Morgunblaðið - 29.06.1978, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. JÚNÍ 1978
SVONA
STÓR
HÖFUÐ
Málefni þroskaheftra hafa ver-
ið mjÖK á dagskrá að undanförnu.
Þegar rætt er um þroskaheft fólk
er venjulega átt við fólk sem
hefur lægri greindarvísitölu en
cðlilegt getur talist, þ.e. er
vangefið eða örvitar. En hitt er
einnig til að fólk sé með óeðlilega
háa greind og það á einnig við
ýmis vandamál að glíma. Börn-
um, sem eru þannig „ofvitar“,
leiðist til dæmis oft í skólum og
gera þar gjarnan ekki neitt. Hvað
cr hægt að gcfa fyrir þessi börn
án þess að loka þurfi þau inni á
sérstökum stofnunum sem hafa
það að markmiði að framleiða
framtíðarleiðtoga? Eftirfarandi
grein er tekin úr franska viku-
hlaðinu „Le Nouvel Obscrvateur“,
en í henni kemur fram að það er
ekki eintóm gæfa að vera fæddur
með of miklar gáfur.
Fyrsti grunurinn vaknaði hjá
foreldrum Philippe þegar hann
byrjaði barnaskólanám með eins
árs forskot framyfir jafnaldra
sína. „Þeir prófuðu hann“,
úrskýrði móðir hans. En enginn
hafði sagt orðið „ofviti". Fram að
þessu hafði Philippe ekki sýnt nein
merki um að hann væri á einhvern
hátt afbrigðilegur. „Hann var
dúxinn í bekknum“, sögðu for-
eldrar hans. Það er allt og sumt.
En skólanum tókst ekki vel með
Phillippe. „Framan af“, segir
móðir hans, „hafði hann áhuga á
lestrinum, en siðan dvínaði áhugi
hans mjög fljótt. í stærðfræði
varð hann að biða þangað til
hinir höfðu skilið. Hann féll ekki
inn í umhverfið. Þá? Skiljið þér,
eftir stutta stund var hann
horfinn upp til skýjanna. Hann
hafði ekki lengur áhuga á neinu“.
I barnaskóla var ákveðið að hann
sæti yfir ár. Móðir hans brá hart
við og fór að hitta sálfræðing sem
sagði við hana: „Það er allt í lagi
með barn yðar. En það sem hann
aðhefst í skólanum vekur ekki
áhuga hans. Látið hann lifa sfnu
lífi. Greind hans er miklu meiri
en almennt gerist...“
Philippe er á þessu ári á
unglingaprófsaldri og hefur hon-
um gengið eins vel og efnu stóðu
til. „Fyrir nokkrum vikum“, segir
móðir Philippe, „varð ég að fara
og hitta skólasálfræðinginn á
nýjan leik. Ég var spurði „Hvað
viljið þér gera við barn yðar?“,
eins og væri hann ónytjungur.
Sálfræðingurinn hafði prófað
hann og sagt við hanni „Veist þú
að þú ert mjög greindur?“.
Philippe hafði virt hann fyrir sér
með sljólegum augum. Hann
skildi hvorki upp né niður. í
bekknum höfðu félagar hans
hlegið að honum.“
„Þér vitið, fyrir
ofan 160.. .w
Philippe hefur það betra síðan
fyrir nokkrum dögum er hann, án
umhugsunar, leysti reikningsdæmi
sem félagar hans voru í þann
veginn að ljúka við. „Jæja, þú
stígur niður úr skýjum þínum“,
sagði kennarinn. Síðan þá hefur
Philippe tekið þátt í stærðfræði-
tímunum. „En, útskýrði móðir
hans, „fram að þessu hafði enginn
kennari skilið þetta barn.“
Móðir Philippe er hjúkrunar-
kona og faðir hans smáiðnrekandi.
Þau hafa aldrei talað við barn sitt
um hina háu greind sem gerir
hann að mjög óvenjulegu barni.
Þau veita einfaldlega meiri athygli
gerðum og athöfnum þessa tólf ára
drengs, sem er óhugnanlega stór
eftir aldri, þar sem hann er að
grúska í einhverju rafmagnstæki
eða útvarpsviðtæki heima hjá sér.
„Ilann rannsakar,“ segir móðir
hans. Hann gerir „ónefnanlegar“
efnafræðitilraunir í eldhúsinu með
edik, vatn úr krananum og sápu,
hann kann nú þegar að aka bíl
föður síns og forðast félaga á líku
reki. „Hann sækist eftir samfélagi
við fullorðna, einkum eldra fólk“.
Móðir Philippe er óróleg vegna
yfirburða_ gáfna sonar síns.
„Ofviti? Ég hræðist þctta orð...
Ég spyr sjálfa mig oft að því
hvort barn mitt sé eðlilegt... ö
Það sem ég leita eftir er fyrst og
frcmst hamingja sonar míns.
Kcnnarar hans hafa sagti
Philippe er ekki hamingjusamur
í skólanum."
Móðir Philippe var meðal þátt-
takenda í ráðstefnu um málefni
ofvita barna sem fyrir nokkrum
vikum var haldin í Nice, og var
þetta fyrsta ráðstefnan sinnar
tegundar sem haldin er í Frakk-
landi. Hún leitaði lausnar fyrir
hinn tólf ára gamla son sinn sem
eins og hún sagði „er andlega
fimmtán eða sextán ára gamall".
Hún fann enga lausn. Ekki sonur
hennar heldur, en hann hafði tekið
þátt í hlut ráðstefnunnar. „Hann
varð fyrir miklum vonbrigðum",
sagði móðir hans, „hann sagði við
mig“i „Það hefur ekki verið gert
neitt nytsamt. Þeir hafa bara
hlaupið úr einu í annað“.
Það voru mæður á göngunum.
Örvæntingarfullar mæður sem
sögðu: „Það liggur við að ég hefði
heldur viljað eiga fatlaðan son“.
Aðrar sem sögðu frá því að
kennslukona barnsins þeirra hafi
sagt. „Hann er órólegur, það
verður að gefa honum valíum".
Enn aðrar voru þær sem ráku sig
á hina almennu svartsýni. „Það er
auðvelt að finna fyrir þessu fólki
sem segiri Ennþá ein óð sem
lætur allt snúast um lítið undra-
barn“. Og svo eru þær sem aðeins
lifa í litla undrabarninu sínu og
trúa þér fyrir því með stolti að
dóttir þeirra, sem fram að þriggja
ára aldri hafi ekkert annað getað
sagt en „pabbi“ og „mamma“, hafi
dag nokkurn gert alla viðstadda
furðu lostna með því að segja í
einni lotu: „Mamma vildir þú gera
mér þann sérstaka greiða að
rétta mér saltbaukinn?"
Gáfurnar koma stundum fram á
ærið furðulegan hátt.
Þessa greindarvísitölu hefur
aðeins rjóminn af hinum gáfuðu,
eða 2%, ef trúa má þeim er að
ráðstefnunni í Nice standa. Það
má finna á troðfullum göngum
Sýningarhallarinnar sem hýsir
þessa ráðstefnu hinna afburðagáf-
uðu sem þarna er þjappað saman,
þeir eru einum um of sér þess
meðvitandi að þeir eru óvenjuleg-
ir. Eins og bankastarfsmaðurinn
sem ræktar greindarvísitölu sína
með því að lesa hugmyndafræði-
legar greinar og tefla skák. Hann
er dálítið órólegur vegna þess að
greindarvísitala hans hefur örlítið
lækkað að undanförnu „og það er
ekki eðliicgt". Eða þessi þarna
sem segir af fyllstu einlægni. „Ég
hef hærri greindarvísitölu en 200,
en þér vitið að frá og með 160
hefur það ekki lengur mikið að
segja hve há hún er“. Hann finnur
upp tæki til segulmælinga, hefur
ástríðufullan áhuga á parasál-
fræði, gefur út tímarit sem kemur
út í 2500 eintökum og þar fyrir
utan undirbýr hann sig undir að
taka stærðfræðideildarstúdents-
próf í gegnum bréfaskóla. Hann er
átján ára að aldri.
Algebra og
tindátar
Þetta eru ekki einhverjir sem
staðið hafa sig óvenjulega vel.
Spyrjið þá og þeir munu alltaf
gefa sama svarið: Eins og með
Philippe, er skólinn ekki gerður
fyrir þá. Þeim leiðist í skólanum.
Það er ennþá ein móðir sem segir
frá því að son sinn hafi verkjað í
fingurna, af því að þurfa að halda
hendinni kyrri við sama orðið
meðan félagar hans voru að ljúka
við það.
„Sóun“. Það er Charles Terras-
sier forseti styrktarfélags of-
greindra barna í Frakklandi sem
fullyrðir. Sóun að því er virðist —
og það hefur verið leiðarljós
ráðstefnunnar — að láta börn með
greindarvísitölu yfir 130 slíta
fötum sínum á sama skólabekkn-
um og jafnaldrar þeirra sem búa
við sama stigagang en hafa sömu
greindarvísitölu og ég og þú. „Við
erum ekki tilfinningalausar
ófreskjur", bætti Charles Terras-
sier „höfundur" þessarar ráð-
stefnu við. „Við förum ekki fram
á frekari forréttindi til handa
fólki sem hefur forréttindi nú
þegar. Staðreyndin er einfaldlega
sú að óvenjulegt fólk verður að
glíma við óvenjuleg vandamál.
Og sóunin er stórkostleg".
Arni Valdimarsson:
Lyftu-byggingar
Svo sem kunnugt er á að byggja
tvær lyftur í Bláfjöllum í sumar,
skíðadeild Ármanns ætlar að
byggja toglyftu, en sveitafélögin
stólalyftu. Eg hef áður bent á að
staðsetning þeirra er alveg öfúg;
byggja á toglyftu þar sem frekar
ætti að byggja stólalyftu og byggja
stólalyftu þar sem frekar ætti að
byggja toglyftu. Af hverju ætti
stólalyftan frekar að koma hægra
megin? Vegna þess að stólalyftan
verður höfuðmannvirkið á staðn-
um, í hana verður ráðstafað svo
miklum fjármunum að það á
tvímælalaust að setja hana þar
sem hún kemur að sem beztum
notum.
Vegna þess að þegar skíðasvæði
eru skipulögð á staðsetning á
lyftum að miðast við að sem
auðveldast sé að komast á milli
svæða. Þegar búið verður að virkja
öll svæðin, Eldborgargil, Kóngsgil
og Suðursvæði, á eftir að verða
ákaflega vinsælt að fara frá
toppnum yfir á hin svæðin tvö. Ef
farið verður upp með stólalyftu
verður að ganga af öxlinni, þar
sem hún endar, upp á toppinn, en
ef fara á með toglyftum, verður að
Skíðalyftur og
skipulag Bláfj alla
Nú er komið að því að hafizt
verði handa við byggingu á lyftum
í Bláfjöllum, ef til vill þegar
byrjað, er þessi grein birtist.
Ég skrifaði grein í Morgunblaðið
í vor þar sem ég vakti athygli á
þeim mistökum, sem virðist eiga
að gera þar og færði rök fyrir því
að nauðsynlégt væri að gera
samkomulag um verkefna og
svæðaskiptingu á svæðinu og í
framhaldi af því að skipuleggja
svæðið. Ekcert af þessu hefur
verið gert og nú er aðeins beðið
eftir því að jarðvegurin verði
tilbúinn til framkvæmda og þarna
á að framkvæma fyrir á annað
hundrað milljónir án nokkurs
heildarskipulags. Þetta er eins
óskynsamlegt eins og að byggra
raforkuver við Kröflu áður en búið
var að afla gufu. Erum við
Islendingar með þeim ósköpum
fæddir, að okkur finnist ekkert
athugavert við framkvæmdina
fyrr en skaðinn er skeður? Það
sem gerir þetta mál erfiðara nú,
þegar það er komið í algjöra
tímaþröng, er að nú er ekki til nein
Bláfjallanefnd til að semja um
svæðaskiptingu.
Til að lýsa svolítið skipulags-
leysinu á svæðinu skulum við líta
inn eftir gilinu hægra megin. Þar
eru sveitafélögin með lyftu yzt,
aðeins innar er Ármann með lyftu,
ennþá innar eru sveitafélögin með
lyftú, rétt fyrir innan hana er
Ármann með lyftu, ennþá innar og
ofar, alveg ofan í efri endastöð
innri borgarlyftu eru Ármenning-
ar að hefja byggingarframkvæmd-
ir við lyftu. Ef við athugum svæðið
vin tra megin, þá ætla sveitafélög-
in að byggja stólalyftu með
endastöð þar, en rétt fyrir innan
er Ármann með skála, ennþá innar
og ofar eru Ármenningar með
tvær lyftur. Þetta eru ekki prent-
villur heldur lýsing á skipulgs-
leysi. Getur samkrullið verið
meira? Er nokkurt vit í að halda
áfram svona vitleysu? Er ekki
augljóst, að það verður að fresta
öllum framkvæmdum, hversu
slæmt sem það er, þangað til þetta
mál er komið á hreint?
Ég hef alltaf verið á þeirri
skoðun að Kóngsgil sé ekki til
skiptanna með rekstur þar og að
annar aðilinn, sveitafélögin eða
skíðadeild Ármanns eigi að víkja
úr gilinu. Eins og er, er ringulreið-
in svo mikil að tveir aðilar eru að
byggja lyftur í Kóngsgili og ætla
báðir þessir aðilar að byggja upp
frekari aðstöðu, svo sem salernis-
aðstöðu og aðstöðu fyrir fólk til að
borða nesti sitt, báðir aðilar ætla
einnig að byggja lyftur fyrir
sunnan Kóngsgil, þar þarf að
sjálfsögðu að byggja salernis- og
kaffiaðstöðu. Væri nú ekki skyn-
samlegra að annar aðilinn virkjaði
svæðið í Kóngsgili, en hinn svæðið
fyrir sunnan Kóngsgil. Hvað segja
svo nágrannasveitafélögin? Hvar
eiga íþróttafélög þeirra að fá
aðstöðu, þegar þar að kemur?
fara í tveimur áföngum, fyrst í
borgarlyftu, síðan í Ármannslyftu
og verður þannig að bíða í tveim
biðröðum. Þannig kemur það til
með að taka lengri tíma að komast
á toppinn, vegna þess að öxlin, þar
sem stólalyftan á að enda, er ekki
nógu stór fyrir svona mannvirki.
Troða á efri endastöð inn á svæði
þar sem er alltof lítið pláss fyrir
hana, þar að auki verður að bæta
þarna við skjólvegg, sem ekki
hefur verið reiknað með fram að
þessu. Verða nú færð rök fyrir því.
Það þekkja allir, sem farið hafa
upp fjallshlíð, hvort sem það er í
skíðalyftu eða gangandi, að þegar
komið er upp undir fjallsbrún og
maður hættir að hafa skjól af
fjallinu, er iðulega komið í
vindstreng, þessi strengur getur
ráðið úrslitum um hvort lyfta
getur verið í gangi eða ekki, þó það
sé tiltölulega gott veður við
lyftuna að öðru leyti. Út af þessu
verður að byggja skjólvegg fyrir
ofan efri endastöð fyrirhugaðrar
stólalyftu, en þá vandast heldur
betur málið, þá á nefnilega að
troða endastöðinni á stað þar sem
í raun er ekkert pláss fyrir hana,
hvað þá heldur skjólvegg að auki
því hann verður að vera í hæfilegri
fjarlægð frá henni, og skjólveggur
á svona þröngum stað gæti breitt
snjóalögum til hins verra í skíða-
brekkunum sjálfum.
Ármannslyfta
Eins og áður hefur verið minnzt
á ætlar skíðadeild Ármanns að
byggja lyftu í sumar. Þessi lyfta á
að verða toglyfta. Gallinn við að
byggja toglyftu í Kóngsgili er að
brekkurnar eru of brattar fyrir
toglyftur, þó er á einum stað eða
í rananum, vinstra megin í gilinu,
ekki brattara en t.d. við lyfturnar
í Hveradölum og Hamragili eða
um það bil 27 gráðu halli. Sam-
kvæmt upplýsingum, sem ég hef
aflaðynér er ekki talið heppilegt að
fara með toglyftu í meira en 35
gráðu halla, sé um hengjumyndan-
ir að ræða í brekkunni má hallinn
í henni (hengjunni) ekki vera
meiri en 45 gráður. Þar sem
Ármann ætlar að byggja sína
lyftu, eða frá efri endastöð borgar-