Morgunblaðið - 27.04.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1978
StKurður A. Mattnú.sson.
Hólm-
ganga
skálds
Bdkmenntir
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Sigurður A. Maitnússon,
í LJÓSI N/ESTA DAGS.
Ljóð.
Heltrafpll 1978.
LJÓÐIÐ Líftaugar í nýjustu bók
Sigurðar A. Magnússonar er eins
konar stefnuyfirlýsing eins og
mörg önnur ljóð bókarinnar. I
upphafi segir:
Forði mér hollvættir
frá skáldiegu orðfæri
þessu KÍainrandi dinglumdangli
á lifandi máii
Síðar í sama ljóði segir skáldið
að það vilji helst „láta orðin koma
eðlileg og óþvinguð/ til móts við
þig/ og helst segja þér eitthvað/
sem skiptir máli/ þó það sé hrjúft
og kannski tvírátt".
Orðfæri Sigurðar A. Magnús-
sonar verður þó ekki kallað
óskáldlegt eða hversdagslegt um
of. Það eru einkum yrkisefni hans,
vettvangur daglegs lífs, ekki síst
hinn pólitíski, sem fá lesandann til
að trúa því að honum sé boðskap-
urinn allt. Mörg Ijóðanna einkenn-
ast af sama skaphita og blaða-
greinar hans, honum nægja ekki
blöð og aðrrir fjölmiðlar til að
koma skoðunum sínum á fram-
færi. Hreinskilni þessara ljóða
gefur þeim visst gildi, en flest
virðast mér þau fremur máttlítill
skáldskapur. Helsti galli þeirra er
að þau eru fyrst og fremst
stórorðar yfirlýsingar um viðhorf
skáldsins til manna og' málefna,
ekki hnitmiðaðar myndir sem
opna augu lesandans. Að vísu eru
nokkrar undantekningar frá
þessu, en það sem er vel gert í
ljóðunum missir óðara marks
vegna þess hve mikil áhersla er
lögð á að vera annaðhvort með eða
móti. Þetta gildir um tvo síðustu
kafla bókarinnar: Tildrög og Til-
ræði. Eg býst aftur á móti við að
margir muni hafa gaman af að
lesa þessi ljóð sem þátt í dægur-
baráttunni enda eru þau ekki
ómerk heimild um hana. Athygli
vekur að örfá ljóð Stefáns Harðar
Grímssonar sem hafa í sér ádeilu-
brodd virðast hafa höfðað sérstak-
lega til Sigurðar A. Magnússonar
og gætir áhrifa þeirra í ljóðum
hans. Einnig er ekki laust við að
orðaleikir Jónasar E. Svafárs
gangi aftur í sumum ljóðanna. En
hina „ljóðrænu dul Stefáns Harð-
ar“ sem Sigurður minnist á í
Líftaugum er hvergi að finna. í
Fata morgana, ljóði tileinkuðu
Stefáni Herði, er þess að vísu
freistað að skapa þessa dul með
tilvísun til hans, en tilraunin
mislekst. Þeir Sigurður og Stefán
Hörður eru ólík skáld og ekki eiga
þeir heldur samleið í skáldskap
Sigurður og Jónas E. Svafár.
Túlkun Sigurðar á félagslegum
efnum er persónuleg að því leyti
hve hún er mælsk. Þegar önnur
skáid beita táknmáli er"Sigurður
opinskár, en á þann hátt sem líkist
ræðumennsku eða venjulegum
blaðaskrifum.
Menn skyldu þó varast að
einblína á pólitísku hliðarnar í
skáldskap Sigurðar A. Magnússon-
ar. Að vísu eru þær fyrirferðar-
miklar í í ljósi næsta dags. En
fyrsti kafli bókarinnar, Tilbrigði,
er styrkur þessarar bókar og
minnir á bestu ljóðin í Þetta er
þitt. líf (1974). í ljóði sem er
inngangur bókarinnar talar skáld-
ið um að „endurmeta dauðann",
skynja í honum endurnýjandi afl.
Hér er komið að hólmgöngu
Sigurðar við líf og dauða og þá er
eins og ákafi skáldsins nýtist
betur. Mál og mynd öðlast meiri
dýpt, ljóðið verður í senn einfalt og
margrætt. Þetta eru ekki bölsýn
ljóð heldur sættir skáldið sig vió
hringrás lífs og dauða. Tilvitnunin
í Gunnar Ekelöf getur skýrt þetta:
Intr dödsliinKtan
men lara sík anvanda dödeni
Utan att dikiun funnes
levde in^en.
FööurminninK er aö mínu viti
heilsteypt Ijóö. Þar er sagt frá lífi
sem „var lagt í rúst“, ævi sem var
„vígð dagdraumum/ og duttlung-
um hjartans“. Byggð var „brú til
stjarnanna“:
Samt greindi ég ótta í augliti þinu
bey^ við brostnar vonir
og bru^ðin heiti
hann heltók mig
En þegar lauk upp augum
í Ijósi næsta dag*
ok las úr mor^unroðanum
dóminn um þig dauðan
sá að þú hafðir sigraö
ok lagt mér á herðar kvaðir
sem éfc kikna undir
Ljóð fyrsta kaflans sanna þau
orð inngangsljóðsins að „að yrkja/
er að yfirbuga geiginn/ við eigin
spegilmynd". í þessum ljóðum býr
þróttur máls og það að þora að
horfast i augu við sjálfan sig.
Einhvern veginn virðast þessi ljóð
sprottin úr jarðvegi sem skáldinu
er eðlilegri en stundleg ljóð annars
og þriðja kafla. Þau eru ort af
nauðsyn eins og hin sjálfsgagn-
rýnu ljóð í Þetta er þitt líf. í Hafið
og kletturinn (1961) eru líka ljóð
af þessu tagi, en sú bók Sigurðar
hefur að mínum dómi verið
vanmetin. I ljóðum Sigurðar sem
lýsa einkalegri reynslu er meiri
ástríða en í öðrum ljóðum hans. I
þessum ljóðum birtist mannleg
einsemd og kvöi án þess að orðin
verði ein þungamiðja ljóðanna.
Ljóðin sjálf hafa í sér fólgið það
sem segir okkur allt sem máli
skiptir. Við skynjum eða skiljum
merkingu þeirra í þeim eiginleik-
um skáldskapar sem þau búa yfir.
Sendiferðahjól list-
málarans tapaðist
P’ORLÁTA reiðhjól Stefáns Jóns-
sonar listmálara frá Möðrudal
hefur tapazt við Traðarkotssund
hjá heimili listamannsins rétt á
móti Þjóðleikhúsinu.
Hjólið, sem
er sendiferðahjól og dökkt að lit,
er bremsulaust og stýrið beyglað
og lasið. Stefán notar hjól sitt til
að flytja poka méð málverkum,
heypoka fyrir hross sín og annað
sem til fellur. og biður Stefán
vegfarendur vinsamlegast um að
hyKgja að reiðskjóta hans. Lög-
reglan mun sækja hjólið þegar
tilkynnt verður um það.
Frá sýningu Þjóðleikhússins á Laugardegi, sunnudegi,
mánudegi.
Lelklist
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Dario Fo cr fyrir löngu orðinn
eftirlæti íslenska leikhúsgesta.
Hann er leikritahöfundur og
leikari. Landi hans, Eduardo de
Folippo, er Ifka Ieikritahöfundur
og leikari. Filippo er að vísu eldri
að árum en Fo, jafngamall
öldinni, en virðist ekki síður
gamansamur f leikritagerð sinni
þótt ekki sé hann eins ærslafeng-
inn. Filippo er frá Napolí og þar
gerast flest leikrit hans. Eitt
verka hans, Nótt yfir Napolí, var
leikið hjá Leikfélagi Reykjavíkur
1958, leikstjóri Jón Sigurbjörns-
son. Nú stýrir Gunnar Eyjólfsson
sýningu á Laugardegi, sunnu-
degi, mánudegi eftir Filippo í
Þjóðleikhúsinu. Þýðandi er Sonja
Diego, leikmynd og búningar eru
eftir Sigurjón Jóhannsson.
Laugardagur, sunnudagur, mánu-
dagur er dæmigert ítalskt verk í
léttari stílnum, fullt af húmor og
skemmtilegum tilsvörum,
atburðarásin í einfaldara lagi.
Hjón verða ósátt út af smámunum
og misskilningi, en úr öllu greiðist
í lokin og dapurlegur mánudagur
markar tímamót í lífi venjulegrar
fjölskyldu.
Þessi leiksýning er góð dægra-
stytting, en einhvern veginn er
eins og maður hafi séð þetta áður
og erindi þess í Þjóðleikhúsið
orkar tvímælis. Leikur Herdísar
Þorvaldsdóttur er að mínu viti
frábær. Það er kannski út í bláinn
að vera að tala um vaxandi
leikkonu þegar Herdís á í hlut. En
á þessu leikári er líkt og Herdís
hafi eflst, hún nær óvenjulega
sterkum tökum á erfiðum hlut-
verkum. Róbert Arnfinnsson skil-
aði sínu hlutverki að sama skapi
vel, en við erum orðin svo vön að
Róbert sanni yfirburði sína að
okkur þykir það sjálfsagður hlut-
ur. I minni hlutverkum vöktu
athygli Valur Gíslason, Guðbjörg
Þorbjarnardóttir, Steinunn
Jóhannesdóttir og Flosi Ólafsson.
Á frumsýningu voru nokkrir
hnökrar, einkum í framsögn, sem
hljóta að stafa af æfingaleysi
leikaranna. Ég kunni ekki heldur
við ítölsk ávörp, erlenda frasa; það
er alveg hægt að notast við
íslenskuna, að minnsta kosti enn
sem komið er.
Nemendur Leiklistarskóla Is-.
lands frumsýndu nýlega í Lindar-
Myndllst
VALTÝ PÉTURSSON
Ingiberg
Magnússon í
Sudurgötu 7
í Gallerí Suðurgötu 7 stendur
nú yfir sýning á verkum eftir
Ingiberg Magnússon. Hann hef-
ur sýnt verk sín áður, og man ég
sérstaklega eftir sýningu, er
hann hélt fyrir nokkrum árum
í Gallerí SÚM. Einnig hefur
hann átt verk á samsýningum,
og er skemmst að minnast að
verk hans voru til sýnis í Gallarí
Sólon Islandus áðúr en það gaf
upp öndina af leiðinda ástæðum.
Það verður að játast, að með
lokun Sólons Islandus varð
miðbærinn svipminni, og ,er
sannarlega söknuður að því
fyrirtæki, en það virðist vera að
verða takmark í sjálfu sér að
gera miðborg Reykjavíkur að
ordeyðu, sem einna helst virðist
lifna við, er börum borgarinnar
er lokað og ölvaðir gera sprell og
hávaða á Austurvelli og þar í
nánd. En menning virðist for-
boðin og skal helst upp í sveit
eða eins langt á land út og auðið
er,
Ekki er nú fögur myndin af
miðborg gáfuðustu þjóðar
heims, og ekki er allt talíð eða
tíundað hér.
Ingiberg Magnússon hefur
aðallega stundað grafík að
undanförnu, ef marka má þessa
núverandi sýningu hans. Hann
hefur stundum skrifað í Þjóð-
viljann um listir og vill vera
mjög pólitískur í list sinni. Nú
hefur hann gert myndröð í
dúkristu og nefnir hana „Úr
myndabók borgarastéttarinn-
ar“. Þetta er nokkuð snotur
myndröð, gerð með fáum litum
og einfaldri teikningu. Hún
lætur ekki mikið yfir sér í
fyrstu, en lumar á sér, ef svo
mætti segja. En ég fæ ekki séð,
að hún sé sérlegt framlag til að
koma auðvaldinu á kné, en ég
held það sé mikið áhugamál hjá
listamanninum. Önnur myndröð
í dúkristu er á þessari sýningu,
og er hún ekki eins örugg eins
og sú fyrrnefnda að mínum
dómi, en mjög laglega gerð.
Nokkrar ætingar og akvatintur
eru þarna einnig, og tel ég, að
þær hafi ekki sama tæknilega
boðskap og önnur verk á þessari
sýningu. Én það, sem mér þótti
best af verkum Ingibergs, voru
nokkrar teikningar, sem ef til
vill sýna getu og tjáningu
listamannsins best af þessum
verkum. Sérstaklega var ég
ángæður með nr. 16. Úr Grjóta-
þropi, sem fullnægir öllum þeim
kröfum, sem ég kann að gera til
teikningar. I heild er þetta
snotur sýning, en ekki verður
sagt með sanni, að hér sé
stórkostlegur atburður á ferð.
Þessi verk eru tiltölulega jöfn að
gæðum, og það laumaðist inn í
huga'minn, að hægt hefði verið
að gera þetta allt átakameira og
þannig hefja hlutina dálítið yfir
það venjulega. En Ingiberg
Magnússon vinnur eins og þessi
sýning sannar, og auðvitað er
það hans mál. Það má vel segja,
að það sé slettirekuskapur af
mér að koma með slíka athuga-
semd sem hér að ofan, en svona
er maður nú einu sinni.
Því miður náði pólitískur
áróður þessara verka ekki sér-
lega miklum tökum á mér, þótt
kosningar séu í nánd. En hann
gerir hvorki til né frá að mínum
dómi, og eins og áður segir,
finnst mér þetta lagleg sýning
hjá Ingiberg og ég held, að hann
geti verið ánægður með sinn
hlut eins og málin standa.
Þakka fyrir mig og bestu óskir
um áframhald.