Morgunblaðið - 23.06.1978, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ 1978
Úr sjálfsævisögu Anwars Sadats:
Að IHa af við Nassers hlið
menn /itu svo á ad annaðhvort væri ég sér-
/ega lítilsgildur el/egar afburða slóttugur
„Winston Churchill kom t leyniheimsókn til Egyptalands
í júlí. Hann skipaði Montgomery til að stjórna Áttunda
brezka hernum og síðan hélt hann til E1 Alamein að hressa
ögn upp á móralinn og stæla baráttuvilja Breta. Hann hitti
einnig þýzku njósnarana tvo, Abler og félaga hans. Hann hét
því að lífi þeirra yrði þyrmt ef þeir leystu frá skjóðunni.
Afleiðingin var sú að ég var handtekinn, sviptur tign minni
í hernum og varpað í fangelsi..
Myndin til vinstri er af þeim Nasser og Sadat árið 1954 en hin til hægri árið 1970,
forseti og varaforseti hans.
Að skrifa í
gestabók
konungsins
Eftir tveggja ára fangvist
stungu þeir af einn góðan veður-
dag, Sadat og einn meðfangi hans,
fengu sér leigubíl til hallar
Farouks konungs, þar sem þeir
rituðu nöfn sín hátíðlega í gesta-
bók hallarinnar og bættu við að
það væri auðmýkjandi fyrir
egypzku þjóðina að lúta áfram
brezkum yfirráðum eins og ekkert
væri sjálfsagðara. Að svo búnu
létu þeir aka sér aftur til fangels-
isins. Sadat slapp á ný í október
1944 og fór huldu höfði þar til
herlögunum í landinu var aflétt
ári síðar. Árið 1946 var hann
viðriðinn morðið á fjármálaráð-
herra Egyptalands, Sir Amin
Osman, sem þótti einna mestur
Bretavinur. Var nú Sadat hand-
tekinn á nýjan leik.
Hugrenningar
í klefa 54
Sadat segir:
Frá tveimur stöðum í þessum
heimi er ógerningur að flýja frá
sjálfum sér: á vígvellinum og í
fangaklefa. í klefa 54 bjó ég einn
með sjálfum mér, nótt og dag, og
það var eðlilegt ég reyndi að
kynnast sjálfum mér. Þó var það
enginn hægðarleikur. Þær stundir
komu að þjáningar mínar urðu
mér nær óbærilegar og það sem ég
þurfti að horfast í augu við, meðan
ég stundaði þessa sjálfskönnun
mína, var iðulega mjög þungbært.
Eitt af því var hjónaband mitt. Eg
hafði gengið í hjónaband innan við
tvítugt, sú var venja í egypzkum
sveita- og þorpssamfélögum. En
þegar ég hóf síðar nám í Herskól-
anum fór ýmislegt að koma upp á.
Ég tók að gera mér grein fyrir því
að kona mín og ég áttum ekkert
sameiginlegt. Nú sem ég var þarna
í klefa 54 skoðaði ég málið frá
öllum sjónarhornum og varði
afstöðu konu minnar með meiri
ákefð en mína eigin. Hvað eftir
annað spurði ég sjálfan mig:
„Hvers vegna skyldi hún þjást?
Gæti það verið réttlætanlegt að
yfirgefa hana, fyrst hún hafði
jafnan beðið mín og beið mín enn
meðan ég var í fangelsi... vegna
svokallaðs ósamkomulags og
ágreinings?" En hvernig sem ég
leit á málið taldi ég mig ekki eiga
annarra kosta völ. Ég varð að gera
þetta áður en það yrði um seinan.
Ég skynjaði að það voru örlög
mín að taka þátt í stjórnmálum og
opinberu starfi. Ef ég héldi áfram
að búa með henni myndi ég sitja
eftir sem dæmigerður miðlungs
embættismaður, sem fer heim að
vinnu lokinni og skreppur út á
kaffihúsið á kvöldin að spila. Fer
aftur til vinnu næsta morgun.
Enginn metnaður, engir draumar.
Aðeins tilveran tilverunnar vegna.
Eftir að ég hafði setið tvö ár í
fangelsi tók ég ákvörðun: Ég
stöðvaði heimsóknir konu minnar
og þegar ég hafði síðan verið
látinn laus sagði ég henni að það
væri óhugsandi fyrir okkur að búa
saman áfram. Var síðan gengið frá
skilnaði okkar.
Mikill lestur víkkaði
sjóndeildarhring
minn
Ég las mikið í fangelsinu og varð
það ekki aðeins til að víkka
sjóndeildarhring minn, heldur
auðgaði lesturinn og færði út
tilfinningasvið mitt og hjálpaði
mér til að glöggva mig á sjálfum
mér. Með lestrinum yfirvann ég
taugakreppu sem hafði verið
afleiðingin af handtöku og fang-
elsissetunni framan af. Ég get
þakkað það grein eftir bandarísk-
an sálfræðing í Readers Digest að
mér tókst að komast yfir þetta.
Kjarni máls hans var sá að í lífi
manns getur hann orðið fyrir svo
alvarlegu áfalli, að honum finnist
sem öll sund séu lokuð, og að lífið
sjálft sé fangaklefi með læstum
dyrum.
Fleiri en einn lykill gengur að
þessum dyrum. í fyrsta lagi skyldi
maður gera sér grein fyrir orsök
erfiðleikanna. I öðrulagi verður
maðurinn að eiga trú. Með því að
eiga trú er átt við að maðurinn
hafi þá afstöðu að líta á hörmung-
ar og raunir, sem yfir hann dynja,
sem fyrirfram mörkuð örlög er
verði að afbera og megi sækja í
þetta orku til að berjast við þær
afleiðingar sem þetta kynni að
hafa í för með sér. Ekkert
vandamál skyldi litið þeim augum
að það væri óleysanlegt. Lausn er
á öllu. Það, sem veldur að við
getum hugsað á þann veg, er sú trú
okkar að guð hafi skapað mennina
til að lifa það hlutskipti sem hann
hefur ætlað hverjum og einum.
Guð, sem hefur skapað okkur,
getur ekki verið illur: Hann er
góðviljaður — og það er raunar í
mótsögn við þá mynd sem var
dregin upp í skólanum mínum,
þegar ég var drengur.
Þessi niðurstaða sérfræðingsins
hjálpaði mér ekki aðeins að
yfirstíga erfiðleika mína, heldur
lauk hún einnig upp nýjum ómæl-
anlegum sjónhring kærleika. Sam-
skipti mín við allt og alla endur-
sköpuðust ef svo má kalla það.
Kærleikur varð grundvöllur allra
gerða minna og tilfinninga. Með
trúna og friðarlöngun mína að
leiðarljósi hef ég alltaf verið sá
sterkari og voðaatburðir hafa
aldrei knésett mig, hvort sem þeir
hafa orðið í einkalífi mínu eða
opinberu lífi.
Að lifa af
við Nassers hlið
Kærleikurinn hefur aldrei
brugðizt mér og réði alltaf ferðinni
og kom umfram allt fram í
skiptum mínum við Nasser. í átján
ára samstarfi okkar kom oft fyrir,
að ég gat hvorki skilið hann né
sætt mig við gerðir hans. En aldrei
brá þó skugga yfir þann kærleika
sem ég bar til hans. Nasser hafði
hins vegar átt við óstjórnlega
margþætta minnimáttarkennd að
stríða frá barnsaldri, sem oft olli
honum miklum sálrænum þján-
ingum.
Margir hafa spurt hvernig mér
tókst að lifa af við hlið Nassers eða
í skugga hans. Ég var eini
maðurinn sem tók þátt í bylting-
unni með honum 1952, sem lifði af
öll stjórnarár hans og var eini
varaforseti landsins þegar hann
lézt. Af þessu mætti draga tvær
ályktanir: annaðhvort hafi ég
verið of lítilsigldur til þess að ógna
honum ellegar óhemju slóttugur
og kænn. Svo mikil einföldun sýnir
aðeins vanþekkingu á eðli mínu.
Ég var til og ég fékk ráðið því sem
ég vildi ráða meðan hann lifði. Og
ég var ekki slóttugur. Það er nóg
að benda á að við höfðum verið
vinir frá því við vorum nítján ára
unglingar. Þegar hann tók við
forsetaembættinu fagnaði ég því.
Stundum var ágreiningur milli
okkar, stundum þyngsli og þyrrk-
ingur og þetta gat staðið í nokkra
mánuði. Stundum réði þessu skoð-
anamunur, stundum það að Nasser
lét rógtungur hafa áhrif á sig og
stafaði það af skapgerö hans.
Nasser var að upplagi þannig að
hann hylltist til að hlýða á
slúðursögur.
En ég taldi aldrei ástæðu til að
fara í vörn — hvorki gagnvart
Nasser né öðrum. Hversu lengi
sem úfar voru með okkur lauk
þeim þegar hann hringdi til mín
og spurði hvar ég hefði verið allan
þennan tíma og hvers vegna ég
hefði ekki haft samband við hann.
Venjulega svaraði ég á þá lund að
ég hefði haldið hann svo önnum
kafinn að ég hefði ekki viljað tefja
hann frá skyldustörfum sínum.
Síðan hittumst við og héldum
áfram samvinnu okkar rétt eins og
ekkert hefði gerzt.
Ég hef komizt að þeirri niður-
stöðu síðar að síðustu mánuðirnir
í fangelsinu hafi verið sælasta
skeið lífs míns. Hiðþröngsýna sjálf
mitt hætti að vera til og ég fann
vináttu við guð, þá einu vináttu
sem aldrei bregzt. Vinátta mín við
guð minn breytti mér skiljanlega
töluvert mikið. Ég mundi aðeins
grípa til vopna til varnar fullkom-
lega réttlátum málstað. Mér
fannst sem ég hefði stigið inn í
fegurri og víðari veröld og þol mitt
margefldist og mér fannst ég geta
þolað allt og glímt við hvaða
vanda, hversu gífurlegur sem hann
væri. Aðalhugsjón mín var að gera
aðra hamingjusama. Hatur og
hefnd var bannfært í huga mínum,
eftir að trúin náði svo sterkum
tökum á mér.
Aðdragandi
byltingarinnar
Sadat var sleppt úr fangelsi í
ágúst 1948 og eftir skilnaðinn við
fyrri konu sína gekk hann að eiga
Jihan Raof sem þá var 15 ára
gömul og átti egypzkan föður og
enska móður. í janúar 1950 var
hann aftur tekinn í herinn fyrir
meðalgöngu Yusuf Rashad, einka-
læknis konungs.'Hann fékk kapt-
einstign í hernum en félagi hans
Nasser var kominn nokkuð á
undan. Sadat gekk undir próf og
náði fljótlega að vinna upp þann
tíma sem hann hafði misst úr er
hann sat í fangelsi.
Sadat segir:
Nasser. var í hópi þeirra sem
fyrstir óskuðu méritil hamingju
með frama minn í hernum. Hann
hafði tekið við stjórn Samtaka
frjálsra herforingja þegar ég var
handtekinn fyrst árið 1942. Hann
myndaði leynisellur, sem voru
ókunnar hver annarri, en þegar
nokkur ár voru liðin taldi Nasser
tímabært að mynda öllu formlegri
samtök.
Snemma árs 1952 heyrði ég hjá