Morgunblaðið - 10.05.1978, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIf), MIÐVIKUDAGUR^IO. MAÍ 1978
11
scni reyndu aö láta líta út fyrir,
aö Moskvu-stjórnin kynni að
vura rciðubúin til að fyrirskipa
árás í því skyni að þurrka út
kjarnorkumannvirki Kínverja,
ef Bandaríkjamenn væru fúsir
til að láta seni þeir tækju ekki
eftir því. Til þess að koma
þessari skoðun á framfæri var
haft samband við marna aðila
og efnt til marnra funda on
þetta var allt sanian ttreiniletía
skipulasjt vandlega oj; vísvitandi
í Moskvu.
En allt var þetta þannit; Kert,
að allt bendir til þess að allt
annað hafi vakað fyrir Rússum
en það sem útsendarar þeirra
létu í veðri vaka. MarKar
leyniþjónustur á X'esturlöndum
tóku mark á bendinjíunum frá
Moskvu <>k spáðu því, að sovézk
kjarnorkuárás á Kína væri
yfirvofandi — ein bandarísk
ley n iþj ó n ust ust of n u n gekk
meira að sejya svo lanttt að
halda því frani, að árásin yrði
tierð iiinan sex mánaða. Það sem
raunverulefía vakti fyrir Kreml-
vei'jum var hinns vejjar að
hræða Kínverja — sem höfðu
sýnt töluverða vanstillint;u —
þannit; að þeir sýndu meiri
á b\ i'tíðart i I f i n ni nku . Rau nar
tóku Kínverjar fljótletia niark á
bendintítinni og sýndu meiri
stillinttu.
hai það sem fvrir Kissintier
vakti — ok það niundu bæði
aðdáendur hans ok andstæðint;-
ar viðurkenna — tfötur hafa
verið jafnvel ennþá slóttut;ra en
það sem fvrir Rússum vakti.
Sjálfur er ét; þeirrar skoðunar,
að hann hafi ekki trúað því í
alvöru að Sovétríkin væru í
þann veginn að ráðast á Kína —
en enj;u að síður heimilaði hann
Richard Helms, þáverandi yfir-
manni • leyniþjónustunnar, að
senda opinbera vísbendint;u
aftur til Moskvu. Skilaboð
Helms — sem hefðu auðvitað
líka heyrzt í Pekint; — voru í
Framhald á bls. 25.
Á Fríkirkjuvegi 3 stendur eitt af
þeim húsum við Tjörnina, sem
borgarstjórn samþykkti á síðasta
fundi sínum að vernda með B-frið-
lýsingu. eða að utan. Þar er nú
Innkaupastofnun Rcykjavíkurborg-
ar til húsa og er húsið mjög vel nýtt
og hefur þegar verið gert við það.
llúsið er 75 ára gamalt. Sigurður
Thoroddsen yfirkennari keypti lóð-
ina 1898 úr sunnanverðum Út-
norðurvelli af Sigurði Briem. Hann
lét reisa þar hús ári seinna og var
það notað fyrir hesthús. geymslu-
hús og haðhús. Húsið sem nú
stendur lét Sigurður byggja árið
1904 og bjó þar lengi ásamt
fjölskyldu. Var húsið í eigu fjöl-
skyldunnar til 1956. er Vinnuveit-
endasamband íslands eignaðist það.
Árið 1968 keypti Reykjavíkurborg
húsið og lagfærði það.
Ilúsið er járnvarið timburhús.
kjallari. ein hæð og ris með porti
scgir í úttekt minjavarðar á húsinu.
Svölum á SV-horni hefur verið
lokað. en þar voru upphaflcga
tröppur úr garðinum og hafa þær
gefið húsinu sérstakan svip. Her
bergjaskipan á efri hæð hefur verið
breytt og þar settur þakgluggi.
Frágangur að innan hefur ekki
tekið mið af gerð hússins. Á lóðinni
er bílastæði, á bak við húsið, en
garður fyrir sunnan og vestan.
Philip prins, hertogi af Edinborg:
Ég trúi því
Verndun gamalla húsa
Borgin frídar gamalt hús
við Tjörnina
Ég tel, að hugmyndafræðing-
ar okkar á sviði stjórnmála og
efnahagsmála séu undir svo
sterkum áhrifum af árangri
nútíma tækni, að þeim verði það
á að halda, að stjórnkerfi
manna gætu starfað jafn vel og
örugglega og vél. Þeir gera ráð
fyrir, að menn þurfi aðeins
skynsamleg stjórnkerfi með
nauðsynlegum umboðum, og þá
sé allt í lagi. Þegar þeir síðan
verða óhjákvæmilega fyrir von-
brigðum, gera þeir ráö fyrir, að
gallinn sé fólginn í ónógu
eftirliti. Síðan beita þeir
strangara eftirliti og verða
forviða yfir því að ástandið
versni enn. Aðalatriðið er þrátt
fyrir allt ekki vitið í vélfræðinni
eða tæknifræðinni heldur
skilningsrík þekking á mann-
legu eðli.
Hvað vill, hvað þarf maður-
inn? Ég gerði ráð fyrir , að
mikill fjöldi fólks að minnsta
kosti meti það mikils að mega
vera óháður, vera ábyrgur fyrir
umönnun og uppeldi barna
sinna og finna, að þeirra eigið
erfiði geri þeim það kleift að sjá
fyrir sér í ellinni. Það vill lifa
í réttlátu og heiðarlegu þjóð-
félagi, þar sem lög eru virt, og
það vill stuðla að því, að það sé
svo, með hvaða móti sem er.
Ef okkar líffræðilega kerfi
hefur einhvern einn stóran
ókost, þá er hann sá, að við
fæðingu eru öll börn algerir
óvitar. Þau kunna að hafa sínar
eðlisávísanir og sína hæfileika,
en þau hafa alls enga reynslu og
alls enga þekkingu. Jafnvel það
virðist ekki það fólk gera sér
ljóst, sem er í nánara sambandi
við tölvur en mannkynið.
Unga kynslóðin í dag er hin
alfyrsta, sem elst upp í algjör-
lega vélvæddu þjóðfélagi, sem
býr yfir ómælanlega miklu
meiri vísindalegri þekkingu en
nokkurt annað fyrr á tímum.
Hin félagslegu viðbrögð gagn-
vart þessu nýja tæknilega og
andlega umhverfi eru enn ekki
að fullu ljós, og ég held, að við
þurfum margar kynslóðir til að
laga okkur að hinum nýju
aðstæðum.
Maðurinn hefur uppgötvað
hvernig hann getur framleitt
hin flóknustu vélkerfi og stjórn-
að þeirn, en hann verður þó
fyrst og fremst að bæta sjálfs-
stjórn sína og skilning á sínu
eigin eðli.
— svá —
Saga Haldemans
um árás á Kína
H.R. Haldeman talar urn
stafla af kjarnorkusprengjum í
frásögn sinni af árum sínum
með Nixon. Orðið stafli kemur
upp um hann og er lygi, en með
nokkurri hagkvæmni ætti að
vera hægt að grafast fyrir um
hvernig þessi lygi er til komin.
Tilraun til þess að komast að
sannleikanum í málinu hefur
mikla þýðingu nú um þessar
mundir vegna þess að valda-
mennirnir í Kreml hafa stigið
það óvenjulega skref að birta í
flýti margar yfirlýsingar til
þess að vísa staðhæfingum
Haldemans á bug.
V'enjulega hirða ráðamenn-
irnir í Kreml ekki um að bera
opinberlega til baka allar þær
fréttir, sem birtast nær daglega
í heimsblöðunum um meintar
fyrirætlanir þeirra og ráðagerð-
ir. Að þessu sinni brugðust þeir
-.hins vegar skjótt við til þess að
vísa á bug frétt, sem varðar
enga af núverandi fyrirætlunum
þeirra heldur meinta ráðagerð
sem þeir eru sagðir hafa haft á
prjónunum um árás á Kína fyrir
tæpum níu árum. Auðvitað hafa
þeir tekið sögu Haldemans
alvarlega með hliðsjón af
hápólitískum hagsmunum. En
hverjir eru þeir?
Áöur en unnt er að reyna að
fá svar við þeirri spurningu
verður að reyna að ganga úr
skugga uni að hve miklu leyti
saga Haldemans er rétt, ef
nokkuð er þá hæft í henni. Hann
þakkar Nixon fyrir að hafa
bjargað heimsfriðnum í „hættu-
legasta uppgjöri, sem þessi þjóð
hefur nokkru sinni staðið and-
spænis“. Hann segir að Rússar
hafi nokkrum sinnum leitað
hófanna hjá Bandaríkjamönn-
um í því skyni að fá þá til
þátttöku í skyndiárás á Kína og
sent síðan á árinu 1969 kjarn-
orkuvopnuð herfylki til svæðis í
um þriggja kílómetra fjarlægð
frá kínversku landamærunum
og hótað að ráðast á kjarnorku-
ver Kínverja. En Nixon og
Kissinger tókst með brögðum að
fá Krentlverja til að óttast að
Bandaríkjamenn og Kínverjar
kynni að taka höndum saman
gegn Rússum og þetta varð til
þess að Rússar kölluðu burtu
herlið sitt. Eða það segir
Haldeman.
Nú víkur sögunni að kjarn-
orkusprengjustafla þeini, sem
Haldentan talar um — eða
réttara sagt þeim „hundruðum
sovézkra kjarnaodda, sem var
raðað í stafla“ meðfram kín-
versku landamærunum og sáust
á bandarískum lofjmyndum. Því
miður er Haldeman ekki trú-
verðugur af því Rússar stafla
ekki upp kjarnaoddunt sínunt
þar sem þeir sjást úr lofti
heldur koma þeim fyrir í traust-
um neða nj arðargeymslum.
Að því er varðar þá staðhæf-
ingu hans að Kremlverjar hafi
hvað eftir annað boðið Banda-
ríkjamönnum að taka þátt í
„fyrirbyggjandi" árás á Kína
með Rússum, þá leynist í henni
það mikið sannleikskorn, þótt
það sé mótsagnakennt, að það
sannar að hún er lygi. Aðgerðir
Rússa á þessu sviði fóru frarn á
tvennum vígstöðvum: þeir not-
uðu bæði diplómatískar leiðir og
leyniþjónustuna.
Á hinum diplómatísku víg-
stöðvum lögðu sovézkir fulltrúar
í SALT-viðræðunum til við
fulltrúa Bandaríkjanna, að
löndin gerðu með sér samning,
sem yrði beint gegn hugsanleg-
um aðgerðum einhvers þriðja
kjarnorkuveldis. Kína var ekki
nefnt á nafn, en það sem fyrir
Rússuni vakti lá í augum uppi.
Rússar lögðu til, að ef þeir eða
Bandaríkjamenn fréttu um ein-
eftir VICTOR
ZORZA
hverjar ráðagerðir um „ögr-
andi" aðgerðir eða árás annars
kjarnorku veldis skyldu þeir
gera sameiginlegar ráðstafanir
til aö afstýra slíkum aðgerðum.
En ef það reyndist of seint
skyldu þeir grípa til santeigin-
legra hefndarráðstafana til aö
refsa sökudólgnum samkvæmt
sovézku tillögunni.
Fljótt á litið virðist þetta
keimlíkt því ^sem Haldentan
talar um — en ekki nógu líkt til
þess að saga hans virðist trú-
verðug. Moskvustjórnin lagði
ekki til að Bandaríkjamenn
tækju á þeirri stundu þátt í
santeiginlegum aðgerðum gegn
Kína eins og Haldeman segir;
hún stakk upp á forntlegum
santningi þess efnis, að ríkin
kæntu frant sameiginlega í
vissuni tilteknum tilfellum, sent
virtust fjarlægur möguleiki
meira að segja þá, þótt rnenn
beittu hugmyndaflugi sínu.
Bandaríkin flýttu sér að vísa
sovézku tilhögunni á bug.
Moskvu-stjórnin notar venju-
lega sovézku leyniþjónustuna til
að dreifa villandi upplýsingum
til Vesturlanda, ef þess gerist
þörf, og í þessu tilfelli voru
notaðir sovézkir útsendarar,
Haldcman ásamt Nixon, Kissinger og Ehrlichman í San Clemente
1969.