Morgunblaðið - 23.06.1978, Blaðsíða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ 1978
Manít cr nú ratt ok ritaú um
fanjíolsanir forstjóra ok annarra
yfirmanna ítalskra óporuhúsa
vojina mútuþasni. KÍaldoyris-
hrasks ok annarrar spillingar.
som þossir menn oru taldir
flæktir í. Ekki or talið. aö hór só
um neina nýjunn aó ræða. heldur
hafi þossi fjármálaspillinK þrifist
alllenni. SÍKuröur Domotz
Franzson. tónlistarkonnari. starf-
aöi viö F,a Soala í Mflanó. virtasta
oK viöurkonndasta óporuhús
hoimsins um skoið ok or því
miirjíum hnútum kunnuííur. Ilór
soKÍr hann frá kynnum sínum af
miinnum ok málofnum á þessum
vottvanjíi ok oisin reynslu frá
fyrri árum.
— Kom frejjnin um fantfelsanir
óperumanna á Ítalíu þér á óvart?
— Nei, hún kom mér að vissu
leyti ekki á óvart. Fyrir tveinrur
árum var Seala-óperan í Mílanó
skyndilejía umkringd löfírefílu-
mönnum, öllum dyrum lokað oj;
þær innsifflaðar. Þá var farið að
rannsaka bókhald óperunnar oj;
starfsemi óperu-mafíunnar, eins
ok við köllum hana. Auðvitað
fannst ekki neitt. — Þessi óperu-
mafía nær til Evrópu, Norð-
ur-Ameríku oj; Suður-Ameríku of;
jafnvel víðar. Vissir at;entar eða
umboðsmenn vinna saman. Þeir
hafa óperusönf;vara of; aðra tón-
listarmenn á sínum snærum Of;
reka þetta fólk fram og til baka
um allan heim. Sumt af því fær
afar hátt kaup, en við vitum, að oft
fer helminf;urinn af því í vasa
þessara umboðsmanna. Listafólkið
er bundið umboðsmönnunum með
samninKum, oft til margra ára, ög
t;etur ekki hreyft sif; nema með
samþykki þeirra. í samninf;num
stendur, að umboðsmennirnir taki
G'/r af kaupinu, það er að sefya á
pappírnum.
— Er það ekki svo í raun?
— Ef söngvari vill komast
áfram, og sérstaklega í byrjun,
þef;ar hann er að komast inn í
hrinf;dansinn, verður hann að
afhenda fallef;t umslag með ennþá
fallef;ra innihaldi í „þakklætis-
skyni" fyrir veitta fyrirgreiðslu of;
fengna atvinnu. En það hefur
komið fyrir, að frægir söngvarar
eins og .Giuseppe Di Stefano og
Giulietta Simionato hafi komist
svo langt að geta veitt sér þann
munað að slíta sig lausa frá
þessum samningum. Óperuhúsin
sjálf ráða þá þetta fólk án
milligöngu umboðsmanns, en þá er
yfirleitt aðeins um að ræða
heimsfræga listamenn, en ekki á
þann hátt að verða að afhenda
þeim 40—50'J af kaupinu sínu.
— Hafa ítölsk óperuhús ein-
hverja sérstöðu?
— Það, sem veldur þessari
miklu spillingu á Italíu, er einkum
þaö, að þar eru söngvarar ekki
fastráðnir við óperurnar, heldur fá
aðeins samning um að syngja
einstök hlutverk ákveðin kvöld í
ýmsum borgum á víxl. Það er
miklu betra ástand t.d. í Sviss,
Þýskalandi og Austurríki, þar sem
fólk er fastráðið fyrir föst laun, þá
er þetta svínarí ekki til. — Annað
er það, sem hefur eyðilagt ítalskt
óperulíf, að stórstjörnurnar og
J)eir, sem eru í aðalhlutverkum, fá
kannski eina eða tvær milljónir
líra á kvöldi, en það hefur aftur í
för með sér, að ekkert óperuhús
getur komist af án ríkisstyrks. Nú
koma agentar og segjast t.d. ætla
að halda listahátíð með óperu-
flutningi í Parma, sem er svona
meðalborg, í tvær vikur, reikna út,
að þá vanti-svona margar milljón-
ir líra, þeir fá þessar miiljónir.
Þeir semja kannski við einn
frægan sólóista, en annaö fólk er
bara annars og þriðja flokks
iistafólk og að sama skapi kaup-
lágt. Þannig reyna þeir að skera
kostnaðinn niður á allan hátt, ráða
helminginn af venjulegri hljóm-
sveit eða kór og spara þannig
mikinn hluta áætlaðs kostnaðar til
J)ess að geta stungið honum í eigin
vasa og þannig hirt væna sneið af
ríkisstyrknum.
— Hvenær komst þú fyrst til
Scala-óperunnar?
— Ég kom þangað 1948 og á
eigin spýtur. Ég gleymi aldrei
La Scala að innan.
„Raskolnikoff" eftir Sutermeister
og nafn mitt stóð einnig við fyrsta^
tenórhlutverk í nútímalegri óperu,”
„L’uragano“, eftir Lodovico Rocca.
Hann sagðist vera afar glaður og
ánægður með að fá mig í þessi
hlutverk, og sannast sagna var ég
ennþá glaðari. Ég þakkaði honum
eins vel og ég kunni og sagði, að
mig langaði til að biðja hann að
fara með mér yfir hlutverkin til
þess að ég vissi, hvernig hann vildi
láta flytja þau. Auðvitað var það
ætlun mín að borga honum fyrir.
Þetta var milli okkar beint, en
ekki gegnum umboðsmann, og ég
vissi, að honum mundi þykja gott
að fá „umslag" sjálfur. En þarna
hljóp ég á mig, þetta var of óljóst
orðað hjá mér. A þessu augnabliki
átti ég að segja: „Herra Capuana,
ég fæ svona mikið kaup, ég þakka
vður fyrir, og ég skal sýna
þakklæti mitt á áþreifanlegan
hátt.“ En í því, sem ég sagði við
hann, var éinmitt þessi meining.
— Svo beið ég eftir síðustu
staðfestingu, og loks kom bréf frá
honum, þar sem hann bað mig
koma til viðtals daginn eftir. Ég
fór þangað, en þá byrjar hann að
velta vöngum og sagði: „Ja, það er
nú svona, það er hérna tenór,
Franeo Albanese, sem við þurfum
líka að láta fá hlutverk." Þessi
Franco Albanese var frá Napolí
eins og Capuana. Endirinn var sá,
að hann tók af mér helming
hlutverkanna. Ég fékk Raskoliíi-
koff og L’uragano, og svo átti að
sjá til með Móses. Skiljanlega var
„LA SCALA"
og agentarnir
þeim degi, þegar ég var búinn að
syngja fyrir yfirmenn óperunnar,
forstjórann, aðalritarann og lista-
ráðunautinn sem raðar upp við-
fangsefnum og í hlutverkin og
ræður fólkið. Þessi maður hét La
Broca. Það var fyrir tilstilli Vally
Toscanini, dóttur hins fræga
hijómsveitarstjóra, að ég fékk að
syngja fyrir þessa háu herra, en
hún hafði heyrt mig syngja á
heimili sameiginlegra kunningja
okkar. Nú, ég fór og söng og var
ráðinn til að syngja í „Ödipus Rex“
éftir Stravinsky.
— Hvað sögðu umboðsmenn við
svona beinni ráðningu?
— Um leið og ég kom frá að
syngja til reynslu og ráða mig við
La Scala, fór ég beint upp til
aðal-umboðsskrifstofunnar og tal-
aði við yfirmanninn þar, sem hét
Liduino. Hann er dáinn núna, en
var þekktur um alla Italíu sem
„grái eminentinn” eða aðal-mafíu-
foringi. Ég tilkynnti honum, að ég
væri ráðinn við Scala-óperuna. Ég
gleymi aldrei andliti hans, þegar
hann hreytti út úr sér. „Ert þú
ráðinn við La Scala?" — Hann var
bæði undrandi og reiður, af því að
þetta gerðist ekki fyrir hans
meðalgöngu. Ég hafði verið ráðinn
til að syngja nokkrum sinnum í
Barcelona, Napoli og Feneyjum, og
það var allt f.vrir milligöngu
umboðsskrifstofu hans, en nú brá
sem sagt út af því, og svipur hans
var ekki góður fyrirboði.
— Hvert var svo framhaldið?
— Arið 1950 var skipt um
listaráðunaut, og við tók maður að
nafni Capuana og hann var líka
hljómsveitarstjóri. Hann hringdi
til mín einn góðan veðurdag og bað
mig að koma upp í Scala, hann
þyrfti að tala við mig. Ég fór
þangað, og þá sýndi hann mér
verkefna- og hlutverkaskrá, sem
hann var búinn að senyja. Þar var
mér ætlað tenórhlutverk í „Móses
í Egyptalandi" eftir Rossini,
Heródes í „Salóme“ eftir Richard
Strauss, tenórhlutverk í óperunni
ég hálfvonsvikinn. Nokkru síðar
kom svo annað bréf, þar sem hann
sagðist segja mér upp störfum.
— Hvað gerðir þú?
— Ég var bæði niðurbrotinn og
reiður, en fór og talaði við nokkra
góða vini mína og starfsbræður.
Þá sögðu þeir, að komið væri
augnablikið og tækifærið til að
stinga á kýlum spillingarinnar og
ég ætti að kæra, ráða lögfræðing
og fara í mál. Ég gerði það, og
lögfræðingurinn stefndi Ghiringh-
elli, aðalframkvæmdastjóra La
Scala, en hann vísaði frá sér og
sagði, að þetta mál kæmi sér ekki
viö. Þetta var í marz eða april
1950. Málið gekk sinn gang, en ég
fór heim til Ortisei. Einn daginn
labbaði ég niður í þorpið og hitti
þá óvænt aðalbókhaldara Scala-
-óperunnar, ungfrú Muncker. Hún
bauð mér upp á hótel, hvað ég
þáði, og fór að ræða við mig um.
málaferlin, kvaöst vera afskaplega
leið yfir þeim og ekki skilja,
hvernig Capuana gæti leyft sér
þessa framkomu við mig, að ráða
fyrst mann, sem hann þekkti og
vissi, hvernig var, og segja svo
einn góðan veðurdag, aö ekkert
stæði af því, sem um hefði verið
talað. Jafnframt lét hún þess
getið, að gott væri að geta fundið
• einhverja leiö til samkomulags og
lagað þetta allt saman. Jú, ég vildi
svo sem gjarnan gera það, af því
að mér leiddist þessi deila og hún
var ekki góð fyrir framtíð mína og
frama. — Þegar ég kom aftur til
Milanó, lét ég til leiðast að semja.
Ég fékk greiddan helming
kaupsins, sem ég átti að fá fyrir
hlutverkin. Ég varð varamaður í
tveimur hlutverkum og söng auka-
hlutverk í „Meistarasöngvurúnum
frá Núrnberg“ eftir Riehard
Wagner, sem voru fluttir á þýsku.
Einnig söng ég í óperu eftir ungan
argentískan höfund sem fékk
Verdi-verðlaunin frá Scala og í
„Tristan og ísolde" eftir Wagner.
Framhlið hins heimsfræga óperuhúss Teatro alla Scala í Mílanó.