Morgunblaðið - 26.05.1978, Blaðsíða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 1978
Snurðulaus framkvæmd byggist á
því að löggjöfin verði vel undirbúin
í samvinnu við atvinnulífið í landinu
í umræðum um skattamál er því
stundum haldið fram, að atvinnu-
reksturinn í landinn sé að mestu
skattlaus. Að minnsta kosti greiði
fjöldi fyrirtækja ranglega lítinn
sem engan tekjuskatt. Slíkar
fullyrðingar eru alrangar.
Skattar og gjöld til hins opin-
bera, önnur en bein gjöld fyrir
veitta þjónustu, munu vera rúm-
lega. 70 talsins hér á landi og
skiluðu ríki og sveitarfélögum
rúmlega 120 milljörðum króna í
tekjur á síðasta ári. Af þeirri
fjárhæð er tekjuskattur einstakl-
inga og félaga ásamt barnabótum
einungis um 12 milljarðar eða 10%
og virðist skiptist milli einstakl-
inga og fyrirtækja með svipuðum
hætti og hlutdeild launa og
hagnaður er í þjóðartekjum.
Tekjuskattur virðist því hvorki
vera sérstakur skattur á launa-
menn né sérstakur skattur á
atvinnurekstur.
Tekjuskattur er þó langt því frá
eini skattur atvinnurekstrar.
Atvinnurekstur greiðir gjöld af
starfsfólki sínu, launaskatt af
launum þeirra, eignarskatt af
eignum sínum, fasteígnaskatta af
fasteignum, aðstöðugjald af kostn-
aði, tolla, söluskatt, vörugjöld,
ýmis konar gjöld til lánasjóða og
þannig mætti lengi telja. Einn
atvinnuvegur, verzlunin, inn-
heimtir t.d. og greiðir rúmlega
50% af öllum sköttum hins opin-
bera, án allra innheimtulauna og
lánar jafnvel ríkissjóði t.d. sölu-
skattinn mánuðum saman, áður en
hann innheimtist hjá kaupanda.
Atvinnureksturinn í landinu gegn-
ir því undirstöðuhlutverki í tekju-
öflun ríkis- og sveitarfélaga.
Sumir stjórnmálamenn gera
gjarnan þá kröfu, að atvinnurekst-
ur greiði hærri skatta til hins
opinbera en nú er. Þeir virðast þó
ekki gæta þess, að margir skattar
hafa þá eiginleika að ganga beint
inn í útsöluverð vöru og þjónustu
og lenda þannig á neytendum í
hærra útsöluverði. Lendi skattarn-
ir hins vegar á fyrirtækjunum
sjálfum, skerða þeir fljótt getu
fyrirtækja til launagreiðslna og
koma þannig niður á launum
starfsmanna, þar sem ekki er
sennilegt, að hagnaður atvinnu-
veganna beri aukna skattheimtu,
án þess að atvinnuöryggi sé stefnt
í hættu. Aukin skattheimta hjá
atvinnufyrirtækjum lendir því á
landsmönnum öllum í hærra út-
söluverði vöru og þjónustu, lægri
launum eða minni atvinnu, vegna
þess að ónógur hagnaður réttlætir
ekki til lengdar, að atvinnurekstri
sé fram haldið.
Mörgum virðist einnig ekki
ljóst, að skattar atvinnurekstrar
eins og skattar einstaklinga mið-
ast við ákveðna skattstofna. Ef
þessir skattstofnar eru ekki fyrir
hendi, greiðist enginn skattur.
Fyrirtæki, sem greiðir ekki laun,
greiðir t.d. ekki launaskatt. Fyrir-
tæki, sem ekki hagnast, greiðir því
ekki tekjuskatt. Minni tekju-
skattsgreiðslur fyrirtækja síðustu
árin eru því ljósasta dæmið um
þann litla hagnað, sem verið hefur
í íslenzkum atvinnurekstri undan-
farið.
Orsakir minni hagnaðar í ís-
lenzkum atvinnurekstri eru marg-
ar. Verðbólgan, sem hefur verið
um 40% á ári að jafnaði síðustu
fimm árin, hefur hækkað stórlega
allan rekstrarkostnað. Einnig hafa
laun hækkað verulega. Fyrirtæki
hafa og orðið fyrir niðurskurði
verðhækkunarbeiðna, þannig að
verðhækkanir hafa tíðum verið of
litlar -og komið -of seint, en- þé-
hækkað verðlag meira en þörf var
á, ef eðlileg hækkun hefði orðið
strax. Það er þó von okkar, að ný
lög um verðlag, samkeppni og
óréttmæta viðskiptahætti muni
breyta þessu ástandi til betri
vegar.
Einn af okkar þingmönnum,
Ragnar Arnalds, öðrum þing-
mönnum fremur, á sérstakar
þakkir skilið fyrir að vekja athygli
alþjóðar á því, hversu litlum
hagnaði atvinnuvegirnir hafa skil-
að vegna erfiðs árferðis síðustu
árin, þrátt fyrir mikil umsvif.
Einn galli á hans málflutningi
hefur þó verið sá, að geta þess ekki
nægilega, að stærstur hluti skatt-
greiðslna fyrirtækja er í formi
óbeinna skatta, sem verða að
greiðast óháð afkomu fyrirtækja,
hvort sem fyrirtæki hafa til þess
tekjur eða ekki.
Skattheimtuaðferðir sem þessar
eru þjóðinni allri stórvarasamar,
og sýna einungis, að Alþingi og
sveitarstjórnir hafa ekki ávallt
nægan- skilning á því, að atvinnu-
Hjalti Geir Kristjánsson
vegirnir eru undirstaða atvinnu og
lífskjara í þessu landi. Sú undir-
staða verður að vera traust, ef vel
á að fara.
Við Islendingar verðum að fara
að temja okkur, að gera ekki þær
skattheimtukröfur á hendur at-
vinnurekstri, hvernig sem árar, að
atvinnurekstur verði mun veikari
hér en erlendis og geti því ekki
skapað landsmönnum sambærileg
laun og lífskjör og þar þekkjast.
Því miður bendir margt til, að sú
sé orðin raunin hér á landi. Af
þeirri braut verðum við að snúa,
og afnema þá óbeinu skatta, sem
nú eru innheimtir í atvinnurekstri.
Verzlanaráðið hefur ávallt talið
lög um tekju- og eignaskatt með
mikilvægustu löggjöf, sem snertir
atvinnurekstur. Verzlunarráðið
hefur því lagt kapp á, að vera
ávallt reiðubúið að sinna fyrirhug-
uðum breytingum á þessari lög-
gjöf, þannig að þær mættu þjóna
sem Sezt atvinnulífinu í landinu
sem heild. Það er því ánægjuefni,
að við skulum nú vera hér saman
komin til að ræða nýja löggjöf um -
tekju- og eignarskatt; sem við
væntum, að verði spor fram á við.
Þegar fjárhags- og viðskipta-
nefnd N.d. Alþingis sendi Verzlun-
arráðinu fyrra frumvarpið um
tekju- og eignarskatt til umsagnar
í árslok 1976, hlaut það mjög
ítarlega umfjöllun á vegum ráðs-
ins. Skattanefnd ráðsins fjallaði
um frumvarpið á fjölda funda og
samdi drög að umsögn um frum-
varpið, sem voru rædd á ráðstefnu
á vegum ráðsins í janúar í fyrra.
Auk þess vann skrifstofa ráðsins
mikið að þessu máli. Niðurstaðan
var ítarleg umsögn, sem Alþingi
var send í byrjun febrúar 1977.
Var sú umsögn bæði kynnt þing-
mönnum og öðrum samtökum
atvinnuveganna og myndaði
grundvöllinn að umfjöllun þeirra
um málið.
Er líða tók að páskum nú í vor
var ljóst, að skattafrumvarpið yrði
lagt fram að nýju með ýmsum
breytingum, einkum hvað snertir
einstaklinga. Fulltrúar Verzlunar-
ráðsins áttu því fundi með forsæt-
isráðherra, fjármálaráðherra,
þingmönnum og þeim aðilum, sem
unnu að gerð frumvarpsins til þess
að ítreka nauðsynlegar umbætur á
frumvarpinu varðandi atvinnu-
rekstur. I þeim viðræðum lagði
Verzlunarráðið höfuð áherzlu á, að
eftirtalin sjö atriði yrðu útfærð í
frumvarpinu:
1. Varasjóður. Verzlunarráðið
vildi halda gildandi reglum um
varasjóð. Einnig var það mótfallið
framkominni hugmynd um fjár-
festingarsjóð, eins og hún var þá
útfærð.
2. Fyrningar. Verzlunarráðið vildi
færa upphaflegt kaup- og kostnað-
arverð eigna til verðlags hvers árs
og fyrna af því verði miðað við
æskilegan nýtingartíma eigna í
atvinnurekstri. Niðurlagsverð
mátti nema 5% af upphaflegu
verði en söluhagnaður, þ.e. (sölu-
verð + bókfært verð) mátti þá
verða skattskyldur. Kaupverð
áhalda og tækja allt að krónum
500.000 vildum við gjaldfæra á
kaupári.
3. Vörubirgðir. Vörunotkun vild-
um við leiðrétta um þá verðlags-
breytingu á vörubirgðum í árs-
byrjun, sem orðið hefur á árinu.
Reglur um 30% afskrift birgða
myndu þá falla niður, en birgða-
varasjóður yrði hluti af hreinni
eign.
4. Niðurfærsla skulda. Afskrift
vafasamra skulda yrði heimil við
mat áviðskiptakröfum eða almenn
5% niðurfærsla þeirra heimiluð
árlega.
5. Arðsúthlutun. Úthlutun arðs
vildum við heimila án takmörkun-
ar. Úthlutaður arður yrði því
frádráttarbær í rekstri en skatt-
skyldur hjá viðtakanda með sömu
skilmálum og vextir af sparifé.
6. Tap. Verzlunarráðið taldi, að
tap ætti að vera frádráttarbært
frá tekjum fyrri eða síðari ára að
jöfnu. Annað mismunaði fyrir-
tækjum.
7. Jöfnunarhlutabréf. Útgáfa
skattfrjálsra jöfnunarhlutabréfa
vildi Verzlunarráðið heimila mið-
að við árlega breytingu á hreinni
eign, sem yrði samhliða endurmati
eigna. Jafnframt þyrfti eignar-
skattur atvinnurekstrar að verða
hinn sami og hjá einstaklingum, ef
ekki væri talið fært að fella hann
alfarið niður.
í heild má segja, að þessar
tillögur Verzlunarráðsins hafi
mætt skilningi stjórnvalda, og vil
við þetta tækifæri þakka fjár-
málaráðherra og ráðuneyti hans
það samstarf og þær breytingar
sem á komust milli aðila, áður en
frumvarpið fékk endanlega af-
greiðslu Alþingis. Hugmyndin um
fjárfestingarsjóð var lögð til
hliðar og varasjóði haldið óbreytt-
um. Fyrningarreglum var gjör-
breytt, að mestu eins og Verzlun-
arráðið lagði til, ef frá er talið
ákvæðið um skerðingu fyrninga
vegna skulda og uppfærsla áður-
fenginna fyrninga. Einnig var
gjaldfærsla kaupverðs minni
tækja og áhalda hækkuð úr 50.000
krónum í fyrra frumvarpi í 200.000
krónur nú.
Tillaga Verzlunarráðsins um
meðferð vörubirgða var ekki tekin
til greina, en matsregla vöru-
birgða var þó mjög lagfærð frá
fyrra frumvarpi, þar sem 30%
niðurfærsla nær til fleiri atriða og
ákvæði um, að vörur skuli komnar
í hús, var fellt niður. Almenn
afskrift vafasamra skulda var ekki
heimiluð, en 5% niðurfærsla á
viðskiptakröfum gegnir svipuðu
hlutverki.
Reglur um úthlutun arðs hafa
enn ekki verið lagfærðar nægilega.
Til þess að hlutabréf geti staðið
nokkuð jafnt að vígi og spariskír-
teini ríkissjóðs þarf 7,5% arður að
vera frádráttarbær í atvinnu-
rekstri og skattfrjáls hjá viðtak-
anda, en hlutabréf eignarskatts-
frjáls, svo að jöfnunarhlutabréf
verði almennt gefin út. Þegar sagt
var frá þessari hugmynd í síðasta
Fréttabréfi ráðsins, slæddust inn
nokkrar meinlegar ritvillur, svo að
hugmyndin misskildist, og vildi ég
leiðrétta það hér. Hér er um
þýðingarmikið mál að ræða í þeim
tilgangi að skapa áhuga almenn-
ings til að leggja og ávaxta
fjármuni sína í atvinnurekstri,
eins og tíðkast erlendis. Það náðist
hins vegar fram, að jöfnunar-
hlutabréf megi gefa út miðað við
endurmat eigna í árslok 1978, en
síðar samkvæmt verðlagsbreyting-
um. Einnig var eignarskatti fyrir-
tækja breytt frá fyrra frumvarpi
og hlutfallið haft hið samá fyrir
einstaklinga og atvinnurekstur.
Það náðist hins vegar ekki fram,
að tap yrði frádráttarbært frá
tekjum fyrri og síðari ára. Megin-
reglan verður nú sú, að tap skuli
fært á varasjóð, ef hægt er, en sé
síðan frádráttarbært frá tekjum.
Verzlunarráðið fylgdist náið
með afgreiðslu frumvarpsins á
Alþingi og kom á framfæri ýmsum
ábendingum, sem sumar hverjar
voru teknar til greina. Fyrningar-
hlutföll voru t.d. hækkuð á skipum
og vélum og tækjum, tekjufærsla
söluhagnaðar vegna skuldabréfa
var rýmkuð, kaup á líftryggingu
varð frádráttarbært eins og nú er,
þó lægri fjárhæð, og skatthlutfátl
lögaðila lækkaði úr 48% í 45%.
Af öðrum mikilvægum breyting-
um má nefna, ákvæði um samruna
sameignarfélaga við hlutafélög
eða breytingu í hlutafélag án
skattskyldu.
í þessum nýju skattalögum
felast ýmsar breytingar, sem eru
nýjung í lögum. Verzlunarráðið
mun því þurfa að framkvæma
ýmsar athuganir á lögunum nú í
sumar, svo að hægt verði að gera
þær lagfæringar á lögunum, sem
nauðsynlegar kunna að verða, áður
en lögin taka gildi. Þó er strax
ljóst að fjögur atriði þurfa sér-
stakrar athugunar við:
1. Nauðsynlegt er að meta
skuldaviðurkenningar til núvirðis
á söludegi vegna þess, að nafnverð
þessara bréfa er mun hærra vegna
óraunhæfra vaxta, sem býr til
óraunverulegan söluhagnað, sem
verður skattskyldur.
2. Þá virðist eðlilegt að íbúðar-
húsnæði, sem notað er til tekjuöfl-
unar í atvinnurekstri verði fyrn-
anlegt, líkt og aðrar svipaðar
eignir.
3. Einnig væri afar æskilegt að
breyta skattaiögunum, svo að þau
torveldi ekki þátttöku almennings
í atvinnurekstri. Til þess að svo sé
ekki, þurfa hlutabréf að standa
jafnfætis spariskírteinum ríkis-
sjóðs, þ.e. hlutabréf verði eignar-
skattsfrjáls og arður af þeim, 7,5%
frádráttarbær hjá fyrirtækinu, og
skattfrjáls hjá viðtakanda innan
þeirra upphæðarmarka, sem eru í
lögunum. Ef við teljum hins vegar
nauðsynlegt vegna þeirra erlendu
félaga, sem hér kunna að starfa,
að skattleggja arðinn að fullu í
atvinnurekstrinum, verður að
auka frádráttarbæran arð hjá
viðtakanda, sem því nemur.
4. í fjórða lagi vildi ég nefna
mótvirðisreikning fyrninga, sem
þarf sérstakrar athugunar við.
Þegar reikningurinn kemst í fram-
kvæmd mun hann skerða fyrning-
ar og safna upp fjárhæðum til
tekjufærslu síðar. Það er því full
ástæða til að fella þetta ákvæði
niður. Virðist óþarfi að íslenzk
fyrirtæki búi við óhagstæðari
reglur að þessu leyti, en keppi-
nautar þeirra erlendis, en t.d. í
Englandi má gjaldfæra lausafé á
kaupári, burtséð frá því hvernig
það er fjármagnað.
Eins og ég minntist á hér áðan,
mun Verzlunarráðið framkvæma
athuganir á þessum nýju skatta-
lögum nú í sumar. Er Verzlunar-
ráðið reiðubúið til samstarfs við
fulltrúa fjármálaráðuneytisins í
þeim efnum. Einnig vill Verzlun-
arráðið bjóða upp á samvinnu við
samningu frumvarps til laga um
staðgreiðslu opinberra gjalda og
um virðisaukaskatt, sem Verzlun-
arráðið leggur áherzlu á að komist
á í ársbyrjun 1980. Væri mjög
æskilegt, að góð samvinna gæti
skapazt milli opinberra aðila og
atvinnulífsins í þessum málum
strax í upphafi, því að snurðulaus
framkvæmd þessara laga byggist á
því, að þessi löggjöf verði vel
undirbúin í samvinnu við atvinnu-
lífið í landinu.
Ræða Hjalta Geirs Kristjánssonar formanns
Verzlunarráðs á fundi ráðsins um skattamál