Morgunblaðið - 21.05.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. MAI 1978
„Á þeirri stundu tók ég ál
um að afhenda ekki fleiri
formaður dómsmálanefndarinnar,
að 21 demókrati nefndarinnar
myndi greiða atkvæði með máls-
sókn. Þetta staðfesti það sem
enginn hafði áður þorað að segja
opinberlega. Ákvörðunin hafði
verið tekin áður en vitni yrðu leidd
fram og verjendur hefðu fengið
tækifæri til að tala. Á þeirri
stundu var ég fullviss um að
dómsmálanefndin myndi sam-
þykkja málssókn.
Afgerandi áfall
12. júlí fór ég í tveggja vikna
vinnufrí til Kaliforníu og um borð
í forsetaþotunni fékk ég þær
fréttir, að John Erlichman hefði
verið fundinn sekur um meinsæri
og samsæri til að brjóta borgara-
leg réttindi sálfræðingsins Daniels
Ellsberg. Þetta var mikið áfall
fyrir mig. Ellsberg hafði lekið
ríkisleyndarmálum og fór frjáls
ferða sinna, en Erlichman, sem
reynt hafði að koma í veg fyrir
lekann var sekur fundinn. Að
morgni 24. júlí var okkur tjáð að-
þrír demókratar frá Suðurríkjun-
um í dómsmálanefndinni hefðu
lýst yfir stuðningi við málssókn.
Þetta var afgerandi áfall. Ég hafði
átt von á að einn myndi bregðast
mér, en aldrei allir þrír. Það var
ljóst að málssókn var óumflýjan-
leg. Um kvöldið reyndi ég að vinna
að ræðu um efnahagsmál, sem ég
átti að flytja í sjónvarpi tveimur
dögum síðar, en erfitt var að
einbeita sér. Hæstiréttur, sem enn
hafði ekki kveðið upp úrskurð sinn
í sambandi við segulbandsspólurn-
ar var eina von mín. Sú von stóð
þó ekki nema til næsta morguns.
Haig kom til mín snemma og er ég
spurði um úrslit sagði hann:
„Ákvörðun hæstaréttar var ein-
róma og ekkert svigrúm til
túlkunar."
„Herra forseti ég fæ ekki séð. “
Ég vildi reyna að gera mér grein
fyrir hve alvarlegur skaðinn væri
og bað lögfræðing minn Fred
Buzhardt að hlusta á spóluna frá
23. júní. Hann hringdi til mín
skömmu síðar og sagði m.a. að hún
væri byssukúlan rjúkandi. Haig
hlustaði einnig á hana og sagði:
„Herra forseti ég fæ ekki séð
hvernig við lifum þetta af.“ Ziegler
blaðafulltrúi var sama sinnis.
1. ágúst skýrði ég Haig frá því
að ég hefði ákveðið að segja af
mér. Ég settist við skrifborð mitt
og skrifaði á gula örk „Afsagnar-
ræða.“ Ég vann hratt og lengi og
skrifaði tugir síðna með minnis-
punktum og aðalatriðum. Ég
kallaði Haig og Ziegler til fundar
og skýrði þeim frá því að ég hefði
ákveðið að segja af mér 8. ágúst og
gera það án biturleika og með
virðingu. Fjölskylda mín, dætur,
tengdasynir og Pat voru mér
ómetanlegur styrkur og höfðu
hvatt mig til að gefast ekki upp.
Þegar ég kom til skrifstofu minnar
að morgni 7. ágúst biðu David
Eisenhower og Ed Cox eftir mér og
hvöttu mig til að bíða enn og
berjast áfram. Ég sagði þessum
góðu tengdasonum að ég teldi að
ógerlegt yrði fyrir mig að stjórna
landinu gegnum ríkisréttarhöld og
að slíkt gæti valdið óbætanlegum
skaða.
Haldeman biður um náðun
Ég hringdi til Kaliforníu til
Haldemans og tjáði honum
ákvörðun mína. Hann hvatti mig
einnig að hugsa málið lengur, en
ef ég hefði tekið endanlega
ákvörðun bað hann mig að íhuga
Vorið 1974 byrjaði dómsmála-
neínd Bandaríkjaþings að yfir
vega málssókn á hendur Nixon
forseta fyrir ríkisrétti. Ljóst
var þá að hið „ómerkilega*
Watergateinnbrot var að grafa
svo undan Nixon, að líkurnar
fyrir því að hann sæti út seinna
kjörtímabil sitt minnkuðu með
degi hverjum. Nixon féllst á í
örvæntingu að afhenda dóms-
málanefndinni orðrétt afrit af
segulbandsupptökum í Hvíta
húsinu. Það var í kringum 18.
apríl, að nefndin fékk í hend-
urnar Bláu bókina, sem var upp
á 1200 vélritaðar síður. Hér á
eftir fara nokkrir kaflar úr
frásögn Nixons í endur
minningum sínum, af aðdrag-
anda og endalokum forsetatíðar
hans.
„Ég fékk í hendurnar miða,
skömmu fyrir míðnætti 20. apríl
og á honum stóð „D-dagur, fleiri
segulbandsútskriftir munu fella
forsetann." í Hvíta húsinu reyndu
menn að bera sig vel, töluðu
digurbarkalega og komu rólega
fram. En, það var einnig ótti,
áhyggjur og reiði í andrúmsloft-
inu, en umfram allt einkenndist
það af köldum raunveruleika, sem
svo oft kemur fram, er menn ræða
stjórnmál og berjast fyrir lífi sínu
á stjórnmálasviðinu. I bláu bók-
inni sagði ég Bandaríkjamönnum
hluti, sem þeir vildu ekki vita.
Þetta var greinilegt, er við snérum
til Washington úr ferðalagi um
nokkur fylki. Andúðarbylgja gekk
yfir landið og æ fleiri repúblikan-
ar, flokksbræður minir, höfðu orð
á því að ég ætti að segja af mér.
Ég var harður á að halda mínu
striki. Ég var tilbúinn til aö hlusta
á álit hvers og eins og leyfa honum
að hafa það, en ég var líka
ákveðinn í að láta ekki af embætti.
Blaðafulltrúi minn, Ron Ziegler,
sendi nokkrum dögum seinna út
tilkynningu til fjölmiðla, sem ég
hafði samið persónulega. Þar
sagði: „Washington er íull af
kviksögum. Allt það sem ég er>
sakaður um er ósatt og efst á
listanum yfir ósannindin er að
Nixon ætli að segja af sér.“
Jaworski vill semja
5. maí, er andúðarbylgjan vegna
Bláu bókarinnar reis hæst, átti
Alexander Haig hershöfðingi og
yfirmaður starfsliðs Hvíta húss-
ins, fund með Leon Jaworski,
sérlegum Watergatesaksóknara,
þar sem Jaworski sagði honum að
rannsóknarkviðdómur hefði
úrskurðað að ég væri samsæris-
maður í Watergatemálinu, en þó
ekki gefið út formlega ákæru á
hendur mér. Jaworski sagði Haig
að hann myndi halda þessu
leyndu, ef ég féllist á að afhenda
18 af 64 segulbandsupptökum, sem
hann hefði beðið um. Hann myndi
ekki fara fram á fleiri spólur.
Ég vann langt fram á nótt og
svo aftur næsta morgun við að
hlusta á spólurnar. Ég hlustaði á
spóluna frá 23. júní af viðræðum
mínum við HaldemSn, sem gerð
húsið. Pat Nixon kissir Betty Ford á kinnina. Tricia, Ed Cox, Julie
Kveðjustundin fyrir framan Hvíta
og David Eisenhower fjær.
var opinber þremur mánuðum
síðar og kölluð síðasta byssukúlan
sem og hin afgerandi sönnun. Ég
heyrði Haldeman segja mér að
John Dean og John Mitchell hefðu
gert áætlun um hvernig við ættum
að taka á málum þannig að
óþægilegir hlutir kæmu ekki fram
í dagsljósið. í henni var gert ráð
fyrir að fá CIA til að halda aftur
af alríkislögreglunni FBI. Á þeirri
stundu tók ég ákvörðun um að
afhenda ekki fleiri spólur. 22. maí
sendi ég dómsmálanefndinni bréf
þess efnis.
Tveimur dögum áður hafði
Jaworski gert opinbera kröfu um
að fá fleiri segulbandsspólur en ég
áfrýjaði og Jaworski ákvað þá að
biðja hæstarétt að fjalla um málið
án tafar. 31. maí féllst hæstiréttur
á að taka málið fyrir og gert ráð
fyrir úrskurði fyrir júnílok. Um
miðjan júni hélt ég í ferð til
Miðausturlands og snéri heim
aftur 19. og tveimur dögum síðar
lauk dómsmálanefndin störfum
sínum og gaf út skýrslu í 34
bindum. Heldur þótti mér sannan-
irnar léttvægar og lítið samhengi
milli niðurstöðu skýrslunnar og
minna eigin gerða. Nokkrum
dögum síðar hélt ég til Sovétríkj-
anna, en heima fyrir var haldið
áfram að undirbúa ríkisréttarmál-
sókn. 27. júní skýrði Peter Rodino