Morgunblaðið - 17.06.1978, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 1978
Var ekki lengur
einn í heiminum
ViðtaI við Kristján Davíðsson listmálara
Listahátíð hefur orðið
til þess að nú gefst tæki-
færi til að sjá málverk
Kristjáns Daviðssonar á
sýningu eftir 7 ár. Sýning-
in er framlag Félags ísl.
listamanna til listahátíðar
og er í tiltölulega nýjum
sýningarsal samtakanna á
Laugarnesvegi 112. Þar
eru málverk frá öllum
listferli Kristjáns, sú elsta
frá 1934, þegar hann var
aðeins 17 ára gamall.
— Þá var ég búinn að mála
lengi, sagði Kristján er blaða-
maður Mbl. gekk með honum
um salinn. Ég man fyrst eftir
því að við móðir mín, Sesselja
Sveinsdóttir, vorum að leika
okkur að því að mála prófíla,
þegar ég var strákur á Patreks-
firði.
— Hefurðu kannski erft list-
ræna hæfileika frá henni? Fæst
hún við listir?
— Já, og hún er hagyrðingur.
Það er töluvert um list í þeirri
ætt. Matthías Jochumsson er
t.d. skyldur okkur í tvær ættir.
Hvort ég er sjálfur hagmæltur?
Nei, en það er auðvelt að setja
saman stöku, ef maður þekkir
reglurnar og hefur tilfinningu
fyrir máli. Ég get þó ekki neitað
því að ég hefi brugðið því fyrir
mig. En ég hefi ekkert gaman að
því. Það var helzt að maður
kastaði fram klúrum stökum á
sjónum. En þær eru ekki haf-
andi eftir í viðurvist kvenna.
— Varstu á sjónum á Pat-
reksfj arðarárunum ?
— Ég var þar í alls konar
daglaunavinnu, þar til að ég
hætti því og fór að mála. Vann
eftir það aðeins til að halda lífi.
Eftir að ég fluttist til Reykja-
víkur 1939 var ég á sjó. En svo
kom Bretavinnan. Ég var Iátinn
í reddingar, sem kallað var, sem
var í því fólgið að hafa verk-
stjórn og túlka. Kjörin skánuðu
við það. Þá var ég fjölskyldu-
maður og veitti ekki af. Ég
reiknaði ekki með að selja
myndir og gerði enga tilraun til
þess. Það er raunar fyrir ein-
skæra tilviljun, ef til eru myndir
eftir mig frá þessum tíma, því
Kristján Davíðsson
maður átti ekki striga og málaði
yfir eldri myndir aftur og aftur.
— Fékkstu einhverja tilsögn?
Eða hvernig komstu í tæri við-
málaralistina í upphafi?
— Ég var ekki nema 15 ára
þegar ég komst í skóla Finns og
Jóhanns Briem. Svo var ég svo
heppinn að kunningi minn á
Patreksfirði, Kristján Halldórs-
son kennari, keypti þýzkt tíma-
rit um listir, og þar kynntist ég
expressionistunum, sem voru
með því merkilegasta í myndlist
á þeim tíma og þó yfir lengri
tíma sé litið. Þarna nærðist
maður því strax á því besta.
Nýlega hitti ég Bandaríkja-
mann, ljóðskáldið dr. Alexis
Rannit, sem spurði hvenær ég
hefði kynnzt myndum Kokoska.
Ég nefndi rit þetta, Wester-
manns Monatshefte, og sagði, að
þar hefði ég séð myndir
Kokoska fyrst um 1932. Þá kom
í ljós að þessi maður, sem er
heimsþekktur og skrifar um
myndlist og ljóðlist, hafði ein-
mitt ritað í þetta blað. Þarna
fylgdist maður með miklum
tímamótum í myndlistarsög-
unni.
— Áður en ég fór til Ameríku
1945 hafði ég svo verið tvo vetur
við nám hjá Jóhanni Briem og
Finni Jónssyni, hélt Kristján
áfram. Annað blað varð til þess
að ég fór til Bandaríkjanna. Það
kom til mín maður með biaðið
Saturday Evening Post. í því
var grein um stofnun, sem
nefndist Barnes Foundation og
er nálægt Philadelphiu. Þar er
merkilegt listasafn, og þar er
rekinn skóli.
— Þangað hefurðu þá haldið?
— Svo einfalt var það ekki. í
blaðinu stóð, að enginn fengi þar
inngöngu fyrr en eftir persónu-
legt viðtal. Það var ekki auðvelt.
Ég skrifaði þeim og útskýrði hve
langan veg ég yrði að fara í
þetta viðtal. Eftir það hafði ég
þetta á bak við eyrað í næstu tvö
ár, áður en af því gat orðið að
ég færi þangað. Þetta er merki-
leg kennslustofnun. Skólastjór-
inn Violette de Mazia, er þekkt
kona, sem hefur skrifað bækur
um franska menningu og listir
og verið 'heiðruð fyrir með orðu
frönsku heiðursfylkingarinnar.
— Varstu eitthvað farinn að
mála abstrakt áður en þú fórst
til Ameríku?
— Við skulum segja semiab-
strakt, segir Kristján og vekur,
máli sínu til skýringar, athygli
á tveimur málverkum á sýning-
unni. Annað er málað 1934 og
sýnir tvö natúralistískt máluð
andlit, hitt er málað 1942 eða 8
árum síðar, og er uppstilling. —
Þá var Þorvaldur Skúlason
kominn í spilið, segir hann til
útskýringar. Hann færði okkur
frönsk sjónarmið. Þetta var á
þeim tíma, sem hann var að
mála uppstillingarnar, hesta-
myndirnar og myndina af henni
dóttur sinni og þessháttar.
Einnig fannst mér Snorri Arin-
bjarnar tilkomumikill málari.
þarna hefur greinilega orðið
breyting í mínum myndum.
— Svavar þekkti maður ekki
á þeim árum, skýtur Kristján
inn í. En hann var þá að fást við
það sem áratugum síðar var
kallað abstrakt — expresss-
ionismi í Bandaríkjunum og
talið þaðan runnið.
Kristján var í tvö ár í
Bandaríkjunum. — Ég tók nám-
ið mjög kerfisbundið og rólega.
Endaði þó með því að halda
sýningu í Philadelphiu, segir
hann. Eftir það kom ég heim og
málaði, snerti ekki á öðru. Það
er að vísu ekki alveg rétt,
áréttar hann, því engin leið var
að lifa af því að mála. Ég fór þá
að brenna með nál á trévasa á
kvöldin. Var fljótur að því og
hafði gott upp úr því. Ég
teiknaði líka búðarinnréttingar
Sölustofnun lagmetis:
Útflutningsmagn jókst um70%
og verdmætaaukning vard 99%
AÐALFUNDUR Sölustofnunar
lagmetis var haldinn í Reykja-
vík 24. maí s.l. Voru þá mörkuð
tímamót í sögu stofnunarinnar
skv. nýjum lögum, er samþykkt
voru á Alþingi fyrir skömmu.
Beinir styrkir úr ríkissjóði til
Sölustofnunarinnar falla niður
að loknum 5 ára starfstíma en
framleiðendur taka við meiri-
hlutaábyrgð á stjórn hennar og
Þróunarsjóði lagmetisiðnaðar-
ins eru tryggðar tekjur næstu 3
árin.
Sölu- og markaðsmál s.I.
þróuðust verulega til hins betra
árið 1977 og jókst útflutnings-
magn um 70% en verðmætis-
aukning varð 99%. Út voru
fluttar 1668 lestir fyrir 1209
milljónir króna á móti 983
lestum að verðmæti 608 milljón-
ir króna árið 1976. Bjartar
horfur eru um útflutning þessa
árs og er gert ráð fyrir að
verðmætið muni því sem næst
tvöfaldast og að flutt verði út
fyrir á þriðja milljarð króna á
árinu. Hefir nú þegar verið
samið um sölu á 85.250 kössum
af gaffalbitum til Sovétríkjanna
að verðmæti 3.7 milljónir
Bandaríkjadollara eða 964
milljónir íslenzkra króna. Árið
1977 voru seldir til Sovétríkj-
anna 100.000 kassar fyrir 840
milljónir króna.
Lárus Jónsson stjórnarfor-
maður S.I. sagði í skýrslu
stjórnar að vissulega væri þróun
sölumála jákvæð, en líta yrði
nánar á samsetningu útflutn-
ings og markaðssetningu, er
staða lagmetisiðnaðarins væri
metin í lok tímabilsins. Enn sem
fyrr væru síldarafurðir u.þ.b.
3/4 af heildarverðmæti út-
flutningsins og skipaði gaffal-
bitaframleiðslan þar hæstan
sess með 64% af heildarút-
flutningsmagni ársins og 69%
af verðmæti. Eru það sömu
hlutföll og árið 1976.
Skýrslan segir, að gaffalbita-
sala til Sovétríkjanna hafi vaxið
mjög verulega á árinu 1977.
Einnig varð mikil hlutfallsleg
aukning frá árinu 1976 á aðra
markaði bæði að magni og
verðmæti. Lárus sagði, að enda
þótt hin aukna framleiðsla
einnar vörutegundar væri mjög
ánægjuleg og vissulega lyfti-
stöng fyrir sumar aðildarverk-
smiðjurnar, væri því ekki að
leyna að nokkurra hliðarverk-
ana gætti, m.a. þeirra, að ekki
hefði tekizt sem skyldi að efla
aðra markaði fyrir nýjar síldar-
afurðir, og bæru verksmiðjurn-
ar sjálfar þarna nokkra ábyrgð
með því að leggja minni áherzlu
en skyldi á nýjar framleiðslu-
vörur úr síld.m.a. vegna anna
við framleiðslu gaffalbita. Væri
nú mikilvægt að auka fjöl-
breytni lagmetis á Sovét-
markaðinn, t.d. af síldarafurð-
um, jafnframt þeirri auknu
áherzlu sem nú er lögð á
vestræna markaði. Kvað
stjórnarformaður þessu starfi
verða haldið áfram af þrótti og
yrðu aðildarverksmiðjur S.l. að
styðja stofnunina í þessari
viðleitni.
Sala þorskfiskafurða var
ámóta að magni og árið 1976 og
varð því hlutdeild þeirra í
heildarútflutningi 10% 1977 en
var 17% árið áður. Þorsk-
hrognasala dróst saman og sala
á þorskalifur jókst ekki eins og
áætlað hafði verið. Aukning
varð á útflutningi annarra
vörutegunda, þó ef til vill megi
segja að vonazt hafi verið eftir
talsvert meiri sölu og þannig
betri nýtingu verksmiðjanna.
Ymislegt veldur, svo sem hrá-
efnisskortur, hráefnisverð,
staða keppinauta á mörkuðum
o.fl. Til dæmis hefur gengið
hægt að auka sölu á íslenzkum
kavíar í Efnahagsbandalags-
löndunum, þrátt fyrir tollfrelsi,
takmarkalítið hráefni og kynn-
ingarverð.
Ástæðan er einkum sú, að
sum merki samkeppnislandanna
eru orðin mjög þekkt, t.d. dönsk
merki, og þarf nú að endurskoða
kavíarsölumálin frá grunni og
sýnt að söluátak kostar stórfé.
Rækjumálum er þveröfugt hátt-
að, þar er mikill markaður og
verð svo hátt að hærra skilaverð
fæst fyrir hráefnið til niðursuðu
en til frystingar. Eigi að síður
var það svo á árinu 1977, að ekki
tókst að fá framleiðendur til að
sjóða niður nema brot af þeirri
rækju, sem unnt hefði verið að
selja.
Markaðssvæði
Bandaríkini
Á fyrsta heila starfsári dótt-
urfyrirtækis S.I., ICELAND
WATERS INDUSTRIES LTD.,
nam salan 106 milljónum króna
en hafði verið 51 milljón króna
árið áður. Var þetta um 9% af
heildarverðmæti útflutnings
Sölustofnunar lagmetis. Sölutöl-
ur eru nokkurn vegin í samræmi
við áætlanir, þó heldur lægri.
Kippers eru uppistaðan í söl-
unni, en stöðug aukning er á
sölu annarra vörutegunda.
Hörpudiskur, sem er ný vöru-
tegund, lofar góðu. Samkeppni
er hörð á Bandaríkjamarkaði,
ma.a vegna niðurgreiðslna
keppinautanna.
V-Evrópa
Salan til EBE-landa nam 126
milljónum króna og 33 milljón-
um til EFTA-landa, og er bein
verðmætaaukning um 90 millj.
kr. Tollar EBE lækkuðu 1. júlí
1977 niður í endanlegt mark sem
er 0% á rækju, kavíar og
hörpudisk en 10% á öðru lag-
meti.
Ljóst er að nokkurn tíma mun
taka að byggja upp viðskipti og