Morgunblaðið - 04.06.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 1978
23
Elísabet Stefánsdóttir
Kemp - níræð á moigun
Elísabet er fædd 5. júní 1888 að
Jórvík í Breiðdal. Dóttir Stefáns
Jóhannessonar pósts og bónda þar
og konu hans Mensaldínu Þor-
steinsdóttur.
Giftist tuttugu og fjögurra ára
gömul sveitunga sínum, Lúðvíg
Rudolf Kemp frá Ásunnarstöðum.
Sýnist ekki hafa verið neitt
sérstakt flaustur við haft í þessum
málum hjá hjónaefnunum, miðað
við hraða fólks nú á tímum um
þessa hluti. Þó virðist áhugann
ekki hafa vantað, minnsta kosti
frá hendi Lúðvígs ef marka má,
sem fullyrt er af kunnugum, að
hann hafi heitið á roskna einstæð-
ingskonu þar í sveit, sem þurfandi
var fyrir skjól og híýju, Þuríði að
nafni, að ef honum lánaðist að
festa sér fyrir eiginkonu Elísabetu
í Jórvík, þá skyldi hann taka
gömlu konuna að sér og ala önn
fyrir henni til lokadægurs hennar
ef hann liðfi hana. Málsaðilum
varð að áheiti Lúðvígs, Elísabetu
hreppti hann sem lífsförunaut og
eru kunnugir ekkert undrandi þó
hann vildi leggja allmikið undir að
þessi málatilbúnaður hans lánað-
ist, sem og varð. Staðið var við
málin gagnvart Þuríði gömlu og
mun Elísabet ekki hafa látið sinn
hlut þar eftir liggja.
Mikil kynni urðu milli mín og
þeirra hjóna, sem færðu sinn
starfsvettvang í nokkurt nágrenni
við mig, þó í annarri sýslu væri
lengst af, Skagafirði.
Vil ég nú víkja nokkuð að þessu
í tilefni merkisafmælis Elísabetar.
Er við gluggum í þjóðarsöguna,
sem mörgum okkar eldri er hvað
hugstæðast lesefni, þá þurfum við
ekki að líta ýkja langt til baka,
ekki einu sinni heila öld, til þess
m.a. að undrast um búsetu fólks-
ins. Það húkti upp um allar
dalaskorur landsins og út um ystu
annes og voga. Framfleytti þar
ótrúlega stórum fjölskyldum. Að
vísu við mjög harðan kost, þegar
hart var í ári. Þó kemur það í ljós,
ef grannt er skoðað, að fæddir
hafa verið og uppaldir á slíkum
stöðum ýmsir af fyrirmönnum
þjóðaronnar, sem sátu síðar á
höfuðbólinu og ruddu sér braut
sem valdamenn og burðarásar í
þjóðfélaginu, eða afkomendur
slikra náttúrubarna. Enda lætur
skáldið lífsreyndan valdamann
segja er hann vildi koma afkom-
anda sínum í fóstur: „Hirðvistin
mun holl ei reynast, hreinna er
loftið upp til fjalla."
Mér verða þessar hugdettur
nærtækar, er ég finn hvöt hjá mér
til að ávarpa vinkonu mína Elísa-
betu frá Illugastöðum í tilefni
Heiðursfélagi
í Félagi
áhugamanna
um heimspeki
Á aðalfundi Félags
áhugamanna um heimspeki,
sem haldinn var sunnu-
daginn 28. maí s.L, var
Brynjólfur Bjarnason ein-
róma kjörinn heiðursfélagi
félagsins. Brynjólfur Bjarna-
son hefur sinnt heimspeki-
legum viðfangsefnum af
meiri alúð og um lengri tíma
en nokkur maður íslenzkur,
að því er segir í frétta-
tilkynningu frá félaginu.
Hann hefur ritað fjölda bóka
um heimspeki, og var fyrsti
skráði meðlimur félags
áhugamanna um heimspeki á
stofnfundi þess. Brynjólfur
varð áttræður þann 26. maí
1978.
níræðisafmælis hennar. Ekki svo
að skilja að hún hafi verið fædd
eða alin upp við sérstaka einangr-
un þar í Breiðdalnum, eða þau
hjón á Illugastöðum sköpuðu
börnum sinum slíka aðstöðu í
uppeldinu þar. Nei þó Ulugastaðir
væru eitt af þessum fjölmörgu
afdalabýlum þá hafði það nokkra
sérstöðu, þar var eins konar
alfaraleið um fjallgarðinn milli
Húnavatnssýslu og Skagafjarðar
norðanverðan, Þverárfjall,
Kolugafjall og Gönguskörð. Líka
var þar mikið landrými og haga-
gróður, þar með miklir ræktunar-
möguleikar, ef manndómur kæmi
við sögu, sem og varð. Á þrjátíu
ára búskapartíma gerbreyttu þau
hjón býlinu, stóraukin ræktun og
reistar miklar og vandaðar bygg-
ingar, bæði fyrir fólk, fénað og
verkfæri. Frábær snyrtimennska
og búhyggni blasti við hvarvetna.
Voru þetta í raun og veru verk
hjónanna beggja og barna þeirra.
Fiestar af þessum framkvæmdum
voru gerðar á fyrri hluta búskap-
artímans, þótt allt til enda væri
vakað yfir að halda hlutunum við
svo sem þörf var á, þótt ýmsir
hefðu kunnað að láta slíkt danka.
Þess má geta, að árið 1937, tíu
árum áður en þau hjón brugðu búi,
hlaut Lúðvíg heiðurslaun úr sjóði
Kristjáns konungs IX. Þegar rætt
er um Illugastaðabúskapinn og
allar framkvæmdirnar, svo sem að
framan er gert, verður ekki fram
hjá því gengið, að eftirtektarverð-
ar voru allar þessar athafnir,
þegar vitað var, að húsbóndinn
vann oft langdvölum utan heimilis
sem verkstjóri við vegalagningar,
hafnargerðir og fleira slíkt, enda
var hann eftirsóttur verkstjóri.
Gefur að skilja, hvað hlutverk
húsmóðurinnar hefur vaxið gífur-
lega við slikar aðstæður, enda þótl
vinnukraftur væri yfirleitt ekk:
skorinn við nögl. Ekki má heldui
gleyma allri gestanauðinni. Bæð
almennir ferðamenn yfir fjöllin og
svo gangna- og útréttalið úr fleir;
hreppum beggja sýslnanna. Þai
um vorum við Enghlíðingar þátt-
tökumestir. Gistum þar fjölmenn-
ir vegna gangna og fjárleita vor og
haust. Á ég og við fjölmargir
ógleymanlegar minningar af allri
þeirri fyrirgreiðslu og kynnum,
bæði við húsbændur og börn
þeirra. Var oft glatt á hjalla og
jafnvel slegið upp smá balli á
steinilögðu hlaðinu.
En svo er til önnur minning sem
ekki á neitt skylt við galsann á
bæjarhlaðinu: Einhverju sinni um
hávetur, húsbóndinn ekki heima,
vetrarmaðurinn sem annaðist féð
sendur af bæ nauðsynjaerinda og
húsmóðirin ein í bænum með
einhverja af drengjunum sínum
innan fermingar. Féð hafði verið
sett, sem oft var gjört, til beitar
fram fyrir í átt að afréttinni.
Nema nú skeður það, að yfir
skellur veðurofsi á norðan með
ærinni fannkomu. Móðirin þorir
ekki að senda drengina til fjárins
og tekur það djarfa ráð að fara
sjálf með stálpaðasta drengnum.
Féð hafði hrakið alllangt undan
veðrinu svo vegalengdin þaðan
sem hún náði því og heim að
húsunum mun hafa verið um 4 km.
En heim hafði hún það og þau
mæðgin.
Eins og áður greinir giftu þau
sig, Elísabet og Lúðvíg, vorið 1912.
Dvöldu þau svo á Sauðárkróki og
Hafragili í Ytri-Laxárdalnum
nokkur ár áður en þau fluttu að
Illugastöðum. Bjuggu þar í kring-
um þrjátíu ár, þ.e. tíl vors 1947.
Níu börn eignuðust þau hjón. Öll
eru þessi systkini mikið mann-
dómsfólk og bera foreldrunum
verðugt vitni. Mann sinn missti
hún 1970.
Þakka alla vinsemd og kynni.
Guð gefi þér friðsælt ævikvöld.
Þess biður af alhug
Bjarni ó. Frímannsson
Frá Eíri-Mýrum
Hver skyldi trúa því að hún
Elísabet verði níræð á morgun. En
svona er þetta nú samt. Fædd í
Breiðdal (austur) 5. júní 1888.
Lítil deili veit ég á hennar
ættum. En hún svarar sjálf fyrir
sitt fólk með svip góðra og
greindra forfeðra. Létt er hún og
nett og ber furðu lítil merki níu
áratuga, fylgist vel með, skap í
konunni, glettin og segir sína
meiningu þegar við á.
Okkar kynni hófust fyrir 6 árum
þegar við fluttum í sama hús og
frá fyrsta degi hefur semjan verið
góð.
Oft er nú hávaði uppi, en hvað
haldið þið að hún Elísabet segi þá:
„Það er þó gott að heyra að það er
fólk í. húsinu." Þetta segir nú
níræð konan á þessum síðustu og
verstu tímum, þegar flestir þola
ekki nokkurn lifandi skapaðan
hlut. En Elísabet þolir vel fólk —
og margt annað.
Hraust segist hún hafa verið
alla ævi, en fyrir hálfu öðru ári
varð hún fyrir því óláni að
lærbrotna. Ekki sagði hún mikið
annað þá en það, „að seint greri á
gömlu hrossi". — Á fætur komst
hún og einhverju sinni þegar ég
var að hrósa henni fyrir dugnað-
inn svaraði hún aðeins: „Það er
mikil vinna að halda sér gangandi
á sál og líkama og má aldrei slaka
á.“ Þessi einföldu orð ættu margir
að hugleiða.
Elísabet giftist árið 1912
dugnaðarmanni og landskunnum
hagyrðingi Lúðvíg Kemp, ættuð-
um að austan. Reistu þau bú á
Illugastöðum í Laxárdal í Skaga-
firði. Eignuðust þau níu börn og
frá þeim marga afkomendur og
það sem ég til þekki er glaðlynt
dugnaðarfólk. Elísabet hefur mik-
ið átt og mikið misst, — og eftir
því sem ég þekki hana hefur hún
tekið — sorg með stillingu og gleði
með gát.
Það er ekki ætlun mín að rekja
hér æviferil Elísabetar enda þekki
ég ekki nægilega þar til. Heldur
aðeins að nota tækifærið og senda
henni hamingjuóskir míhar og
fjölskyldu minnar á þessum tíma-
mótum í lífi hennar og bið algóðan
Guð að gefa henni heilsu til hinsta
dags. Erla
Hvað
veistu um
Werzalit ?
Werzalit er sambland trjáviðar og gerfiefna.
Nánar tiltekið spónaplötur, gagnvarðar og með húð úr
melamin. Werzalit er veðurþolið, fúnar ekki og
þarfnast ekki viðhalds. Werzalit hentar vel jafnt úti sem
inni, sem sólbekkir, handriðalistar, bekkir, blómakassar
og sem klæðningar á veggi, loft, bílskúrshurðir o.fl. o.fl.
Werzalit er til í mörgum litum, gerðum og stærðum.
m m
mmmwm
Kynnum Werzalit með sýningu í húsakynnum ■
okkar Skeifunni 19, dagana 6.—9. júní. Þar verða til
viðtals sérfræðingar frá Werzalit verksmiðjunum til
kynningar og ráðgjafa dagana 6.—7. júní.
Verið velkomin á Werzalitsýninguna.

M!?® vatai
VMerzaWer
Timburverzlunin Volundur hf.
KLAPPARSTÍG 1, SÍMI 18430 — SKEIFAN 13, SÍMI 85244