Morgunblaðið - 11.06.1978, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 1978
Að flæma
Evrópnmenn
í burtu -
in þeirra
lifirZaire
ekkiaf
Djibouti: 4500
Senegal: 1300
Chad: 1300
Fílabeins-
ströndin: 500
Gabon: 500
Reunion: 2000
og Maotte-
eyjar: 1800
Frönsk afskipti
11900 manns
(og um 2000 viö
hernaöarráögjöf)
Kúbönsk afskipti
33000
í tveimur löndum
Angóla: 21000
Eþíópía: 12000
ALGERIE
SOUOAN
SEVCHILLES
21 land meö samband
viö Frakka
TANZANIE
herstöövar Sovétmanna
.tOMORFS
ILES GLORIEUSES
ZAMBIE
utanaökomandi hernaöar
íhlutun
‘RHODESIE
lönd þar sem Frakkar
hafa gripiö inn í
BOTSWANA'
hernaöaraöstaöa
SWA2ILAN0
RÉPUBUQUE OÍSOn
SUO-
AFRICAINE^f^
? NIGERIA /S
■fc CAMEROUNÍ
í miðri Afríku er landsvæði á
stærð við Frakkland, sem fyrr-
um hét Katanga, en Mobutu
Sese Seko skýrði Shaba. Þarna,
í 1500 km fjarlægð frá höfuð-
borginni Kinshasa, eru saman-
komin öll auðæfi Zaire. Þar hafa
líka undanfarin 18 ár safnast að
öll þau öfl, sem ógnað hefur
þessu ríki, sem fékk sjálfstæði
1960. Þá ákvað Moise Tschombe,
af kynstofni héraðsins, Lunda-
mönnum, þegar að nýta sér hina
miklu þjóðernisvakningu eftir
að völdum Belga lauk og reyndi
að koma á aðskilnaði Katanga
frá Zaire. Tschombe lék á
strengi alls þess, sem greindi
Lundamenn frá öðrum lands-
mönnum, og tengdi þá í störfum
hinum miklu efnahagslegu auð-
fæum. Yfirmenn belgíska námu-
félagsins óttuðust mjög met-
orðagirni þessara nýju svörtu
stjórnenda lancjsins. Katanga-
ævintýrið stóð í 3 ár. Þrjú ár
borgarastríðs, ýmiss konar
utanaðkomandi afskipta —
friðargæslusveitir Sameinuðu
þjóðanna gegn evrópskum leigu-
hermönnum, sem hlutu viður-
nefnið „hinir skelfilegu."
Þriggja ára óstjón og morð, sem
settu sín spor á Afríku.
Hersveitir Tschombes, eða
„Katanga her“, var nokkur
þúsund manna þjálfað lið úr
ýmsum áttum. Árið 1963 fór það
í útlegð og reyndi tvisvar
sinnum að koma aftur, 1966 og
1967, og velta stjórninni. Tsch-
ombe dó árið 1969 í Alsír. Þar
með hófust kynleg ævintýri hjá
þessum flóttahersveitum.
Flóttamennirnir settust að í
Angóla og lögðu lið portúgölsk-
um hermönnum, sem börðust
við þjóðernissinna í landinu.
Nokkrum árum síðar skiptu
þessar hersveitir um húsbænd-
ur, þó enn væru þær í Angóla.
I þessari gömlu nýlendu
Portúgala stóðu tvær þjóðernis-
sinnaðar fylkingar hvor gegn
annarri, FNLA, sem er vestrænt
þenkjandi og hefur stuðning frá
Zaire, og MPLA, sem er sovét-
þenkjandi og hefur stuðning af
hermönnum frá Kúbu.
„Katangahermennirnir" skip-
uðu sér nú við hlið Kúbumanna.
Þeir höfðu nú alveg snúið við
blaðinu og urðu bandamenn
Kúbuhermannanna.
í aprílmánuði 1977 gerðu þeir
í fyrsta skipti tilraun til að
ráðast inn í Shaba. Það tókst
ekki. Eftir að hafa unnið auð-
veldan sigur á stjórnarher-
sveitunum, voru þeir hraktir á
flótta af hermönnum frá
Marokko, sem Frakkar fluttu
flugleiðis á staðinn. Það var
raunar endurtekning á þeirri
innrás, sem var reynd aftur í
maímánuði.
I Zaire, þar sem ríkir öryggis-
leysi, ofbeldi og eymd, þar sem
uppbyggingin er veik og ótal
þjóðflokkar berjast um völdin,
þar eyðir nú, 18 árum eftir að
erfiðri frelsisbaráttu er lokið,
Evrópumaðurinn meiru í eina
máltíð á miðlungsveitingahúsi
en svartur maður vinnur sér inn
fyrir venjuleg störf á heilum
mánuði. Við þær aðstæður eiga
fyrrum hermenn Katanga og
þeir sem nú marka þeim stefn-
una, Sovétmenn og Kúbumenn,'
ekki í vandræðum með að
kveikja eldana. Þeim mistókst á
síðastliðnu ári að ná Shaba. En
síðan hefur þróunin orðið ör og
ókyrrðin í Áfríku vaxið. Zaire
þraukar þó í heilu lagi. Þá var
stofnað FNLC (Front National
de Liberation du Congo) í þeim
tilgangi að þjóna málstaðnum
og búa undir næstu árás. Og rétt
handan landamæranna, í
Angóla, var komið upp
þjálfunarbúðum Kúbumanna og
Angólabúa. Þar var undirbúin
svokölluð „Operation Colombe",
sem framkvæmd var 13. maí sl.
Sá sem stjórnaði aðförinni var
Nathanael M‘Bumba, fyrr-
verandi liðsforingi i herliði
Zaire. Skipun hans var að taka
Shaba eins og þroskaðan ávöxt
og setja upp byltingarstjórn í
í blaðinu Express í Frakklandi
birtist petta kort, í tilefni bess
aö Frakkar sendu lió til
Kolwesi. Það á aö sýna
hernaðarítök í Afríku, og fylgdi
grein, sem sérstaklega greinir
frá áhrifum Frakka Þar. Þar
segir aó sunnan hvarfbaugs
hvíli aðstaða Frakka á fjórum
herstöðvum; í Djibouti,
Libreville, Abidjan og Ouakam
(Senegal). Að auki á ráðgjöfum,
sem starfi meö heimamönnum
í nær tveimur tugum Þjóölanda
á meginlandi Afríku. 17 lönd
hafa undirritað samninga viö
Frakka um tækniaðstoð fyrir
heri sína. Fimm beirra (Fíla-
beinsströndin, Gabon, Miðaf-
ríkulýðveldið, Senegal og
Togo) eru tengd fyrra nýlendu-
veldi með varnarsamningi, sem
veitir Þeim möguleika á að
kalla til franskar hersveitir sér
til varnar, ef Þörf er á.
þeím tilgangi að veita stjórn
Mobutus í Zaire, sem er
skuldum vafin, banahöggið. Ef
það tækist ekki áttu innrásar-
mennirnir, samkvæmt skipun
M'Bumba, að eyðileggja, drepa
og ræna til að flæma fyrir fullt
og allt burtu úr þessum lungum
efnahagslífsins í Zaire alla
Evrópumenn, en án þeirra getur
Zaire varla lifað.
Þar sigruðu „tígrisdýrin"
hans Bumba. Fallhlífahermenn-
irnir frönsku, sem sendir voru
íbúum Kolwezi til bjargar,
halda eftir draugaborg og
óstarfhæfum námum. Þó að
hersveitir sameinaðra Afríku-
ríkja taki við af Frökkum, þá
leysir það ekki vandann.
Hvernig eiga þeir án Evrópubúa
að koma starfseminni, sem
landið lifir á, aftu>- í samt horf,
eftir að þeir hafa stillt til
friðar? Og jafnframt vaknar
spurningin: Getur her samein-
aðra Afríkuríkja staðið gegn
kúbönskum her?
Frakkar þóttu hika nokkuð
lengi. Innrásin var gerð laugar-
daginn fyrir hvítasunnu, ein-
mitt þegar erfiðast var að ná í
nokkurn ábyrgan mann, bæði í
Kinshasa og París. Jafnvel eftir
að ljóst var að verið var að
myrða alla Evrópubúa og mis-
þyrma fólki, hikaði forsetinn,
Gisgard d‘Estaing, þar sem
hann hafði hvorki tryggt
stuðning Belgíumanna né
Bandaríkjamanna. Og það var
ekki fyrr en föstudaginn 19. maí,
sem Frakkar tóku borgina og
hröktu innrásarmenn brott.
Kúbumenn í Afríku
Um fjórðungur hers Castros í Afríku
ATBURÐIR undanfarið í
Zaire. þar sem innfæddir inn-
rásarmenn í Shaba-hérað
réðust í þetta sinn með tilstyrk
Kúhumanna inn í landið og
þjálfaðir af þeim Angólamegin
landamæranna. svo og heim-
sókn Mengistu Ilaile Mariam
frá herstjórninni í Eþiopiu til
Kúhu nýlega. hafa vakið
athygli heimsins á umsvifum
Castros í Afríku. Ef litið er á
landahréf af Afríku og farið
yfir afskipti Kúhumanna í
hverju landi, sést hve mikið
herverldi þeir eru orðnir.
Nýjar tölur um liðstyrk þeirra
í þessari heimsálfu. fjarri
þeirra eigin landi. sýna að um
50 þúsund Kúbumenn,
hermenn og óeinkennisklæddir
ráðgjafar eru þar að störfum í
11 löndum. að því er James N.
Goodsell skrifar í Christian
Science Monitor.
Þetta gefur til kynna að
Kúbumenn hafi nú liðlega
fjórðung af liðstyrk sínum í
Afríku, þar sem stærsti hlutinn
af Kúbuhermönnum og flugliði
er í tveimur löndum — Angóla
og Eþíópíu.
Talið er aö meirihluti Kúbu-
manna í Afríku sé annað hvort
hernaðarráðgjafár eða menn
sem taka beinlí'nis þátt í hern-
aði. Að minnsta kosti 39 þúsund
falla undir þá skilgreiningu, en
þó gætu tölurnar verið nokkru
hærri. Að auki eru þúsundir
hjúkrunarliða, þjálfaðra
flutningamanna og bílstjóra og
þess háttar.
Kúbumenn hafa aldrei gefið
neitt upp um þátttöku sína í
Afríkumálum, en Castro gortar
í síríkari mæli af árangri
hermanna sinna þar. Hann
gerði mikið úr hlutverki Kúbu-
manna í Eþíópíu í febrúar og
marzmánuði sl., sem varð til
þess að Eþíópía náði aftur
Ogaden-eyðimörkinni frá reglu-
legum her Sómalíu og sjálfboða-
liðum þeirra.
I 17 þúsund manna liði
Kúbumanna í Eþíópíu eru m.a.
fyrrverandi og núverandi
hermenn frá Angóla auk fieiri
þjálfaðra og vel vopnum búinna
hermanna, sem aldreí hafa fyrr
lent í bardögum.
I Angóla eru Kúbumenn
flæktir í borgarastyrjöld, sem
hefur lagt allt landið á fótum
illa búnum skæruliðasveitum,
en Kúbumenn, sem styðja
MPLA (Movement Populair
pour la Liberation d’Angola)
eiga í mestu erfiðleikum með að
hafa stjórn á landsvæðunum.
Afleiðingin er sú, að herlið
Kúbumanna er í sívaxandi mæli
bundið í bardögum, meðan
óbreyttir Kúbumenn taka við
mikilvægum þjónustustörfum,
eins og flutningum.
Þessi vaxandi þörf fyrir
óbreytta Kúbumenn, svo sem
áætlunarbílstjóra, hefur valdið
vissum erfiðleikum heima fyrir.
Almenningur á Kúbu er farinn
að kvarta yfir því, jafnframt því
sem bardagarnir í Afríku og
dauði og örkuml ungra Kúbu-
manna valda vissum óróa.
Að minnsta kosti 23 þúsund
eöa kannski 26 þúsund Kúbu-
menn eru í Angóla, skv.
upplýsingaþjónustufréttum.
Ríflega helmingur eða jafnvel
þrír fjórðu virðast vera í
hernum.
Sömu hlutföll — a.m.k.
helmingur hermenn og helming-
ur óbreyttir — eru í Eþíópíu.
Hermenn og óbreyttir
liðsmenn Kúbumanna í Afríku
skiptast sem hér segir á löndin:
Alsíri 35 til 50 ráðgjafar
Angólai milli 23.000 og 26.000
liðsmenn, þar af 19 þúsund sem
gegna hernaðarstörfum þó ekki
séu þeir allir hermenn.
Benini 20 ráðgjafar.
Kongo-lýðveldiði 400—500
ráðgjafar, þar af 300 hermenn.
Miðbaugs-Guinca milli 100 og
400 ráðgjafar, líklega um
helmingur við hernaðarstörf.
Eþíópiai 17000—18000 og um
helmingur beinlínis við hernað-
arstörf.
Guinea-Bissaui Einhvers
staðar á milli 300 og 500
ráðgjafar, mest hernaðarráð-
gjafar.
Libýai 125—150 hernaðarráð-
gjafar og líklega um hundrað
starfsmenn heilbrigðisþjónustu.
Mozambiquei milli 850 og
1000 ráðgjafar, flestir úr hern-
um.
Sao Tome og Principei um 100
Kúbumenn, flestir úr heil-
brigðisstétt.
Sierra Leonei lítill hópur
ráðgjafa sem vinna í öryggis-
þjónustu, ekki vitað hve margir.
Tanzaniai milli 200 og 400
ráðgjafar.
Cap Verde-eyjari 15 til 20
Kúbumenn úr heilbrigðisstétt