Morgunblaðið - 16.04.1978, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. APRÍL 1978
17
ítanleflQ
ngi um fgH
lanudQð
ab ir\bsam\egri
kiarasamninga
(jrskrifl
HÁOist
SVÍH*
Uú»«»r "
Diegui úi ;
'tatiísta lo'H0'
\ veikinnoi v
i ' 351 » •|uXio',ai‘l \
tilraun til þess að ná í alvöru fram
kjarabótum fyrir hina lægstlaun-
uðu án J>ess að hálaunamenn
innan ASI fylgi á eftir og fái enn
meir í sinn hlut. Ef þetta er rétt
skilið er sérstaða Verkamanna-
sambandsins nú býsna athyglis-
verð.
Pólitískar deilur
Alþýðubandalagið er allsráð-
andi um þessar mundir innan
Alþýðusambandsins, þótt lýð-
ræðissinnar ráði einstökum
landssamböndum og stórum
verkalýðsfélögum. Það er stað-
reynd, sem Alþýðuflokksmenn
sérstaklega ættu að íhuga. Á
síðasta ASÍ-þingi gengu þeir til
samstarfs við Alþýðubandalagið.
Nú standa þeir frammi fyrir því,
að áhrif þeirra innan ASI eru
nánast engin og Alþýðubandalagið
fer sínu fram hvað sem sjónarmið-
um forystumanna Alþýðuflokksins
í verkalýðshreyfingunni líður.
Þetta hefur t.d. Karl Steinar
Guðnason fundið. Þessi viðhorf
innan ASI nú ættu að verða til
þess að efla samstöðu lýðræðis-
sinna þar, hvar í flokki, sem þeir
standa, og endurnýja samstarf
þeirra á þessum vettvangi.
En þótt Alþýðubandalagið sé
HáHrar ald-
ar afmæli
utanríkis-
í upphafi sat forsætisráðherra fundi utanríkismála-
nefndar, enda fjallaði hann lengst af um utanríkismál-
efni íslands þar til stofnað var embætti utanríkisráð-
herra, er ísland tók að öllu leyti í eigin hendur meðferð
utanríkismála sinna eftir hertöku Danmerkur í
heimsstyrjöldinni síðari. Síðan situr utanríkisráðherra
að jafnaði fundi nefndarinnar. Það fer eftir eðli og
mikilvægi máls, hvort forsætisráðherra eða aðrir
ráðherrar sæki fundi.
Geta má þess að sendiherrar íslands erlendis hafa
komið á fund í utanríkismálanefnd þegar þeir eru
staddir hérlendis og gera þá grein fyrir ýmsum þeim
málefnum, er snerta starf þeirra. Hefur þessi háttur
færst í vöxt á síðari árum. Þá hafa ýmsir aðrir aðilar
stundum verið kvaddir til funda í nefndinni til
ráðuneytis, svo sem dómarar Hæstaréttar, þjóðréttar-
fræðingar og aðrir sérfræðingar.
málanefndar alþingis
Hinn 16. apríl 1978 eru 50 ár liðin frá stofnun
utanríkismálanefndar Alþingis.
í lögum um breytingu á lögum um þingsköp Alþingis,
sem staðfest voru 22. mars 1928, var mælt svo fyrir að
Sameinað Alþingi skuli í byrjun hvers þings kjósa
fastanefnd, er nefnist utanríkismálanefnd skipuð 7
mönnum og skuli vísa til hennar öllum utanríkismálum
og þeim öðrum málum, sem Sameinað Alþingi eða
önnur hvor þingdeild ákveði. Þá segir, að utanríkis-
málanefnd starfi einnig milli þinga og skuli ráðuneytið
ávallt bera undir hana slík mál, sem fyrir koma milli
þinga.
Þessi ákvæði um utanríkismálanefnd hafa efnislega
haldist óbreytt. I gildandi ákvæðum, 2. gr. laga nr. 54
29. maí 1972, segir að á 2. fundi Sameinaðs Alþingis
skuli kjósa 7 menn í utanríkismálanefnd og 7 til vara,
að til nefndarinnar skuli vísa utanríkismálum, svo og
að utanríkismálanefnd starfi einnig milli þinga og sé
ríkisstjórninni til ráðuneytis um meiri háttar
utanríkismál, enda skuli ríkisstjórnin ávallt bera undir
hana slík mál jafnt milli þinga sem á þingtíma.
Utanríkismálanefnd var fyrst kosin á fundi
Sameinaðs Alþingis 16. apríl 1928. Hélt nefndin fyrsta
fund sinn samdægurs og kaus þá formann og ritara.
Var nefndin þannig skipuð:
Benedikt Sveinsson, formaður
Ásgeir Ásgeirsson, ritari
Bjarni Ásgeirsson
Jón Þorláksson
Sigurður Eggerz
Ólafur Thors
Héðinn Valdimarsson
Fulltrúi forsætisráðherra tók á árinu 1929 við
ritarastörfum fyrir nefndina, en síðan utaríkisráðu-
neytið var stofnað hefur ráðuneytisstjóri þess haft þau
störf með höndum. Sitja þannig utanríkisráðherra og
ráðuneytisstjóri hans að jafnaði alla fundi utanrikis-
málanefndar.
Alls hefur utanríkismálanefnd haldið 505 fundi. í
þessu sambandi skal þess getið að á árunum 1950—55
starfaði þriggja manna nefnd, kosin af utanríkismála-
nefnd, ríkisstjórninni til ráðuneytis um utanríkismál.
Á þeim tíma voru sárafáir fundir haldnir í sjálfri
utanríkismálanefnd.
Á síðari árum hefur landhelgismálið verið mjög til
umræðu í utanríkismálanefnd og þá alloft haldnir
sameiginlegir fundir utanríkismálanefndar og land-
helgisnefndar undir forsæti formanns utanríkismála-
nefndar. Hafa þá forsætirráðherra og sjávarútvegsráð-
herra sótt fundi auk utanríkisráðherra.
Þessir alþingismenn eiga nú sæti í utanríkismála-
nefnd:
Þórarinn Þórarinsson, formaður
Jóhann Hafstein, varaformaður
Friðþjón Þórðarson, skrifari
Gils Guðmundsson
Tómas Árnason
Guðmundur H. Garðarsson
Gylfi Þ. Gíslason
Varamenn í utanríkismálanefnd eru:
Ragnhildur Helgadóttir
Steingrimur Hermannsson
Eyjólfur Konráð Jónsson . .. , ,, on
Framhald á bls. 30.
allsráðandi innan ASÍ um þessar
mundir er jafnframt ljóst, að
innan þess standa örlagaríkar
deilur milli verkalýðsarms flokks-
ins og hins pólitíska arms. Verka-
lýðsarmur Alþýðubandálagsins
hefur verið á stöðugu undanhaldi
í Alþýðubandalaginu undanfarin
ár. Áhrif forystumanna launþega
hafa minnkað að sama skapi og
áhrif menntamanna hafa vaxið.
Alþýðubandalagið er ekki í dag sá
verkalýðsflokkur, sem það einu
sinni var og forveri þess, Sósíal-
istaflokkurinn. Þetta er staðreynd,
sem forystumenn Alþýðusam-
bandsins í verkalýðshreyfingunni
gera sér grein fyrir og eru
óánægðir með. En þeim hefur
mistekizt að snúa þessari þróun
við. Athygli hefur vakið í fréttum
að undanförnu, að ágreiningur
hefur verið um skipan framboðs-
lista Alþýðubandalagsins til al-
þingiskosninga í Reykjavík. Hinn
pólitiski armur vill, að Svavar
Gestsson, ritstjóri Þjóðviljans,
skipi fyrsta sæti listans. En
verkalýðsarmur Alþýðubandalags-
ins eða a.m.k. sumir verkalýðsfor-
ingjar þess, hafa haldið fram
Ásmundi Stefánssyni, hagfræðingi
ASI, sem hefur getið sér gott orð
i því starfi. Þessi deila sýnir í
hnotskurn, að verkalýðsforingj-
unum þykja áhrif þeirra hafa
dvínað mjög og þeir hafa gert
tilraun til þess að rétta sinn hlut.
Þessi átök innan Alþýðubanda-
lagsins hafa sín áhrif á starf
verkalýðsforingja Alþýðubanda-
lagsins og afstöðu um þessar
mundir.
Innan verkalýðsarmsins eru
einnig átök og deilur. Óráðið er
hvort Eðvarð Sigurðsson heldur
áfram þingmennsku. Margir
verkalýðsmenn Alþýðubanda
lagsins hefðu vafalaust viljað fá
Benedikt Davíðsson i hans stað ef
hann tafeki ákvörðun um að hætta.
En forystumenn Alþýðubanda-
lagsins í Dagsbrún sætta sig ekki
við það, að þetta þingsæti fari til
annarra en Dagsbrúnarmanna.
Það er ekki tilviljun, að nú er varla
hægt að opna fyrir sjónvarp án
þess, að Guðmundur J. Guðmunds-
son blasi við á skerminum!
Hvað er
framundan
í kjaramálum?
Þessi viðhorf í málefnum verka-
lýðssamtakanna eru rakin hér
vegna þess, að mörgum mun þykja
sundrungin innan verkalýðshreyf-
ingarinnar svo mikil og að mis-
heppnaðar verkfallsaðgerðir henn-
ar á þessum vetri hafi veikt hana
svo mjög, að ekki sé ástæða til þess
aö tala mikið við forystumenn
verkalýðssamtakanna um viðhorf-
in í kjaramálum. Reynslan hafi
sýnt, að þeir hafi fólkið ekki með
sér og vinnuveitendur og ríkis-
stjórn hljóti að taka mið af því.
Morgunblaðið er ekki sammála
þessum sjónarmiðum.
Það er staðreynd, að á þessum
vetri hafa samskipti forystu-
manna verkalýðssamtaka og ríkis-
stjórnar orðið stirðari en nokkru
sinni síðan á haustmánuðum 1963.
Þá var f.vrirsjáanlegum átökum
afstýrt vegna þess, að þrátt fyrir
allt ríkti velvilji og traust á báða
bóga. Það var síðasta verk Ólafs
Thors, sem forsætisráðherra Við-
reisnarstjórnarinnar að rétta
fram sáttahönd og það var tekið í
þá framréttu hönd. I kjölfar þess
var júnisamkomulagið gert vorið
1964, sem markaði tímamót í
samskiptum ríkisvalds og verka-
lýðshreyfingar og mótaði allt
andrúmsloft og samband Viðreisn-
arstjórnarinnar og alþýðusamtak-
anna til loka stjórnartímabils
hennar.
Þegar hinar ólöglegu verkfalls-
aðgerðir ASÍ og BSRB höfðu farið
út um þúfur fyrstu daga marz-
mánaðar birti Morgunblaðið for-
ystugrein, þar sem varað var við
því, að menn færu að hreykja sér,
þótt þessar verkfallsaðgerðir
hefðu farið út um þúfur, en hvatt
til sáttagerðar milli ríkisstjórnar,
vinnuveitenda og verkalýðssam-
taka.
Morgunblaðið er enn sömu
skoðunar. Hvað sem líður útflutn-
ingsbanni því, sem Verkalýðssam-
band Islands hefur sett á, er rík
ástæða til að hvetja til sáttagerðar
í kjaramálum okkar litla þjóðfé-
lags. Okkur tekst ekki að ráða
niðurlögum verðbólgunnar nema
til slíkra sátta komi. í þessum
efnum hvílir mikil ábyrgð á
herðum forystumanna verkalýðs-
samtaka og vinnuveitenda en sú
ábyrgð hvílir ekki síður á forystu-
mönnum ríkisstjórnarinnar og þá
alveg sérstaklega forystu Sjálf-
stæðisflokksins.
Um mjög langt árabil hafa
foringjar Sjátfstæðismanna lagt
áherzlu á náið samband og sam-
starf við helztu forystumenn
verkalýðssamtaka, hvar í flokki,
sem þeir hafa staðið. Þetta sam-
band réð miklu um það, hversu
farsæl Viðreisnarstjórnin reyndist
í störfum sínum. Það er eðliiegt, að
foringjar Sjálfstæðisflokksins telji
slíkt samstarf miklu skipta. Sjálf-
stæðisflokkurinn nýtur stuðnings
fjölmenns hóps launþega. Án
stuðnings þeirra væri hann ekki
það þjóðmálaafl, sem hann er.
Sá órói, sem nú er á vinnumark-
aðnum er engum til góðs. Við
verðum að leita nýrra leiða til þess
að samræma sjónarmið ríkis-
stjórnar, vinnuveitenda og verka-
lýðssamtaka. Umfram allt mega
málin ekki þróast á þann veg, að
lítið sé talað saman og samfélagið
verði þjakað vikum og mánuðum
saman af óróa og átökum. Það er
hægt að finna samstarfs- og
samkomulagsgrundvöll ef menn
vilja. Til þess þarf átak. Morgun-
blaðið hvetur til þess, að það verði
gert. Við skulum standa saman um
meginmál, þótt við höfum ólíkar
skoðanir í mörgu. Sáttargerð milli
ríkisstjórnar, verkalýðssamtaka
og vinnuveitenda er það sem
skiptir höfuðmáli í íslenzkum
þjóðmálum um þessar mundir.