Morgunblaðið - 12.04.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1978
17

« ^ e \ % 'h ’jL

i i & m :í. \ I U
Borgarstjórnarflokkur sjálfstæðismanna telur nú 18 manns, en borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins eru 9. Á þessari mynd eru 16 af þeim, sem skipa 18 efstu sætin á
framboðslistanum við næstu borgarstjórnarkosningar, en á myndina vantar Pál Gíslason, lækni, og Valgarð Briem, hrl. Ljósm.i Mbl. Rax.
hvergi birst, enda þótt fréttatilkynning
hafi veriö gefin út á grundvelli þeirra
daginn eftir. Þessar ákvaröanir
bankaráösins eru svohljóöandi:
Bankaráðið tekur í taumana
1. „Vegna þeirra fjárhagslegu
vandamála. sem upp hafa komiö í
rekstri bankans í sambandi við
viðskipti hans viö ýmsa aðila og meö
sérstöku tilliti til viðræðna bankaráös
viö Seðlabankann um þau mál og
fjárhagsstööu bankans, þá telur
bankaráöiö óhjákvæmilegt vegna
verulegs skorts á tryggingum að fram
fari opinber rannsókn á fjárhagslegri
stöðu Guðna Þórðarsonar, Ferða-
skrifstofunnar Sunnu hf. og Air Viking
hf. og öllum viðskiptum þeirra við
bankann.
2. Bankaráðið telur rétt meðan
framangreind rannsókn fer fram, að
núverandi bankastjórar víkji úr störf-
um sínum. Bankaráðið mun ráða til
lykta daglegri framkvæmdastjórn
bankans til bráðabirgða meðan rann-
sóknin stendur í samræmi við reglu-
gerð bankans.
3. Vegna þeirrar miklu hættu sem
bankinn stendur nú frammi fyrir, þar
sem viöskipti hans og áöurnefndra
fyrirtækja eru orðin tilefni mikilla
blaðaskrifa og vegna þeirra fjárhags-
vandamála sem siglt geta í kjölfar
rekstrarstöðu þeirra, þá samþykkir
bankaráöiö aö hafa náiö samstarf viö
Seðlabankann um nauðsynlegar að-
gerðir í málinu og væntir þess
jafnframt, að Seðlabankinn veiti
bankanum þá fjárhagslegu aðstoö,
sem hann þarf á að halda á meðan
hann er aö jafna stöðu sína á nýjan
leik.
4. Vegna þeirra nánu tengsla, sem
eru á milli bankans og verkalýðshreyf-
ingarinnar, samþykkir bankaráðiö að
gera forystumönnum hreyfingarinnar
grein fyrir vandamálum bankans og
leita jafnframt eftir stuðningi þeirra og
verkalýðshreyfingarinnar við bankann
til að gefa bankanum aukiö traust
almennings og til að koma í veg fyrir,
að stundarerfiðleikar valdi því, að
alþýða manna tapi trú á bankanum".
Tilvitnun lýkur.
Báðir aðilar, miðstjórn Alþýðusam-
bandsins og bankastjórn Seðlabank-
ans tóku málaleitan bankaráösins
mjög vel og veitti Seölabankinn
Alþýðubankanum 125 milljón króna
lán í því skyni að gera bankanum
kleyft aö standa viö skuldbindingar
hans gagnvart innistæöueigendum, er
harnaöi á dalnum. Þessi yfirlýsing og
þetta lán sýndi almenningi aö þrátt
fyrir áfalliö hafði bankaráðið traust
Seölabankans og aö engin ástæða
var til að ætla, að Alþýðubankinn gæti
ekki staöiö viö skuldbindingar sínar
gagnvart innistæðueigendum. Var
þetta almennt skoðað sem óbein
trygging Seðlabankans á innlánum í
Alþýðubankanum. Var þessi stuöning-
ur Seðlabankans ómetanlegur í stöö-
unni og gætir áhrifa þessa stuðnings
enn.
Á sama veg var afstaöa miðstjórn-
arinnar var einróma samþykkt öflugur
stuðningur við Alþýðubankann og því
heitiö að verkalýðssamtökin mundu
styðja við bakiö á bankanum og gera
raunhæfar ráöstafanir til að efla
bankann og styrkja m.a. með hluta-
fjáraukningu. Miðstjórn Alþýðusam-
bandsins gaf út fréttatilkynningu af
þessu tilefni, sem styrkti jafnframt
mjög bankann í þessari stöðu.
Hvernig gat þetta gerst?
Án þess að hér veröi frekar farið út
í útlistanir á hinni ískyggilegu stöðu
sem þarna var komin upp eða rakin
þróun þessara mála í nóvember og
desember öllu frekar, þá þykir banka-
ráðinu rétt að snúa sér að þeim
spurningum sem hlutu þá og hljóta
enn að brenna á vörum allra velunn-
ara þessa banka, en þær eru, hvernig
gerðist þetta og hvernig gat þetta
gerst? Þetta verða menn nú að reyna
að skoða og meta, þó ekki nema til
þess að varast vítin.
Það er engum blöðum um það að
fletta, hvort sem mönnum er það Ijúft
eða leitt, að aðdragandi þessa áfalls
á rætur að rekja til þeirrar raunveru-
legu staðreyndar, að á nokkru árabili
safnast að bankanum í vali banka-
stjóranna með útlánum ýmsir við-
skiptavinir, sem bæði eru fjármagns-
frekir umfram aðra og með áhættu-
saman rekstur. Þessum viðskiptaaðil-
um sem gáfu bankanum miklar tekjur,
var þjónað í sífellt vaxandi mæli og
það þangað til upp úr sauð.
Þróun útlánanna til þessara aðila
var mjög hægfara í fyrstu og verður
meö engu móti talið, að útlánin til
þeirra á árunum 1972, 73 og 74 hafi
verið bankanum hættuleg. Þessu til
áréttingar er vert aö benda á skýrslu
Seölabankans 1973, þar sem flestir
þessara viöskiptaaðila verða á vegi
bankaeftirlitsmanna við skoðunina, en
þeir sjá ekki neina hættuboða. Þaö er
hins vegar ekki fyrr en á árinu 1975
að allt fer úr böndum og að því er
virðist á tiltölulega skömmum tíma.
Á árinu 1975 stórhækka svo allar
útlánatölur til þessara aöila aö þær ná
raunar engum samanburði við hin fyrri
árin. Sést þetta m.a. á því, að tveir
aöilar, og fyrirtæki þeim tengd, eru
með útlán samtals um 270 millj. kr.
um miðjan október mánuð 1975,
nokkru áður en skoðun bankaeftirlits-
ins fer fram. Við skoöun kemur í Ijós,
að tryggingar taka af hálfu bankans
samtímis útlánum var í óaðfinnanlegu
lagi fram til ársins 1975, að minnsta
kosti svo, að ekki verður talið, að
bankinn hafi veriö í verulegri áhættu
þess vegna. Á árinu 1975 bregður svo
mjög til hins verra og er það
alvarlegasta atriðiö í sambandi við
uppákomuna. Á árinu 1975 gerist
þetta með þeim hætti, að Alþýðu-
bankinn sinnir þessum fjármagns-
freku viðskiptaaðilum í hraðvaxandi
mæli og þeim liggur svo á fjármagninu
að ekki vinnst tími til eöa þaö gerist
ekki, aö teknar séu samtíma trygging-
ar fyrir þeim útlánum. Þetta veldur svo
þeirri geigvænlegu stööu, sem bank-
inn kemst í þar sem hann stendur
frammi fyrir því, aö hinir ýmsu
lántakendur eru ekki borgunarmenn
og geta ekki stillt tryggingum og þá
er bankinn kominn í verulega tap-
stöðu.
Endurskoðun innan bankans
Þá er þaö hin spurningin, hvernig
gat þetta gerst og hvar voru endur-
skoöendur og hvar var bankaráð?
Endurskoðendur bankans eru þrír
og hafa verið hinir sömu frá því
bankinn var stofnaður. Tveir þeirra
eru kjörnir af aöalfundi bankans á
hverju ári til eins árs í senn og hinn
þriðji skipaður af bankamálaráðherra
til jafn lengdar.
Um starfsskyldur endurskoðenda
Alþýðubankans hf. segir m.a. í
reglugerð og samþykktum bankans,
að þeir skulu rannsaka reikninga
bankans og bera saman við bækurnar
og við sjóð hans og eignir. Endur-
skoöendur skulu aö minnsta kosti
ársfjóröungslega fyrirvaralaust sann-
reyna, hvort eignir bankans séu fyrir
hendi. Auk þess skulu þeir á sama
hátt á óákveðnum tíma, að minnsta
kosti einu sinni í mánuði, rannsaka hjá
þeim starfsmönnum hans, sem fé hafa
undir höndum, hvort það fé er í sjóði
hjá þeim, sem á að vera í þeirra
vörslu. Ennfremur segir í reglugerð
bankans, að verði endurskoðendur
þess varir, að vanræksla eigi sér stað
í einhverju eða nauðsynlegar endur-
bætur þurfi að gera, þá eigi þeir að
benda bankastjóra og bankaráði á
það og gera tillögur um endurbætur.
Það er kunnugt öllum hluthöfum
bankans, að endurskoðendur hafa
aldrei gert neina athugasemd við
ársreikninga bankans frá stofnun
hans til og með 1974, sem lagðir hafa
veriö til afgreiðslu og samþykktar á
aðalfundum bankans.
Endurskoðendur hafa að jafnaði
komið á fundi bankaráðsins, þegar
gengið hefur verið frá ársreikningum
bankans til framlagningar á aðalfundi.
Þegar gengið var frá síðasta ársreikn-
ingi vegna ársins 1974 komu þeir á
fund bankaráösins í marz mánuöi
1975 og töldu þá allt vera í stakasta
lagi, tryggingar að þeirra mati nægar
fyrir útlánum og allt t' reiðu í
bankanum.
Hér verður ekki komist hjá því að
skýra frá þeerri staðreynd, að aldrei
nokkru sinni frá stofnun bankans þar
til bréf bankaeftirlitsins kom hinn 13.
nóvember 1975 hafa endurskoðendur
aðvarað bankaráðið eða bent þeim á
einhverja hluti, sem miður hafa farið
í rekstri bankans.
Á fundum bankaráðs í nóvember-
mánuði, þar sem endurskoðendur
voru tilkvaddir kom fram, að þeir
hefðu skrifað bankastjórunum bréf
hinn 2. nóvember og lýst áhyggjum
sinum yfir óheillavænlegri þróun
útlána og tryggingartöku í því sam-
bandi. Bankaráð fékk ekki þetta bréf
fyrr en nú í marzmánuði, að gengið
var frá ársreikningi bankans sem hér
er fram lagður.
Ekki verður heldur komist hjá því að
benda á þá staöreynd, að á tímabilinu
13. marz 1975 þar til 16. október 1975
skoðuðu endurskoðendur aldrei í
kassa hjá gjaldkerum bankans, en á
þessu tímabili gerast að mestu hinir
verstu atburðir þessara mála.
Jafnframt verður að geta þess, að
við skoðun endurskoðenda í sjóði
bankans hinn 16. október 1975 finna
þeir af einhverjum ástæðum ekki 36
millj. kr. í innistæðulausum ávísunum
frá einum aðila, sem voru í sjóði og
höfðu verið í nokkrar vikur.
Viðvörunarkerfið bilar
Ekki verður komist hjá því af hálfu
bankaráðsins að skýra frá nöktum
staðreyndum þessara mála. Það er
deginum Ijósara, að hið innra viðvör-
unarkerfi í bankanum bilar í þessu efni
eins og Ijóst er þegar af þeirri
staðreynd, að mál þetta kemst ekki
upp, fyrr en bankaeftirlitsmenn eru
komnir á staðinn. Þess verður að geta
hér, að endurskoðendur höfðu marg-
sinnis rætt við bankastjórana um
ýmislegt, sem aflaga fór, bent þeim á
og gefið þeim leiðbeiningar. Hins
vegar hala ábendingar eða aðvaranir
endurskoðenda aldrei náð til banka-
ráðsins eða bankaráðsmanna.
Bankaráðið eins og allir hluthafar
bankans hafa boriö fullt traust til
Franihald á bls. 18