Morgunblaðið - 15.06.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1978
21
Henrik Lund skrifar frá Grænlandi:
Heimastjórn mun krefjast
átaks af okkur öllum
Morgunblaðið fór þess á
leit við Henrik Lund, frétta-
ritara blaðsins á Grænlandi,
að hann skýrði frá viðhorf-
um Grænlendinga til heima-
stjórnar. Fer grein hans hér
á eftir:
Kjarninn í heimastjórnarhug-
myndinni er, aö grænlenzkir
stjórnmálaflokkar og fram-
kvæmdastofnanir taki þjóðfélags-
mál Grænlendinga í sínar hendur
og beri ábyrgð á þeim. Hér er ekki
aðeins átt við að grænlenzk öfl fái
að stjórna þeim þjóðfélagsmálum
sem tekin verða yfir, heldur ráði
þau einnig verkefnum og setji þær
reglur sem stjórnað verður eftir.
Það munu sem sé verða græn-
lenzkir stjórnmálamenn sem bera
ábyrgð á að landinu verði stjórnað
eftir grænlenzkum skilyrðum og
ákvæðum.
Grænlenzkar stofnanir munu i
stórum dráttum taka við hlutverki
Grænlandsráðuneytisins og hafa
fullt vald til að setja gildandi
reglur í landinu.
Vald heimastjórnarinnar til að
setja reglur þýðir að þær þarf ekki
að bera undir neinn (grænlands-
ráðherra mun ekki þurfa að
staðfesta þær eins og nauðsynlegt
er að gera með lög og reglugerðir
landsráðsins). Það verður gerður
greinarmunur á reglugerðum
heimastjórnarinnar. Sumar verða
kallaðar landsþingslög en aðrar
landsþingsákvarðanir. Munurinn
Skattalögum vinstri stjórnar bylt:
Sérsköttun hjóna
og hlutf allsleg
lækkun tekjuskatts
Gerbreyting á reglum um fyrn-
ingar og söluhagnað
Matthías Á. Mathiesen
fjármálaráðherra lagði
fram í aprílmánuði sl. tvö
stjórnarfrumvörp um
skattamál. Annars vegar
frumvarp um tekju- og
eignaskatt, sem hlaut sam-
þykki Alþingis með gildis-
töku 1. janúar 1979. Hins
vegar frumvarp um stað-
greiðslu skatta, sem ekki
varð útrætt en verður
væntanlega tekið upp á
100. löggjafarþingi þjóð-
arinnar, sem kjörið verður
til eftir tæpan hálfan
mánuð.
Helztu breytingar á enn gild-
andi lögum um tekju- og eigna-
skatt, sem staðið hafa lítt breytt
frá árinu 1972, er vinstri stjórn-
in beitti sér fyrir skattlaga-
'breytingu, eru þessar:
• I. Skattlagning
hjóna:
Tekin er upp sérsköttun
hjóna. Hvort hjóna um sig telur
fram og er skattlagt af launa-
tekjum sínum og atvinnu-
rekstrartekjum. Eignatekjur
beggja eru skattlagðar meö
tekjum þess hjóna er hefur
hærri launatekjur. Skáttstigi og
persónuafsláttur vors hjóna um
sig er hinn sami og einstaklinga.
Sá hluti perónuafsláttar, sem
ekki' nýtist öðru hióna færist
yfir til hins. Barnabætur skipt-
ast til helminga milli hjóna.
Eigriir hjóná eru lagðar saman
til eignaskatts og helmingur
heildareigna skattlagður hjá
hvoru um sig, eftir sama eignar-
skattstiga og gildir um einstak-
linga.
• II. Launa-
tekjur barna.
Launatekjur barna verða sér-
skattaðar hjá þeim með lágu
föstu skattahiutfalli, en börn
njóta ekki persónuafsláttar.
• III. Frá-
dráttarkerfi.
Frádráttarreglur verða áfram
svipaðar og í gildandi lögum, en
frádráttarliðum fækkað. Skatt-
greiðendur fá að velja milli þess
að telja fram einstaka frá-
dráttarliði eða nota í þeirra stað
einn frádráttarlið, sem nemur
10% af launatekjum. Þetta er
nýjung sem jafnar skattalega
-aðstöðu þeirra, sem mikið
skulda, og njóta góðs af vaxta-
frádrætti og hinna, sem hafa
lítinn vaxtafrádrátt. Þessi regla
dregur og úr líkum þess að
menn stofni beinlínis til fjár-
festingar með hliðsjón af vaxta-
frádrætti. Þessi regla ætti því
aö draga eitthvað úr eftirspurn
eftir lánsfé til slíkra fjárfest-
inga og verka þann veg í
verðhjöðnunarátt.
• IV. Barnabætur
Barnabætur verða hærri með
börnum undir skólaskyldualdri
og barnabætur til einstæðra
foreldra verða 40% hærri en til
• V. Skattbyrði lækk-
ar
Ef gert er ráð fyrir að 35%
hækkun tekna milli áranna 1977
og 1978 lækkar heildarskatt,-
byrði landsmanna um 1000
miiljónir króna. Talið er að
tekjuskattur muni lækka um
7% af álögðum skatti.
• VI. Fyrningar og
söluhagnaður
Reglum um fyrningar og
soiunagnað er gjorbreytt. Gert
er ráð fyrir að fyrning skuli
reiknuð af endurmetnu stofn-
verði fyrnanlegra eigna.
Fyrningarhlutföll lækka.
Ákvæðum um útreikning sölu-
hagnaðar er breytt.
Útgáfa jöfnunarhlutabréfa er
heimiluð miðað við raunverulegt
verðmæti hreinnar eignar
hlutafélags í árslok 1978 en
útgáfa jöfnunarhlutabréfa
vegna eignarbreytinga eftir það
et bundin almennum verðhækk-
unum. Arður verður skattfrjáls
hjá hluthöfum, 250 þús. hjá
einstaklingum, 500 þús. kr. hjá
hjónum.
er að landsþingslög verða sett á
þeim sviðum sem Grænlendingar
munu kosta sjálfir með sköttum og
öðrum tekjum, en landsþings-
ákvarðanir verða teknar á þeim
sviðum sem þarfnast styrkja frá
- ríkinu.
Heimastjórn þýðir að grænlenzk
yfirvöld munu taka smátt og
smátt við hlutverki ríkisins á
fjölmörgum sviðum. Þau fela m.a.
i sér grænlenzkar stjórnarreglur,
beina og óbeina skatta, menning-
armálefni (utvarp, bókasöfn, o.fl.)
og atvinnulíf.
Þau svið, sem heimastjórn mun
taka yfir eru mörg miðað við
verkefni landsráðsins hingað til,
og munu augsýnilega fá heima-
stjórninni nóg að gera fyrst um
sinn. Þegar fram í sækir verða
fleiri svið tekin fyrir smátt og
smátt.
Eitt málefni finnst mér að eigi
að vera á sviði heimastjórnar frá
byrjun, en það er hráefnasviðið.
Heimastjórn mun verða greini-
legri ef hún hefur full umráð yfir
auðlindum neðanjarðar. Ég undir-
strika að þetta er persónuleg
skoðun mín.
Þessu hefur ekki verið hægt að
koma til leiðar. Við Grænlending-
ar erum ekki einu sinni á eitt
sáttir, en við komumst að sam-
komulagi. Við samþykkjum að
Danmörk og Grænland séu jafn-
ingjar og að sameiginlegar ákvarð-
anir verða teknar (gagnkvæmt
neitunarvald) og engin niðurstaða
nájst án þess að samhugur ríki
milli sambandsstjórnar og heima-
stjórnar.
Það gladdi mig þó að sjá að í
ákvörðuninni um heimastjórn seg-
ir: „Ibúar Grænlands hafa frum-
rétt á þeim náttúruauðlindum
Grænlands sem ekki endurnýjast.“
Það er mikil framför frá núver-
andi lögum sem aðeins segja, að
auðlindir neðanjarðar tilheyri
ríkinu. Líklegt er að málið komi
aftur upp þegar heimastjórnin
hefur fengið að reyna sig.
Þrátt fyrir þessa erfiðleika held
ég að tilkoma heimastjórnar sé
mikilvægasti atburðurinn í græn-
lenzkri stjórnmálasögu. Það er
framför sem ekki er hægt að
véfengja.
Heimastjórn mun einmitt sýna,
að við tökum nú sjálf stöðu og þar
með bera ábyrgð á vandamálum
okkar. Heimastjórn er mikilvægt
skilyrði þess, að við finnum
fótfestu og stöndum báðum fótum
í jötu.
Við búumst við heimastjórn
vorið 1979 og vonum, að hún verði
upphafið að betra og heilbrigðara
pjóðfélagi, sem við berum ábyrgð
á í daglegu lífi okkar. Daglegt líf
felur í sér skóla, kirkjur og
atvinnulíf okkar, og önnur svið
sem ég hef áður nefnt. Það er
mikilvægt, að við fáum nú sjálf að
annast þessi mál, og að við sjálf
munum fullmóta menntunar- og
atvinnumálastefnu og ráða hvaða
menn annast þau verkefni. Fyrir
okkur er heimastjórnin lyftistöng,
samanborið við núverandi skipu-
lag, til að stuðla að samlyndi, fyrst
og fremst í Grænlandi, en einnig
við Danmörku innan ramma
áframhaldandi ríkisheildar.
Okkur er fullljóst, að heima-
stjórn er ekki hliðið að himnaríki
og ævarandi hamingju. Við vitum,
að hún mun færa okkur þungar
skyldur og krefjast átaks af okkur
öllum, og við erum reiðubúnir að
færa fórnir. Okkur er allavega
ljóst að við getum ekki haldið
áfram að drekka 30 milljónir bjóra
á hverju ári.
Ekki styðja allir Grænlendingar
heimastjórnina. Sumum finnst að
við séum ekki sjálfum okkur
samkvæmir, og vilja fullt sjálf-
stæði. Aðrir segja, að við tökum of
stórt skref, og að við séum ekki
nógu vel undirbúnir fyrir breyt-
ingar á sambandi Grænlands og
Danmerkur. Þessar raddir vilja að
núverandi ástand haldist óbreytt.
Ég er sannfærður um að þessar
tvær öfgahugmyndir eru ekki
raunsæjar. I fyrsta lagi berjumst
við fyrir viðurkenningu á sérstöðu
okkar. Við játum, að við séum
sjálfstæð þjóð innan danska ríkis-
ins. Þess vegna getur núverandi
fyrirkomulag ekki haldizt óbreytt.
Hins vegar finnst mér ómögulegt
að stofna grænlenzkt ríki. Séum
við sjálfum okkur samkvæmir
eigum við að sjá, að við höfuni
hvorki andlega né likamlega
krafta til að ráða við fullt
sjálfstæði. Raunveruleiki lífsins er
erfiðari en hugsjónakenningar, og
við verðum því miður að viður-
kenna að okkur eru takmörk sett.
Ég býst við að allflestir Græn-
lendingar muni kjósa heimastjórn.
En ef kraftaverk skeður og öfga-
öflin þótt af öðrum ástæðum sé, fá
sínum vilja framgengt, þá hef ég
aðeins eina athugasemd: „Stöðvið
heiminn, hér fer ég út...“
MfcMniÍÍT TPinl
nEilnilftiB
Renault 20 er bíllinn setn sameinar lipurð bcejarbilsins og stcerð og þcegindi
ferðabílsins. Bíll sem hentar íslenskum aðstceðum einkar vel.
Renault 20 er framhjóladrifinn bíll, með sjálfstceða fjöðrun á hverju hjóli.
Vélin er 102 hestöfl og eyðslan aðeins 9 l á 100 km.
Renault mest seldi bíllinn í Evrópu 1976.

RER 1AU LTO KRISTINN GUÐNASON HF. SUÐURLANDSBRAUT 20. SÍMI 86633