Morgunblaðið - 15.06.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JUNÍ 1978
Sinfóníuhljómsveit íslands:
Að loknu
starfsári
í sviðsljósinu
í ÞVÍ regni upplýsinga er dynur
á skynfærum nútímamanna
veröur ótal margt þögninni aö
bráð þótt undarlegt megi virðast
— bæði menn og málefni. Sömu
mennirnir og sömu málefnin
tröllríða kerfinu. Þeir blasa við
á skjánum, marséra um blaðsíð-
ur dagblaða, tala sífellt fyrir
hönd hins þögla meirihluta.
Þessu verður ekki breytt. Menn
eru misjafnlega áfjáðir í sviðs-
ljósið: Sumir eru haldnir sjúk-
legri framagirni, aðrir kæfandi
hógværð, og allt þar á milli. Þó
er það svo, þegar gengið er á
fólk sem oftar en ekki þegir, að
ný sjónarmið koma uppúr dúrn-
um, nýjar hugmyndir og viðhorf
— viðhorf sem eiga eins mikinn
rétt til umfjöllunar og þeirra er
brölta hærra í samfélagsstigan-
um. í öllu stímabrakinu samfara
Listahátíð ’78 hefur það ekki
ennþá hvarflað að fjölmiðla-
mönnum að beina ljóskösturum,
hljóðnemum og myndavélum á
það „hversdagslega" fólk er
skipar sæti í Sinfóníuhljómsveit
íslands.
Páll Gröndal
Fréttamennska
íáfræðinnar
Og hví ættum við að gera það,
spyrja fréttamenn. Þetta fólk er
búið að vera að saga á fiðlur í
mannsaldur, eða kreista tóna úr
tré- og málmhólkum. Hvað er
spennandi eða fréttnæmt við
það? Sýnum heldur myndir af
Rostropovitch, höfum heilsíðu-
viðtal við Birgit Nilson, færum
Dubliners blómvönd á Keflavík-
urflugvelli. Utlendingadekrið
hefur lifað góðu lífi á íslandi
allt frá miðöldum, er íslenskir
fræðimenn og galdrameistarar
sóttu alheimsvisku og töframátt
í háskóla handan hafsins. Fá-
fræðin ýtti undir hleypidóma
þeirra sem eftir sátu og einnig
nú. Fáfræðin gerir það að
verkum, að almenningur í dag
kýs að láta mata sig á því fyrir
hverju skuii klappað og hverju
ekki. Fyrir vikið beinist kast-
ljósið sínkt og heilagt framhjá,
yfir og undir þá sem allt veltur
raunverulega á — hökin í
tannhjólinu stóra.
Fréttamenn og ritstjórar eru
jú þverskurður af þjóðinni og
menntun eða fáfræði hennar.
Fréttamenn eru fullt eins ginn-
keyptir fyrir útlenskum frægð-
arljóma og alþýða manna, ef
ekki ginnkeyptari. Munurinn er
aðeins sá, að fréttamaðurinn er
í aðstöðu til að endurtyggja
tugguna, og jafnvel bæta við
hana áður en henni er slengt
framaní alþjóð. Fréttatilkynn-
ingar verða lýsingar á ofur-
mennum, sem allt geta, allt vita,
allir dá og hlýða á. Menn
velkjast hver um annan þveran
í gagnrýnislausri tilbeiðslu.
Orðsporið
Ég minnist hingaðkomu
Yehudi Menuhins 1972. Þá
jaðraði það við landráð eða
glæpastarfsemi, er undirritaður
lét prenta þann einfalda sann-
leika, að meistari Menuhin væri
ekki lengur undrabarn, heldur
víðförull og þreyttur maður,
sem væri farinn að sjá halla
undan fæti eftir langa og
viðburðaríka starfsævi. Að hon-
um væri farið að förlast. En
enginn vildi heyra á þetta
minnst. Flestir lokuðu eyrunum
fyrir öllu nema orðsporinu, og
spruttu úr sætum er tónleikarn-
ir voru á enda svo þeir misstu
ekki af þessu ritúali er gárungar
kalla allsherjaruppistand.
Minnimáttarkennd
og mú mí ma
En þetta er að breytast.
Listahátíð ’78 markar tímamót.
Guðný Guðmundsdóttir
Minnimáttarkenndin, sem stað-
ið hefur innlendu tónlistarlífi
fyrir þrifum, er að hjaðna. Það
er sagt að h'ugurinn beri mann
hálfa leið. Það er engin furða
þótt íslenskir tónlistarmenn
hafi ekki notið sín sem skyldi.
Hugir þeirra hafa verið sveigðir
niður af vanmenntuðum kenn-
urum, þó „alvitrum", er hafa
lamið því inn í höfuð nemenda
sinna, að úti í hinum stóra heimi
búi eintómir snillingar og ofur-
menni er standi þeim framar í
hvívetna. Svo langt hefur verið
gengið í þessum heilaþvotti, að
söngkennari hér í borg bannaði
nemendum sínum að syngja
annað en átta takta þjóðlög og
„Mú mí ma“ strófur fyrstu fimm
til sex námsárin. Og að sjálf-
sögðu máttu viðkomandi nem-
endur ekki koma fram opinber-
lega eða syngja verk erlendra
meistara, ekki einu sinni smá-
lög, fyrr en að þessu þrælkunar-
tímabili loknu! Þetta er því
miður ekki ýkjusaga. Þetta
gerðist í gær og gerist í dag.
Lifir góðú lífi. Cesaro sagði
einhverju sinni, að menn skyldu
varast að fullyrða að eitthvað sé
óframkvæmanlegt þótt þeir
treysti sér ekki til þess sjálfir!
Hugurinn getur borið mann
hálfa leið, en einnig komið í veg
fyrir að lagt sé upp. Því fyrr sem
við lítum í eigin barm og
hættum að glápa forviða útyfir
hafsauga í leit að guðlegum
fyrirmyndum, miðar okkur
áfram á þeirri braut er verða
mun tónlistarlífi okkar eyjar-
skeggja til blessunar. Kraftur-
inn kemur innan frá.
Að svo mæltu lýkur þessum
dramatíska inngangi að annars
ofur venjulegu blaðaviðtali.
Starísár á enda
Þar sem tónleikarnir í
Laugardalshöll í kvöld eru hvort
tveggja í senn síðustu hljóm-
sveitartónleikar á Listahátíð ’78
og síðustu tónleikar Sinfóníu-
hljómsveitar íslands á löngu
starfsári, þótti undirrituðum
ástæða til að gefa nokkrum
hljóðfæraleikurum tækifæri til
að tjá sig um árangur og erfiði
starfsins. Þeir voru valdir af
handahófi, og urðu reyndar
fyrir valinu þar sem þeir voru
þeir síöustu til að yfirgefa
Laugardalshöll að lokinni
æfingu um daginn. Spurningar
blaðamanns vörðuðu annars
vegar starfsárið sem slíkt og
hins vegar Listahátíð ’78.
Páll Gröndal
Páll Gröndal er að því leyti
Hclga Hauksdóttir
dæmigerður fyrir félaga SÍ, að
hann gegnir kennslustörfum
samhliða hljóðfæraleiknum.
Páll tók við skóiastjórn Tónlist-
arskólans í Hafnarfirði haustið
1976, og er jafnframt formaður
Félags tónlistarskólastjóra.
Hann svaraði því til, að í raun
hefðu eftirminnilegustu atvik
þessa starfsárs, þ.e. frá hans
sjónarhóli séð, gerst í skóla-
stjórastarfinu, enda væri hann
ekki lengur fastráðinn starfs-
maður SÍ. Það vil oft gleymast
hversu margskiptir félagar SÍ
eru á milli hljómsveitarinnar,
skóla og annarra stofnana. Þessi
orð Páls eru nokkur hugvekja,
sérstaklega með tilliti til þess að
á sl. ári munaði minnstu að sett
væru ný lög um starfshætti SÍ
sem flestir hljóðfæraleikaranna
lýstu óánægju með. Starfsskil-
yrðin geta vart verið beysin úr
því menn kjósa að segja sig úr
föstum og fullum stöðum við
hljómsveitina til að sinna öðrum
störfum.
Páll sagði hins vegar, að á
þeim sex árum sem hann hefði
starfað í hljómsveitinni hefði
viðhorf almennings og ráða-
manna til hljómsveitarinnar
breyst til batnaðar. Mönnum er
nú ljóst, sagði Páll, að treysta
verður grundvöll hljómsveitar-
innar, svo ekki verði litið á hana
áfram sem olnbogabarn á ríkis-
jötunni. Páll sagðist vona, að
nýtt og gallaminna frumvarp
yrði borið fram fljótlega, og því
framfylgt.
Um starfsárið almennt sagði
Páll að auki, að tónleikaferðir
hefðu færst í vöxt og væri það
vel. Um einleikara og stjórnend-
ur hafði Páll allt gott að segja.
Sagðist þó kunna illa við þegar
blaðamenn væru að blanda
stjórnmálum saman við tónlist,
eins og hefði hent fyrir skömmu.
Um Listahátíð ’78 og hlut
hljómsveitarinnar í henni sagði
Páll, að fremur dræm aðsókn
gæfi til kynna að ekki hefði
verið rétt að tónleikum staðið.
Hitt væri einnig hugsanlegt, en
þó ósennilegt, að tónleikagestir
hefðu skyndilega misst áhuga á
starfsemi hljómsveitarinnar.
Páll sagði, að heimsókn erlendra
snillinga hefði haft hvetjandi
áhrif á sig, sérstaklega Rostro-
povich, sem yrði honum ógleym-
anleg hvatning um langa fram-
tíð. Þrótturinn og tónlistargleð-
in sem geislaði frá honum
verkaði líkt og áminning. Maður
tekur sig til í andlitinu og reynir
að gera betur, sagði Páll Grön-
dal að lokum.
Guðný Guðmundsdóttir
Guðný Guðmundsdóttir
konsertmeistari sagði, að eftir-
minnilegasti atburður ársins
væri í sínum huga tónleikaferð
SÍ til Færeyja, sem jafnframt
var fyrsta tónleikaferð hljóm-
sveitarinnar út fyrir landstein-
ana. Ferðin var skemmtileg og
móttökurnar góðar, sagði
Guðný. Eins lýsti Guðný ánægju
með hringferð hljómsveitarinn-
ar um landið í byrjun starfsárs-
ins sem var mjög árangursrík að
hennar dómi. Aðspurð sagðist
Ásdís borsteinsdóttir
Guðný geta nefnt eftirminnilega
erlenda einleikara, en sagði að
sér yrði einnig lengi minn-
isstætt hve Unnur Sveinbjarn-
ardóttir hefði leikið með mikl-
um glæsibrag á hljómleikum í
vetur. Guðný sagði, að starfsemi
hljómsveitarinnar hefði verið í
allföstum skorðum þau fjögur
árin sem hún hefði starfað sem
konfeertmeistari, og sl. starfsár
keimlíkt fyrri árum. Guðný lýsti
óánægju með þetta. Sagði að
hægt væri að koma meiru í verk
en nú væri gert. Blaðamaður
spurði hvar hnífurinn stæði í
kúnni og fékk þau svör, að það
væri of langt mál og flókið til að
ræða í stuttu viðtali. Guðný
sagði, að sömu gömlu vandamál-
in væru að sjálfsögðu enn til
staðar, t.d. mannfæð og fjár-
skortur. Takmörkun fastráðinna
hljóðfæraleikara hamlar því að
leikin séu meiriháttar tónverk,
og hamlar því einnig að hægt sé
að skipta 'hljómsveitinni í
smærri hópa eins og raddir hafa
verið uppi um. Samnefnari
þessara vandamála fælist í
orðinu „aðstöðuleysi". Einnig
benti Guðný á, að hljóðfæraleik-
arar ynnu önnur störf baki
brotnu samhliða hljóðfæra-
leiknum, og slíkt kynni ekki
góðri lukku að stýra, nema í hófi
væri.
Guðný sagði, að sér fyndist,
hlutur hljómsveitarinnar á
Listahátíð ‘78 hefði mátt vera
Tónhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
meiri, a.m.k. einir hefðbundnir
hljómsveitartónleikar, þar sem
hljómsveitin hefði fengið að
njóta sín. Og einnig, að slíkir
tónleikar hefðu þá verið undir-
búnir vandlega eins og gert var
hér fyrrum. Að þessu sinni hefði
hljómsveitin nær eingöngu haft
með höndum undirleikshlutverk
og æfingar að mjög skornum
skammti. Guðný var einnig
óhress með verkefnaval hljóm-
sveitarinnar á Listahátíð ‘78.
Taldi að til þess hefði verið
kastað höndunum af forráða-
mönnum hátíðarinnar. Hún
benti á t.d., að þetta væri í
þriðja skipti á skömmum tíma
sem hljómsveitin léki Mendels-
sohn-fiðlukonsertinn, og sömu
sögu væri að segja um forleik-
ina. Guðný benti á, að verkefna-
valsnefnd hljómsveitarinnar
væri ekki höfð með í ráðum í
þessu tilfelli. Með þessari gagn-
rýni sagðist Guðný ekki vera að
vanþakka heimsóknir erlendra
snillinga eins og Rostropovitch,
Perlman og Harell. Þvert í mót.
Hins vegar hefði hlutfall ein-
leikara og hljómsveitarleiks
mátt vera hljómsveitinni hag-
stæðara, svo ekki væri meira
sagt. Jákvæðast við starfsemi
hljómsveitarinnar í ár er það, að
fá tækifæri til að starfa með
afburða hljómsveitarstjórum,
Stefán Þ. Stephensen
sem sumir hverjir hafa lyft
hljómsveitinni í æðra veldi,
sagði Guðný Guðmundsdóttir
áður en hún kvaddi.
Helga Hauksdóttir og
Ásdís Þorsteinsdóttir
Þær stöllurnar Helga Hauks-
dóttir og Áslaug Þorsteinsdóttir
áttu leið hjá og voru gripnar
glóðvolgar. Helga var fljót að
svara því, hvað sér fyndist
eftirminnilegast við starfsárið.
Það voru nýju lögin um hljóm-
sveitina sem lögð var fyrir
Alþingi eins og áður segir.
Helga sagði að illa hefði verið
staðið að frumvarpinu og
þakkarvert að það náði ekki
fram að ganga. Helga sagðist
enn undrast það með sjálfri sér
hvernig hægt hefði verið að
semja frumvarpið án þess að
haft væri nokkurt samráð við
hljóðfæraleikarana sjálfa. í
frumvarpinu var gert ráð fyrir
aukinni vinnuskyldu, sagði
Helga, sem er skref 40 ár aftur
í tímann. Ásdís sagði í hálfkær-
ingi, að óbejnar tillögur al-
þingismanna í þá veru, að
krefjast þess að hljóðfæraleik-
arar lékju á fleiri en eitt
hljóðfæri, væri hvort tveggja í
senn ógleymanlegasti atburður
ársins og mesti brandarinn. Þær
Helga og Ásdís voru sammála
um, að hringferð hljómsveitar-
innar s.l. haust um landið hefði
fallið í góðan jarðveg á báða