Orðið og
vegsömuðu Guð í samfélagi hvert
við annað. Var þetta skólamót hjá
Kristilegum skólasamtökum í
Vatnaskógi, Hjálpræðisherinn í
Ölveri og Ungt fólk með hlutverk
að Heiðaskóla og Kleppjárns-
reykjaskóla. Er þakkarvert mjög,
hvern hlýhug skólayfirvöld við-
komandi skóla sýna þessu máli og
gera þannig kleift að unnt er að
halda þessi mót. Þar fyrir utan
þessi mót voru einnig mót í
Vindáshlíð og að Hólavatni. Það
eru því ekki allir Islendingar, sem
hafa stressað sig yfir þessari löngu
og leiðinlegu helgi. Heldur þvert á
móti hópur af ungmennum, sem
hefur hlakkað til þessar hátíðar og
kunnað að nota sér hana til
uppbyggingar og göfgunar.
Nokkur ungmenni úr Ungu fólki
með hlutverk aðstoðuðu við messu
að Síðumúla á skírdag og í
Borgarnesi á föstudaginn langa.
Mæltist það vel fyrir, þar sem
þetta var eins konar poppmessa.
Þau sungu létta söngva við gítar-
undirleik og vitnuðu um það, sem
Guð hafði gert fyrir þau. Og annað
nýmæli er einnig, að Hjalti
Hugason sóknarprestur Reyk-
holtsprestakalls messar í kvöld
frammi í kapellunni í Húsafelli.
Þar eru um 160 manns, sem dvelja
í dvalarhúsum Kristleifs ferða-
mannabónda yfir hátíðina og er
þar hvert rúm skipað. Hafa þau
fengið ágætis veður í Húsafelli,
þótt dálítill strekkingur hafi verið,
en úrkomulaust að heita má. Það
er því ekki unnt að segja annað en
hér í Borgarfirði hafi hátíðin náð
tilætluðum árangri með þeirri
vakningu, sem að framan er getið.
Þökk sé Guði þar fyrir og vonandi
að svo verði um ókomin ár.
Orkumál
Smáviðrasamt hefur verið hér í
Borgarfirði frá áramótum. En á
pálmasunnudagskvöld golaði með
útsynning. Fór rafmagnið af á
fimmta tímanum um nóttina og
stóð svo fram undir 11 um
morguninn. En þetta er nú svo
sem ekkert nýtt ofan á brauð fyrir
okkur Borgfirðinga, þar sem lín-
urnar eru orðnar gamlar (flestar
frá því um ‘52—‘53). Er þetta
bagalegt, þar sem margar kýr eru
í fjósi og handmjólka þarf allt. Þó
hafa nokkrir komið sér upp
vararafstöðvum og enn aðrir geta
sett mjaltadæluna í samband við
dráttarvélar. En sjaldan fara þær
í £ang á veturna og erfitt getur
verið að ræsa þær í miklu frosti og
fannkomu.
I sambandi við afsögn þeirra
stjórnarmanna í RARIK í sl. viku
hefðu þeir mátt koma hingað upp
eftir og sjá bruðlið við aðveitu-
stöðina á Vatnshamraholti í
Andakíl fyrir Norðurlínuna. Var
þar á þriðja tug þúsunda rúm-
metra af möl ekið til uppfyllingar.
og þegar grandvaralaus skatt-
greiðandi innir eftir því, hvers
vegna allan þennan malarflutn-
ing? Þá er svarið: Mælingamistök.
Og enginn er ábyrgur frekar en
fyrri daginn. Hin nýja stjórn
RARIK mætti gjarnan kynna sér
þetta ögn nánar. Og hver veit
nema þá komi í ljós víðar, að
samhaldssamar hefði nú mátt
halda á málum RARIK en bara á
Vatnshamraholtinu.
— Fréttaritari.
HANIMEX VASAMYNDAVÉLIN
með eilífðarflassinu og aðdráttarlinsu:_
hentar við allar myndatökur.
Hér er allur frágangur í sérflokki. Vönduð
linsa tryggir yður skarpar og fallegar litmyndir.
Með einu handtaki smellið þér eilífðar-
flassinu á vélina og flasskubbar
verða algjörlega óþarfir.
Já, hún er alltaf reiðubúin
Hanimex vasamyndavélin.
Hér er eitt enn sem gerir
Hanimex vasamyndavélina
óviðjafnanlega. Hún er með
innbyggða aðdráttarlinslu.
Með því að þrýsta áeinn hnapp
dragið þér myndefnið tij yðar,
án þcss að spretta úr spori.
myndiðian
KÁSTÞÓRf
- I>að cr kominn tími til að skoða HANIMF.X -
Hafnarstræti 17 -
Suðurlandsbraut 20 - Sími 82733.