Morgunblaðið - 23.06.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ 1978
l^itið inn
hjá Hraun-
eyjafoss-
mönnum
„Þá unno menn á sama tíma,
bótt bann béti öðru naíni”
Það var bjartviðri, en kalt í lofti og
nokkur strekkingur, er Mbl. brá sér
austur að Hrauneyjafossi í vikunni,
til að fylgjast með gangi virkjunar-
framkvasmdanna bar. Fyrsti áfangi
framkvæmdanna er gröftur fyrir
stöðvarhúsi og hófst hann fyrir
rúmri viku síðan, en ráðgert er aö
Þeim áfanga verði lokið í haust. Þaö
er Fossvirki, sem sér um Þann Þátt
framkvæmdanna, en Fossvirki er
samsteypa fimm fyrirtækja, ístaks
h.f., Miðfells h.f., Loftorku s.f., E.
Phil & Sön og Skánska Cementgjut-
eriet.
Virkjunarstaðurinn er í Tungnaá
um fimm kílómetra fyrir neðan
Sigölduvirkjun. Náttúrufegurð er
þarna mikil, Hrauneyjafoss sjálfur er
um 20 metrar á hæð og fyrir neðan
hann hefur Tungnaá grafiö sér gil og
er það hrikalegt á að líta. Ofan við
fossinn eru hrauneyjar þær, sem
fossinn er kenndur við og rennur áin
þar í nokkrum kvíslum, sem samein-
ast síðan nokkrum metrum ofan við
Hrauneyjafoss. Mest áberandi jarð-
myndanir á svæðinu eru móbergs-
öldur, sem hafa orðið til á ísöld við
sprungugos undir jökli og stefna þær
frá suðvestri til norðausturs. Mikil
eldgos á Tungnaáröræfum eftir ísöld
hafa stíflað fyrri farveg árinnar, svo
að hún hefur rutt sér rás í gegnum
móbergsöldurnar. Sigölduvirkjun og
Hrauneyjafossvirkjun nýta fall árinnar
í gegnum Sigöldu og Fossöldu.
Lægðin á milli þessara móbergs-
hryggja hefur hálffyllst af hraunum,
sem runnið hafa eftir ísöld. Breiðir
Tungnaá úr sér ofan á hraununum og
hefur þétt undir sig með framburði,
en grunnvatnsborð er djúþt undir
yfirborði jarðar.
Fullt tillit hefur verið tekið til
náttúrufegurðarinnar við Hrauneyja-
foss og hefur Náttúruverndarráð lagt
blessun sína yfir virkjunina. í bréfi til
Landsvirkjunar frá Náttúruverndar-
ráði, sem dagsett er 2. desember
1975,'segir meðal annars svo: „Ráðið
telur að fyrirhuguð virkjun skeröi ekki
náttúruverndarhagsmuni í þeim mæli
að af þeim sökum sé tilefni til
athugasemda við virkjunaráætlunina,
eins og hún liggur nú fyrir. Röskun
á landi og gróðri verður ekki meiri en
svo, að hana ætti að mega bæta með
góðum frágangi og uppgræðslu að
verki loknu. Telja verður eftirsjá í
sjálfum Hrauneyjafossi og gljúfrinu
fyrir neðan hann, eftir að vatn hefur
að mestu verið leitt framhjá þeim, en
ekki svo að réttlæti að leggjast gegn
Reynir Eliesersson (til hægri) og Flóki Pálsson
voru önnum kafnir viö aö teikna Þverskuröar-
myndir, er Mbl. bar aö garði.
hagnýtingu áxinnar á þessum stað.
Ennfremur munu grónar hrauneyjar
ofan við fyrirhugað stíflustæöi fara í
kaf við myndun uppistööulóns, en
aðrar munu væntanlega myndast í
staðinn.“
Samkvæmt upplýsingum Lands-
virkjunar mun svo til allt vatn í
Tungnaá verða notað til raforkufram-
leiðslu yfir veturinn, en á vorin og yfir
sumartímann ætti nokkuð vatn að
renna niður árfarveginn. Þá má
auöveldlega auka vatnsrennsli um
Hrauneyjafoss sé þess óskaö af
sérstökum ástæðum.
Fallhæð
88 metrar
Virkjunartilhögunin er sú aö
Tungnaá verður stífluö um einn og
hálfan kílómetra ofan við Hrauneyja-
foss og vatninu veitt um skurð yfir
Fossöldu að inntaksvirki á norður-
Mynd þessi sýnir hið fyrirhugaða stíflustæði í Tungnaá. Aðveituskurö-
urinn frá lóninu verður lengst til vinstri á myndinni, en lónið mun
Þekja allt svæðið sem er til vinstri á myndinni og ná alveg upp að
móbergsöldunni, sem er fjærst.
brún öldunnar. Þar verða fallpípur að
stöðvarhúsi við brekkurætur. Frá
stöðvarhúsinu liggur frárennslis-
skurður niður í Sporðöldukvísl, sem
fellur til Tungnaár við ármót Köldu-
kvíslar, rétt ofan við ármót Þjórsár.
Fallhæð virkjunarinnar verður 88
metrar og uppsett afl 140 megavött,
en bæta má einni 70 megavatta vél
við virkjunina.
Stíflan verður tæplega þriggja
kílómetra löng, lág jarðstífla. Liggur
hún yfir Tungnaá og síðan suöaustur
yfir hraunið. Eins og í stíflunni við
Sigöldu verður svonefnt yfirfall á
stíflunni við Hrauneyjafoss. Yfirfall
þetta er varaflóðgátt, sem myndast
við að 100 metra skarö rofnar í
stíflunni, þegar vatnsborð í lóninu,
fer yfir 427,5 metra yfir sjávarmáli.
Venjulegt vatnsborö í lónlnu verður
hins vegar 425 metrar yfir sjávarmáli,
en lónið verður átta og hálfur
ferkílómetri að stærð.
Aörennslisskuröurinn verður um
einn kílómetri að stærð og verður
botnbreidd hans 19 metrar og dýpt
15 metrar. Skuröinntak er við op
skurðarins viö lóniö, til varnar því að
ísrek berist inn í hann. Aðrennslis-
skurðurinn endar, eins og fyrr sagði,
í steinsteyptu inntaksvirki með lokum
og ristum. Liggja þaöan þrjár fallpíp-
ur að stöövarhúsinu.
Frá stöövarhúsinu verður síðan
grafinn frárennslisskurður niður í
Sporööldukvísl. Verður sá skurður
1100 metra langur. Frá enda skurð-
arins eftir Sporööldukvísl eru um
tveir og hálfur kílómetri að Tungnaá.
Háspennulína til
Hvalfjaröar
í tengslum við virkjunina verður
lögð háspennulína að Sigölduvirkjun
og þaðan vestur í Hvalfjörð. Eru tveir
möguleikar á lagningu línunnar til
Hvalfjarðar annars vegar um upp-
sveitir Suöurlands og hins vegar um
Lambahraun, framhjá Skjaldbreiði
og þaðan milli Reyðarvatns og
Skorradalsvatns til Hvalfjaröar.
Dreifistöð verður í Hvalfiröi og verður
raforkunni dreift þaðan til Vestur-
lands og Stór-Reykjavíkursvæðisins.
Þá mun einnig nokkur hluti rafort-
unnar verða seldur til járnblendiverk-
smiðjunnar, eða um 70 megavött.
Ekki liggur Ijóst fyrir hvor leiðin
verður valin til Hvalfjarðar, en flest
bendir til að nyrðri leiðin verði fyrir
valinu. Báöar leiðirnar eru svipaðar