Morgunblaðið - 15.06.1978, Blaðsíða 16
16
MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1978
Gunnar Thoroddsen:
Tvær
hitaveitur
Hitaveita
Suðurnesja
Það merka mannvirki, sem
var framarlega í fregnum nú
fyrir helgina, Hitaveita Suður-
nesja á sér athyglisverða sögu.
Við stjórnarskiptin í ágústlok
1974 var hitaveita Suðurnesja
eitt þeirra stórmála, sem lá
óleyst. Gufuboranir í Svartsengi
spáðu góðu um, að þar mætti fá
næga orku fyrir hitaveitu
byggðanna á Suðurnesjum. Sjö
sveitarfélög höfðu bundist sam-
tökum um að hrinda þessu máli
í framkvæmd og hafið tæknileg-
an undirbúning. En málið var í
strandi. Fyrrverandi iðnaðar-
ráðherra, Magnús Kjartansson,
neitaði að styðja málið nema
ríkið ætti að minnsta kosti 50%
í fyrirtækinu. Það vildu sveitar-
félögin af eðlilegum ástæðum
ekki sætta sig við. Hitaveitur
hafa verið eign sveitarfélaganna
og þessi krafa Magnúsar um
ríkisforráð var hvorki studd
sögulegum né fjárhagslegum
rökum. Krafa hans var kreddu-
festa við kommúnistahugmynd-
ir um ríkisrekstur og um leið
vantraust á sveitarfélögunum.
Hann hafði tafið málið og komið
því í algjöra sjálfheldu.
Núverandi iðnaðarráðherra
tjáði sveitarfélögunum, að ekk-
ert væri því til fyrirstöðu, að
þau ættu meiri hluta í þessu
fyrirtæki. I rauninni mátti
spyrja, hvort ekki væri eðlileg-
ast, að sveitarfélögin ein ættu
hitaveituna eins og tíðkast
hefur um aðrar hitaveitur á
landinu. En hér var sú sérstaða,
að Keflavíkurflugvöllur, lang-
stærsti notandinn, er eign ríkis-
ins, og þess vegna væri talið
eðlilegt, að ríkið yrði meðeig-
andi. Niðurstaðan varð sú, í
samræmi við óskir sveitarfélag-
anna, að þau skyldu eiga 60%,
en ríkissjóður 40%.
Þegar þessu samkomulagi var
náð, var flutt stjórnarfrumvarp
um hitaveitu Suðurnesja. Það
var lagt fram á Alþingi fyrri
part desember 1974 og afgreitt
fyrir jól.
Sveitarfélögin skipuðu þrjá
menn í stjórn og iðnaðarráð-
herra og fjármálaráðherra hvor
sinn mann. Innan stjórnarinnar
hefur samstarf verið ákjósan-
legt og allar framkvæmdir og
fjármögnun gengið með þeim
hætti, að • til fyrirmyndar er.
Fjármálaráðherra, Matthías A.
Mathiesen, hefur greitt götu
hitaveitunnar í sambandi við
aðflutningsgjöld.
Hagnaður af
hitaveitunni
Hagnaður af hitaveitunni er
mikill fyrir íbúana á Suðurnesj-
um. Hagurinn fyrir þjóðina er
ekki minni. Þegar hitaveita
Suðurnesja er komin 4 fulla
notkun eftir tvö ár, þá verður
gjaldeyrishagnaður þjóðarbús-
ins af hitaveitunni að minnsta
kosti eitt þúsund milljónir á ári.
Hitaveita •
Akureyrar
Ibúa Akureyrar hefur um ára
skeið dreymt um hitaveitu. En
horfurnar voru ekki álitlegar.
Nægilegur jarðhiti virtist ekki
fyrir hendi þar í grennd. Helst
kom til orða að leiða vatn um
langa vegu frá Hveravöllum eða
Bjarnarflagi. En þetta voru
dýrir kostir, og vafamál, að slíkt
gæti borið sig.
Árið 1973 hafði bæjarstjórn
Akureyrar kosið nefnd til að
vinna að húshitunarmálum Ak-
ureyringa og voru menn það
bjartsýnir að þeir kölluðu
nefndina hitaveitunefnd Akur-
eyrar.
En stjórnvöld voru ekki jafn
bjartsýn né jákvæð í þessu efni.
Magnús Kjartansson iðnaðar-
ráðherra lagði fram greinargerð
og tillögur um nýtingu inn-
lendra orkugjáfa á Alþingi vorið
1974, þar sem Akureyri var
dæmd úr leik og talin á rafhit-
unarsvæði.
Eftirmaður Magnúsar á stóli
iðnaðarráðherra vildi ekki sætta
sig við þessa niðurstöðu. Hann
taldi, að kanna yrði til hlítar
alla möguleika á heitu vatni í
Eyjafirði, helst nærri Akureyri.
Frumskilyrði var að auka könn-
un jarðhita og efla borkost
landsmanna. Fyrir árslok ’74
var ákveðið að kaupa stærsta og
mikilvirkasta jarðbor, sem til
landsins hafði komið, og gat
hann náð niður á 3600 metra
dýpi. í samráði við bæjaryfir-
völd á Akureyri var borinn
sendur til Eyjafjarðar og skyldi
freista þess að finna nægilegt
heitt vatn fyrir Akureyri. Áður
en Iangt leið fékkst heitt vatn á
Syðra-Laugalandi, sem nægði
fyrir hluta af Akureyri, og gaf
þessi árangur svo góðar vonir
um framhald, að ákveðið var að
ráðast í Hitaveitu Akureyrar.
Með áræði og framkvæmda-
hug tókst því á hálfu öðru ári að
breyta vonleysi í bjartsýni og
láta draum Akureyringa verða
að veruleika. Að framkvæmdum
og fjármögnun hefur verið
unnið af festu og fyrirhyggju og
hitaveita Akureyrar er tekin til
starfa.
Sigurgeir Sigurðsson bæjarstjóri:
Húsnæðismála-
stofnun ríkisins
Skrípaleikur frá tímum hafta?
Naudsynleg stofnun?
Kennsla í prettum?
Eða bara nátttröll, sem dagað hefur
uppi frá gamla úthlutunartímabilinu?
Hver er stefna Sjálfstæðisflokksins?
Tilgangur
Sýnilegur tilgangur Húsnæð-
ismálastofnunar ríkisins er í
dag vandfundinn.
Það fé sem nú er lagt í
lánveitingar er það ríflegt að
almennar reglur eiga að gilda
um úthlutun þess og óþarfi að
binda fjölda dugandi manna yfir
þessum þætti; sem Veðdeild
Landsbanka Islands gæti annað
án teljandi viðbótarmannafla.
Pósturinn
Sagt er bæði í gamni og
alvöru að þessi stofnun gæti
hæglega sparað sér öll póstburð-
argjöld. Af hverju spyr einhver,
sem aldrei hefur fengið lán eða
þurft á því að halda? Hvað
kemur pósturinn þessu við?
Jú, hér kemur kaflinn, sem
allir eru sammála um að tala
ekki um. Einhverra hluta vegna
eru allir, sem fá lán frá
Húsnæðismálastofnun ríkisins
búnir að frétta af því áður en
bréfið kemur, sumir jafnvel úr
fleiri en einni átt.
Skiptareglan
Húsnæðismálastjórn er kosin
pólitískri kosningu af Alþingi.
Hér eru allir sekir eða saklausir
eftir því hvernig við viljum hafa
hlutina. Viljum við viðhalda
þessum pólitíska skrípaleik —
leyfa þessum „trúnaðarmönn-
um“ flokkanna að stunda sínar
símahringingar í friði eða vilj-
um við að vitleysan taki enda.
Þeir fjármunir sem þjóðin ver
nú til húsnæðislána eru miklir
og með þeim reglum er ráðu-
neytið hefur sett er auðvelt fyrir
Veðdeild Landsbankans að ann-
ast öll mál sem Húsnæðismála-
stjórn „vinnur" að í dag og það
án „símhringinga".
,mm 1
rvfiiinsia
í prettum?
Reglur Húsnæðismálastjórn-
ar um lánshæfni húsa og íbúða
hafa margar haft einkennileg
áhrif á hönnun húsa. Hver
þekkir ekki gang og geymslu
með lágri lofthæð af því að rými
undir 220 mz er .ekki reiknað
með — Hver þekkir ekki verk-
fræðistofur og hvers konar
vinnustofur í íbúðarhúsnæði —
Allt þetta cr gert til þess að ná
lánum út á stærra húsnæði sem
reglur mæla fyrir um. Nýsettar
reglur um skerðingu eru til
mikilla bóta.
Þak yfir
höfuðið
Lánakerfi til íbúðabygginga
er komið í það fastar skorður að
óþarfi er að hafa fjölmenni í
pólitískt kjörinni nefnd til þess
eins að tilkynna lánveitingar.
Veðdeild Landsbanka Islands
ræður vel við þetta verkefni.
Það hefur verið „kratakeimur"
af þessari stofnun of lengi —
mál er að linni. Takmarkið er að
allir sem þess óska geti eignast
þak yfir höfuðið.
Stefna Sjálf-
stæðisflokksins
Síðasti landsfundur Sjálf-
stæðisflokksins sagði m.a. um
húsnæðismál:
„Leggja ber áherzlu á þá
grundvallarstefnu Sjálfstæðis-
flokksins, að fólk með almennar
tekjur geti ætíð eignast eigið
íbúðarhúsnæði með aðgengileg-
um lánum. Því er það óhjá-
kvæmilegt, að lánastarfsemi
Byggingarsjóðs ríkisins verði
hagað þannig, að það fólk, er
kaupir eða byggir sína fyrstu
íbúð, fái umtalsverða hækkun
lána frá því sem nú er og unnið
verði að því í áföngum á næstu
5 árum (1977), að lánaréttur
þess verði allt að 80% af
byggingarkostnaði. Lánveiting-
ar til kaupa á notuðu húsnæði
verði auknar verulega. Ef um er
að ræða fyrstu íbúð, verði
lánsfjárhæð í sama hlutfalli og
við nýtt húsnæði."
Hér skilur á milli: Sjálfstæð-
isflokkurinn vill gera fólki
auðvelt að eignast eigið hús-
næði.
Alþýðubandalag vill að stóri
bróðir eigi allt húsnæði, og allir
séu leiguliðar ríkisins.
Hvort kjósið þið?