Morgunblaðið - 27.04.1978, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1978
Útgefandi mliXaíiií* hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guómundsson.
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiósla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aóalstræti 6, sími 22480.
Þjóðfrelsisöfl og
heimsvaldasinnar
í Indó-Kína
Styrjaldarátökin, sem
hrjáöu ríki Indó-Kína-
skagans á sjöunda áratugnum
og fram eftir þeim áttunda,
sóttu mjög á samvizku fólks
víða um heim, ekki sízt í
Bandaríkjunum vegna þátttöku
Bandaríkjamanna í þeim. Eftir
aö þeim lauk og Bandaríkja-
menn hurfu á brott með herlið
sitt hefði mátt ætla, aö það
stríðshrjáða fólk, sem þessi
lönd byggir héfði að lokum
fundið friö, hvað sem stjórnar-
farinu sjálfu liði. Svo er þó ekki.
Þjóðir heims hafa verið furðu
lostnar yfir þeim fréttum, sem
borizt hafa frá Kambódíu eftir
að hin sósíalísku öfl tóku þar öll
völd í sínar hendur. Kambódíu
var lokað eftir að stríðsátökum
þar lauk og lengi vel vissi
umheimurinn ekki hvað þar
hafði gerzt eftir stríðslokin.
Fyrstu fréttir sem bárust þaðan
með flóttamönnum, sem tókst
að komast til Thailands, voru
þess eðlis, að margir höfðu
tilhneigingu til þess að trúa
þeim ekki, einfaldlega vegna
þess að fólk megnaði ekki að
skilja, að þeir atburðir gætu
gerzt, í mannlegum samskipt-
um, sem flóttafólkið sagði frá.
Eftir að fréttamenn og aðrir
höfðu átt fjölmörg samtöl við
flóttamenn frá Kambódíu, sem
stöðugt fjölgaði, varð þó smátt
og smátt Ijóst, að hin sósíalísku
öfl höfðu komið á í landinu
stjórn, sem að líkindum er
einhver mesta grimmdarstjórn,
sem nú ræður yfir landi og fólki
í veröldinni. Fyrir skömmu voru
haldin réttarhöld í Ósló, þar
sem fram komu vitni frá Kam-
bódíu, sem skýrðu frá því, sem
gerzt hefur í landinu. Frásagnir
blaðamanns Morgunblaösins,
sem viðstaddur var þessi rétt-
arhöld, hafa að undanförnu
birzt hér í blaðinu og staðfesta
þær fréttir, sem áður hafa
borizt frá landinu.
í nafni sósíalismans hafa
verið framin í Kambódíu ein-
hver mestu ógnarverk okkar
samtíma. Þeim mun furðulegra
er, að hinir fjölmörgu, sem um
skeið hafa litið á sig sem
samvizku heimsins, hafa lítið
látið til sín heyra vegna atburð-
anna í Kambódíu. Þeir atburðir
staðfesta þó, aö svonefnd
„þjóðfrelsisbarátta“ er ekki
einhlít. Öllu má nafn gefa. Það
hefur komið rækilega í Ijós eftir
að „þjóðfrelsisöflin" tóku öll
völd í Kambódíu.
Þá hafa samskipti Kambódíu
við nágranna ekki síður vakið
mikla athygli. í þá daga, þegar
hátt var haldið á loft ávirðing-
um Bandaríkjamanna sem
„heimsvaldasinna“, heföi það
þótt saga til næsta bæjar að
nokkrum árum seinna mundi
sósíalísk stjórn í Kambódíu
saka sósíalíska stjórn í Víetnam
um heimsvaldastefnu. Engu að
síður er þetta staðreynd nú og
ennfremur það, að hið sósíal-
íska Víetnam hefur sent her-
sveitir sínar langt inn í Kambó-
díu og að til hernaðarátaka
hefur komið milli þessara
grannríkja. En hvar eru nú þeir,
sem fyrir 10 árum mótmæltu
hernaðarafskiptum af málefn-
um annarra ríkja og heims-
valdastefnu?
Hernaðarumsvif
Sovétmanna í Asíu
Bersýnilegt er, að vett-
vangur átaka stórveld-
anna hefur færzt til Afríku. En
nú er hlutverkum skipt frá því,
sem var í Asíu. Eftir þátttökuna
í Víetnamstríðinu er Ijóst, að
Bandaríkjamenn láta ekki hafa
sig til hernaðarumsvifa í öðrum
löndum. Engu að síður logar
allt í styrjöldum í Afríku og
erlend ríki láta þau hernaðar-
átök ekki afskiptalaus. En að
þessu sinni eru það ekki
Bandaríkjamenn, sem blanda
sér í málin, heldur Sovétríkin.
Ekkert af því, sem gerist á
alþjóöavettvangi nú, veldur jafn
miklum áhyggjum og hin víð-
tæku hernaöarumsvif Sovét-
manna í Afríku. Kúbumenn
með sovézk vopn og undir
sovézkri yfirherstjórn hafa tek-
ið þátt í stríðsátökum í Angóla
og Eþíópíu, og fregnir hafa
farið af Kúbumönnum og So-'
vétmönnum í öðrum Afríkuríkj-
um. Sú skýring er ekki hald-
bær, að hin sósíalísku ríki
heimsins, með Sovétríkin í
fararbroddi, vilji með þessum
hætti styðja „þjóðfrelsisbar-
áttu“ Afríkuríkja. í Eþíópíu ríkir
grimmdarstjórn hersins og það
eru auðvitað ekkert annað en
beinir valdahagsmunir Sovét-
ríkjanna, sem valda því, að þau
hafa tekið upp stuðning við þá
herforingjastjórn.
Atburðirnir í Afríku sýna, að
Sovétríkin eru nú útþenslusinn-
aðasta stórveldi í heimi og
umsvif þeirra eru orðin svo
mikil að þaö hlýtur að valda
bæði vestrænum þjóðum og
öðrum þjóðum víða um heim
þungum áhyggjum. Á sama
tíma og Bandaríkjamenn hafa
dregið sig í hlé hafa Sovétríkin
ruðst fram, öflugri hernaðar-
lega en nokkru sinni fyrr. Það
sýnir að bæöi við og aðrar
þjóöir verðum aö halda vöku
okkar.
Vidtal vid
Kreisky
kanslara
Austurríkis
SAMBÚD austurs og vesturs,
afrek Sadats Egyptalandsforseta
og ástæðurnar fyrir pví að Aust-
urríkismenn vilja leggja fyrir sig
bifreiðaframleiðslu voru meðal
málefna, sem snert voru í viötali
Thomas C. Lucey frá bandaríska
dagblaöinu „The International
Herald Tribune" við kanslara
Austurríkis, Bruno Kreisky.
Sp: Þér hafið verið mjög starfs-
samur á alþjóðlegum vettvangi.
Ekki aðeins í Evrópu heldur einnig
í Mið-Austurlöndum. Herra kansl-
ari, hver er afstaða þjóðar yðar til
heimsmála og utanríkisstefnu og
hver teljið þér að muni verða
þróun mála á árinu 1978?
Kreisky: Austurríki hefur tekið
sér stöðu á alþjóðavettvangi sem
hlutlaust land. Okkur er fyrst og
fremst umhugað að halda vörð um
slökunarstefnuna, „detente". Þessi
afstaða er ákaflega eðlileg fyrir
land, sem er ekki aðili að valda-
bandalagi stórvelda. Hún er
grundvallaratriöi í utanríkisstefnu
hlutlausrar þjóðar. Viö sýndum að
þetta er okkur kappsmál í Helsinki
og einnig á ráðstefnunni í Belgrad.
í ööru lagi þá er land okkar í
Þetta bendir til þess að nýtt
stjórnmálafyrirbrigði sé uppsprott-
ið. En Evrópukommúnismi — hann
er ekki til. Að vísu má segja aö
kommúnistaflokkar hafi tekiö upp
þjóölegri stefnu, leiöir til aö losna
undan áhrifum Moskvu, það er
barátta, sem enn stendur yfir og
gæti rist dýpra. En þeir neyöast
algerlega til að gerast handgengir
lýðræðiskerfinu. Ef þeim væri í
raun og veru alvara kynni að koma
fram á sjónarsviðið áhugaverð
endurbót sem þýddi að þeir yrðu
aö gefa byltingarhugsjónina upp á
bátinn.
Fari svo að kommúnistaflokkar
breyti á þennan hátt má spyrja
hvort þeir séu ennþá kommúnist-
ar. Það væru þeir sannarlega ekki
í venjulegri merkingu þess orðs.
Sp: Margir virðast halda að
kommúnistar hagnist mjög á
stöðugu atvinnuleysi á Vesturlönd-
um. Þér hafið hins vegar látið hafa
eftir yöur aö gagnbyltingaröflin
nærist á atvinnuleysi, aö sveifla til
hægri sé hin venjulega afleiöing
atvinnuleysis.
Kreisky: Reynslan sýnir að
öfgasinnuöum hægriöflum vex
fiskur um hrygg í efnahagslegri
kreppu. Dæmi um þetta eru
Þýzkaland og ítalía á fjórða
„Evrópu-
kommúnismi ?
Hann er
ekki til”
Mið-Evrópu, en þar af leiöir að
nauösynlegt er aö koma samskipt-
um við Austur-Evrópuríkin í eðli-
legt horf.
Sp: Hvað eru eölileg samskipti?
Kreísky: Það, sem átt er við
meö því að koma á eðlilegum
samskiptum er, aö vinna þarf
bráöan bug aö því aö breyta þvf
sálræna loftslagi, sem gerir aö
verkum að Vesturveldin sýna
okkur fyllsta traust, en félagar
okkar í Austur-Evrópu nánast
ekkert.
Þaö verkefni, sem ég tel koma
næst í rööinni í utanríkissamskipt-
um er evrópsk samvinna. Þar sem
við erum hlutlaus þjóð er okkur
þröngur stakkur skorinn í þessu
efni, þótt við höfum mikinn áhuga
á málefninu. Þaö er samvinna
okkar og Efnahagsbandalagsins
annars vegar og samvinna austurs
og vesturs hins vegar. Við höfum
gert verzlunarsamning við Efna-
hagsbandalagið og við höfum
einnig komizt aö samningum við
Austur-Evrópulöndin.
Okkur er aö lokum umbugað um
að takast megi að koma á
friösamlegri sambúö í Mið-Austur-
löndum. Það er einfaldlega fjar-
stæða að tilslökunarstefnan geti
borið árangur svo framarlega, sem
enn er ólga í Miö-Austurlöndum.
Á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna leggjum viö áherzlu á alþjóð-
legan jöfnuð og friösamlega sam-
vinnu iönríkja og þjóöa þriöja
heimsins. Þessi eru aðalatriöin í
utanríkisstefnu okkar.
Sp: Varðandi Miö-Austurlönd
langar mig til aö spyrja yður hvort
þér haldiö að ísraelsmenn gætu
fallizt á sjálfstætt Palestínuríki á
Vesturbakkanum?
Kreisky: í alþjóöastjórnmálum
er allt hugsanlegt. Ég get ekki
ímyndað mér frið í Mið-Austur-
löndum til frambúöar án þess að
ísraelsmenn skili hernumdu svæð-
unum aftur og samþykki rétt
Palestínumanna til sjálfsákvöröun-
ar. Að sjálfsögöu liggur viss
forsenda þessu til grundvallar —
að ísraelsmenn fái að búa óáreittir
í ríki sínu.
Sp: Sem viðurkennt yrði af öllum
Arabaríkjunum?
Kreisky: Öllum Arabaríkjunum
eöa aö minnsta kosti þeim stærri,
fyrst og fremst nágrönnum ísraels-
manna. Þaö er ekki mín skoöun aö
Palestínumenn séu í raun fjendur
Ísraelsríkis. Ef Palestínuríki væri
komið á stofn við hliðina israel, er
það mín skoöun að þar meö gefist
tækifæri til aö semja varanlegan
friö, þar sem nágrannaríkin tvö
þyrftu að hafa nána samvinnu í
ólíkum efnum.
Sp: Þú hefur verið kunnugur
Sadat Egyptalandsforseta um ára-
bil. Var sú ákvöröun hans aö hafa
frumkvæði um friöarviöræöur og
halda til Jerúsalem sjálfur, eitthvaö
sem hann haföi ráðgert lengi eöa
var það óundirbúin skyndiákvörð-
un?
Kreisky: í raun og veru haföi
Sadat verið að velta því fyrir sér
lengi. Hann langaöi aö ræöa viö
ísraelsmenn eins og hann tjáði
mér fyrir ári. En framkvæmdin sjálf
var óundirbúin enda þótt hann
hefði áður gælt við hugmyndina.
Þetta eru merki styrkleika, eðlls-
ávísunar og innsæis. Miklir leið-
togar hafa ætíð haft tilhneigingu til
að láta stjórnast af eðlisávísun.
Winston Churchill er dæmi um
einn slíkan. Þessi eölisávísun lýsir
sér ekki í lítilfjörlegum smáatriöum
daglegs amsturs heldur í velga-
meiri málefnum.
Einn hlutur er deginum Ijósari
eftir för Sadats. ísraelska þjóöin
veit nú að hún getur haft von um
frið, ekki þó samkvæmt eigin
hugmyndum heldur í samráöi við
heimsbyggð alla. Kringumstæöur
krefjast þess að gert sé hljóðlátt
hlé. Ef undirrita ætti friöarsáttmála
milli ísraels og Egyptalands myndu
Arabaríkin, þau stærri, leggja
honum lið.
Sp: Sem ungur jafnaðarmaöur
fyrir heimsstyrjöldina síðari voruö
þér andsnúinn samvinnu við
kommúnista. Á núverandi tímum
Evrópukommúnismans.. .
Kreisky (grípur fram í): Evrópu-
kommúnismans? Hann er ekki til.
Það eru til kommúnistaflokkar,
sem athafna sig eins og allir aörir
flokkar gera. Þeir spyrja sjálfa sig:
Hvernig getum við styrkt stööu
okkar? Til þess að styrkja stööu
sína — að afla fleiri atkvæða —
veröa þeir aö sanna aö þeir séu
óháöir valdamiöju kommúnism-
ans, Moskvu. Þeir veröa aö sýna
aö þeim langi til aö stjórna á
lýðræðislegan hátt og séu ekki
lengur byltingarsinnaðir.
áratugnum. Þessi hætta er þó ekki
yfirvofandi meðan mönnum eru
nazistarnir enn í fersku minni.
Þegar þessi endurminning dvínar,
þegar stjórnmálamenn rekur ekki
lengur minni til þeirra atburða,
verður ástandið fyrst varasamt.
Uppgangur hryðjuverkamanna
er okkur mikill þyrnir í augum. En
þau ríki, sem byggja á ofbeldi, þar
sem menn eru fangelsaöir eða
þeim útrýmt fyrir að hugsa upp á
eigin spýtur, eru okkur ekki síöur
áhyggjuefni. Þetta eru þjóöfélög
þar sem tíðkuð er tröllaukin
hryöjuverkastarfsemi. Ríkisvaldiö
verður að semja sig að lögum.
Sp: En það leiðir hugann að
mannréttindum. Þér hafið sagt að
barátta Carters Bandaríkjaforseta
væri virðingarverð en að yður
fyndist hún til þess fallin aö varpa
skugga á hljóölátari viöleitni ým-
issa aöila til aö aöstoöa fólk í
haröstjórnarríkjum.
Kreisky: Á okkar dögum veröa
minni þjóöir eins og Austurríki aö
viðhafa hljóölátari aðferðir.
Sp: Hefur meðferð forsetans á
málinu ekki vakið vonbrigði?
Kreisky: Nei, þaö er skoöun mín
að hún hafi komiö aö gagni aö svo
miklu leyti sem hún hefur þyrmt
andófsmönnum við því versta. Hún
hefur hvað sem öðru líöur heppn-
ast aö hluta.
Sp: Varðandi austurrísk innan-
ríklsmál hefur OECD spáð hag-
vexti um 1,5% á árinu 1978. Hvað
viljiö þór segja um það?
Kreisky: Eg hef enga þörf fyrir
spár. Spár miða við þekktar
aðstæöur og eiga því ekki lengur
við þegar aöstæöurnar breytast.
Spár byggjast á þeirri ályktun að
aðstæður breytist ekki.
Sp: Þér haldið aö efnahagsaö-
stæður Austurríkismanna muni
breytast?
Kreisky: Ég hef ávallt veriö
fylgjandi róttækri efnahagsmála-
stefnu. Við höfum verið sakaöir um
að reiða of hátt til höggs. Ef við
heföum hins vegar ekki gert þaö
er ég sannfæröur um að við
Framhald á bls. 29