Morgunblaðið - 12.04.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Aðalstræti 6. simi 10100.
Aðalstræti 6. simi 22480.
Áskriftargjald 1 700.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 90 kr. eintakið.
Breytingar á kosninga-
lögum og kjördæmaskipan
Framboðslisti Sjálf-
stæðisflokksins vegna
borgarstj órnarkosn-
inganna í Reykjavík
Það vekur óneitanlega athygli, að nú á síðustu vikum
Þingsins og tveimur mánuöum fyrir almennar þingkosn-
ingar hafa verið lögð fram Þrjú Þingmannafrumvörp um
breytingar á kosningalögum og kjördæmaskipun. Þessi
frumvörp pingmanna benda til Þess, að verulegur áhugi sé
til staðar hjá sumum alÞingismönnum a.m.k. á að gera
breytingar á kosningafyrirkomulagi og endurspeglar pessi
tillöguflutningur pingmanna áreiðanlega áhuga fóiks í sumum
landshlutum, á einhverjum breytingum frá Því sem nú er.
Fjórir Þingmenn úr Reykjavík og Reykjaneskjördæmi, Þeir
Ellert B. Schram, Guðmundur H. Garðarsson og Ólafur G.
Einarsson úr Þingflokki Sjálfstæðismanna og Jón Skaftason
úr Þingflokki Framsóknarmanna, hafa lagt fram frumvarp,
sem miðar að Því að leiðrétta Þaö misvægi, sem orðið hefur
á atkvæöisrétti kjósenda frá Því að núverandi kjördæmaskip-
an tók gildi haustið 1959 með pví að hlutfallstala við
útreikningu uppbótasæta verði felld niður og að fleiri en einn
frambjóöandi hvers flokks geti hlotið uppbótaÞingsæti í sama
kjördæmi. í greinargerð frumvarpsins kemur fram, að ef petta
ákvæði heföi verið í lögum viö kosningarnar 1974 hefði pað
ekki haft áhrif á Þingmannatölu flokkanna, en hins vegar
hefðu uppbótarsæti í Reykjavík orðið átta í stað fjögurra,
m.ö.o. höfuðborgarsvæöið heföi átt fleiri fulltrúa á Alpingi en
nú er. í greinargerð segja flutningsmenn ennfremur:
„Meirihluti kjósenda getur ekki og vill ekki lengur viö Það una,
að atkvæöi Þeirra vegi fjórfalt eöa jafnvel fimmfalt léttara en
annarra, eingöngu vegna búsetu.“
Vafalaust eru skiptar skoðanir á pessu frumvarpi, meðal
Þingmanna. Margt fólk út á landsbyggðinni er áreiðanlega
ekki sammála frumvarpi fjórmenninganna fremur en ýmsir
landsbyggöarpingmenn, en nauösynlegt er, að lýöræðislegra
fyrirkomulag ríki en nú er t.d. með samblandi einmennings-
kjördæma og hlutfallskosninga. Ýmsir halda pví fram, að
hæfari frambjóðendur njóti sín betur við slíkt fyrirkomulag en
við Þá kjördæmaskipan, sem nú ríkir.
Ef farið hefði verið eftir peirri reglu, sem Þingmennirnir
fjórir leggja til, hefði kjósendafjöldi að baki hverjum
Þingmanni 1974 í Reykjaneskjördæmi verið 2.876 atkvæði og
í Reykjavík 2.653 atkvæöi, en t.d. á Vestfjörðum 1.119 atkvæði
og á Norðurlandi vestra 1.250 atkvæði. Er Það ekki langt frá
Því að vera svipað hlutfall og var við kjördæmabreytinguna
1959.
Oddur Ólafsson, einn af Þingmönnum Reykjaneskjördæmis,
flytur frumvarp um að skipta Reykjaneskjördæmi í tvö fimm
manna kjördæmi og nefnir annað Suðvesturlandskjördæmi
og hafi innan sinna vébanda Garðabæ, Kópavog, Seltjarnar-
nes og Kjósarsýslu, en hitt Reykjaneskjördæmi, sem Þá nái
yfir Hafnarfjörð, Gullbringusýslu, Grindavík, Njarövíkur og
Keflavík. Þessi tillöguflutningur Odds Ólafssonar endurspegl-
ar Þau viöhorf margra í Reykjaneskjördæmi, að Þaö kjördæmi
sé alltof víöfeðmt og innan Þess séu byggöarlög, sem eigi
svo ólíkra hagsmuna að gæta að Þau eigi erfitt meö að ná
saman og mynda eína samstæða heild. Hefur Þetta komið
berlega í Ijós, t.d. í hinum víðtæku prófkjörum Sjálfstæðis-
manna, Þar sem greinilegt er, aö byggðasjónarmiðin innan
kjördæmisins ráða mjög miklu. En Þá ber Þess að gæta, að
eigi Þessi rök við um Reykjaneskjördæmi eiga Þau ekki síður
viö um ýmis önnur kjördæmi.
Loks hefur svo einn af pingmönnum AlÞýðuflokksins, Jón
Ármann Héöinsson, flutt frumvarp um aö 5% heildarkjörfylgis
nægi stjórnmálaflokki til uppbótarpingsætis og bendir
Þingmaðurinn á sem rök fyrir Þessari breytingu, aö í
kosningunum 1953 hafi AlÞýðuflokkurinn aðeins fengið einn
kjördæmakjörinn pingmann og pá hafi verið hætta á Því, að
15,6% allra greiddra atkvæöa á landinu hefðu fallið dauð og
Þeir kjósendur engan fulltrúa átt á Alpingi, og svipuö hætta
hafi komiö upp í pingkosningunum 1974. Þetta eru vissulega
rök, en á hitt er einnig að líta, að regla af pessu tagi mundi
stuðla mjög aö tilveru alls kyns smáflokka og flokksbrota,
sem víða hafa valdið miklum erfiöleikum og dregiö úr festu
í stjórnarháttum.
Öll eru pessi frumvörp athyglisverð og vísbending um, að
kosningalög og kjördæmaskipan séu að komast á dagskrá
á ný, en Þau hafa lítið verið til umræöu í nærfellt tvo áratugi.
Hér er hins vegar um svo veígamikil mál að ræða, að
lauðsynlegt er að sem víðtækust samstaða náist um
iugsanlegar breytingar. En enginn getur neitaö Því, að jafnari
atkvæðisréttur milli landshluta er réttlætismál.
Á fundi fulltrúaráðs sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík, sem haldinn var
í gærkvöldi, var gengið frá framboðslista Sjálfstseðisflokksins við næstu
borgarstjórnarkosningar. Listinn er þannig skipaður:
1. Birgir ísleifur Gunnarsson, borgarstjóri,
2. Ólafur B. Thors, forstjóri,
3. Albert Guömundsson, stórkaupmaður,
4. Davíð Oddsson, skrifstofustjóri,
5. Magnús L. Sveinsson, skrifstofustjóri,
6. Páll Gíslason, læknir,
7. Markús Örn Antonsson, ritstjóri,
8. Elín Pálmadóttir, blaðamaður,
9. Sigurjón Á. Fjeldsted, skólastjóri,
10. Ragnar Júlíusson, skólastjóri,
11. Hilmar Guðlaugsson, múrari,
12. Bessí Jóhannsdóttir, kennari,
13. Margrét S. Einarsdóttir, ritari,
14. Sveinn Björnsson, kaupmaður,
15. Hulda Valtýsdóttir, húsmóðir,
16. Sigríður Asgeirsdóttir, lögfræðingur,
17. Sveinn Björnsson, verkfræðingur,
18. Valgarð Briem, hæstaréttarlögmaður.
19. Skúli Möller, kennari,
20. Þuríður Pálsdóttir, söngvari,
21. Gústaf B. Einarsson, verkstjóri,
22. Þórunn Gestsdóttir, húsmóðir,
23. Jóhannes Proppé, deildarstjóri,
24. Guðmundur Hallvarðsson, sjómaður,
25. Björgvin Björgvinsson, lögregluþjónn,
26. Sigurður E. Haraldsson, kaupmaður,
27. Anna Guðmundsdóttir, leikari,
28. Gunnar H. Friðriksson, iðnrekandi,
29. Úlfar Þórðarson, læknir,
30. Geir Hallgrímsson, forsætisráðherra.
Sjálfstæðismenn í Reykjavík efndu til prófkjörs 4., 5. og 6. marz sl. og ráða úrslit þess
framboðslistanum í aðalatriðum.
Úr skýrslu fyrrverandi bankaráðs Alþýðubankans:
Bankaráð hrapallega blekkt
í sambandi við þróun mála
í bankanum haustið 1975
A AÐALFUNDI AlÞýðubankans hf. áriö 1976 flutti Hermann Guömundsson, Þáverandi formaður
stjórnar bankans, skýrslu bankaráðs um þá atburði, sem gerst höfðu í bankanum haustiö 1975
og leiddu til Þess að bankastjórarnir Óskar Hallgrímsson og Jón Hallsson voru leystir frá
störfum 7. desember s.á. Opinber rannsókn hefur nú leitt til málshöfðunar af hálfu
ákæruvaldsins á hendur bankastjórunum og fyrrverandi skrifstofustjóra bankans, eins og kom
fram í Mbl. í gær. Skýrsla bankaráösins hefur fram til Þessa verið trúnaðarmál og hefur Því
ekki birzt opínberlega en hér á eftir mun Mbl. birta Þann kafla skýrslunnar, sem aöallega fjallar
um Þetta tiltekna mál og Það áfall, sem bankinn varð fyrir haustuö 1975. Skýrslan var samin
af bankaráöinu í sameiningu og samÞykkt til flutnings á aðalfundinum. Millifyrirsagnir eru Mbl.:
Þá er komiö aö þeim kafla í þessari
skýrslu, sem fjallar um áfall það, sem
bankinn hefur oröiö fyrir vegna hinnar
óheillavænlegu þróunar í útlánum
hans 1975.
Um miðjan október óskaði banka-
eftirlit Seölabankans aö fá aö gera
skoðun á rekstri og fjárhag Alþýöu-
bankans hf. og var sú skoðun
framkvæmd miðað viö 31. október s.l.
Þessi skoðun má teljast hin þriðja í
röðinni á þeirri bankastarfsemi, sem
alþýðusamtökin hafa staðið fyrir, og
er þá meðtalin fyrsta skoðun banka-
eftirlitsins í janúarmánuði 1970 í
Sþarisjóði alþýðu. Önnur skoðunin er
í Alþýöuþankanum í nóvember 1972.
Þessar skoðanir bankaeftirlitsins hafa
verið hinni ungu bankastofnun mjög
mikilvægar og dýrmætar, þar sem
stofnunin hefur enn ekki komið sér
uþþ eigín endurskoðunardeild.
Aðkoman slæm
Það er skemmst frá að segja, að
aðkoman í bankanum, er. bankaeftir-
litsmennirnir komu þangað seinni
hluta október-mánaðar, var mjög
slæm. í þessari skýrslu bankaráðsins
verður ekki staldrað lengi við þetta
ástand eða því lýst í einstökum
atriðum. Bankaeftirlitinu þótti strax
ástæöa til aö skrifa Alþýöubankanum
bréf til þess að vekja athygli á
ástandinu og krefjast viðræðna og
aögeröa bankanum til varnar. Þetta
bréf var skrifað 13. nóvember 1975 og
verður að láta nægja að lýsa aðkom-
unni með eftirfarandi orðum úr þessu
bréfi:
„Þegar haft er í huga, að Alþýðu-
bankinn er stofnun með fá ár að baki
og bókfært eigið fé er einungis 56,6
millj. kr. er það mikið áhyggjuefni frá
sjónarmiöi bankaeftirlitsins, aö útlánin
hafa í vaxandi mæli gengið til fárra
stórra lánsaðila, þannig að eðlileg og
nauðsynleg áhættudreifing hefur ekki
fengist í útlánastofni bankans Mun
meira áhyggjuefni er þó sú staðreynd,
að stórkostlega hefur vantað á, að
greiðslutryggingar væru teknar sam-
hliða lánveitingum. Eftir að athugun
bankaeftirlitsins hófst í október, var
mikiö átak gert til öflunar greiöslu-
trygginga, en enn vantar þó mjög
verulega á að útlánastofn bankans sé
tryggöur á fullnægjandi hátt." Tilvitn-
un lýkur.
Síðan barst Alþýðubankanum löng
og ýtarleg skýrsla um þetta eftirlit frá
Seðlabankanum með bréfi dagsettu
19. desember 1975.
Við þessar aðstæður tók bankaráö-
ið harkalega í taumana varöandi
stjórnun og rekstur bankans.
Bankaráóiö hélt nokkra fundi í
nóvember þar sem bankastjórarnir
báðir voru spuröir um þróun mála og
beðnir um skýringar og þar sem
endurskoðendurnir voru jafnframt
spuröir hverju það sætti, að engin
viðvörun hefði verið gefin bankaráö-
inu. Aö fengnum svörum við þessum
spurningum og eftir gaumgæfilega
athugun á málinu og skoöun á þeim
úrræðum, sem tiltæk voru, ákvað
bankaráðið samhljóða hinn 27. nóv-
ember 1975 að taka útlánavaldið af
bankastjórunum með öllu og setja á
laggirnar framkvæmdarnefnd banka-
ráðsins, sem færi með útlánavaldið til
bráðabirgöa.
Meö því að málið var sprungið út í
fjölmiðla og þar sem sú varð niður-
staðan að hluthafafundur bankans
mundi ekki við þessar aöstæður geta
haft möguleika á að leysa úr vandan-
um, ákvaö bankaráðið aö snúa sér til
miðstjórnar Alþýðusambands islands
og stjórnar Seðlabankans um aðstoð
og stuðning við þær ráðstafanir, sem
gera þyrfti til að bjarga bankanum frá
alvarlegu tjóni. Bankaráðinu þykir rétt
að birta nú í þessari skýrslu sinni
orðréttar ákvarðanir sínar í málefnum
bankans sunnudaginn 7. desember
1975, en þær hafa að sjálfsögðu