Morgunblaðið - 06.07.1978, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. JULÍ 1978
15
Akureyri. 1. júlí.
Minjasafnið á Akureyri var
opnað á ný í dag eftir miklar
breytingar og að loknum bygg-
ingaframkvæmdum við nýtt og
stórt viðbótarhúsnæði við hús
safnsins, Kirkjuhvol, Aðalstræti
58. í þessu nýja húsi eru tveir
stórir sýningarsalir á tveimur
hæðum, þar sem safnmunir njóta
sín vel, og auk þess geymslur og
aðrar vistarverur. Þetta nýja
húsnæði var formlega tekið í
notkun í dag við hátíðlega athöfn
að viðstöddum Þór Magnússyni,
þjóðminjaverði, og fjölda annarra
gesta.
Sverrir Pálsson, formaður safn-
stjórnar, bauð gesti velkomna og
rakti sögu safnsins og húsnæðis-
málsins í stórum dráttum. Hann
þakkaði öllum, sem stutt hafa
safnið með ráðum og dáð fyrr og
nú og unnið því óeigingjarnt starf,
og minntist þeirra forvígismanna
safnsins, sem látnir eru, þeirra
Snorra Sigfússonar, Þórarins Kr.
Eldjárn, Helga Eiríkssonar, Ragn-
ars Ásgeirssonar, Jónasar
Kristjánssonar og Ármanns Dal-
mannssonar, með þakklæti og
virðingu.
Fyrsta umræða um stofnun
byggðasafns í Eyjafirði mun hafa
Úr nýjum sýningarsal minjasafnsins.
(Ljósm. Brandur B. Ilermannsson)

Nýir sýningarsalir í
IVDnjasaíninu á Akureyri
orðið á ársfundi Mjólkursamlags
KEA vorið 1949, þegar Eiður
Guðmundsson á Þúfnavöllum og
Þórarinn Kr. Eldjárn á Tjörn
gerðu nauðsyn þess að umtalsefni.
Fundurinn samþykkti ályktun um
málið, og hún varð til þess, að
stjórn KEA skipaði þá Jakob
Frímannsson, Jónas Kristjánsson
og Þórarin Kr. Eldjárn í undirbún-
ingsnefnd málsins. Snorri Sigfús-
son var ráðinn til að safna munum
í héraðinu og vann að söfnuninni
næstu sumur ásamt þeim Helga
Eiríkssyni á Þórustöðum og Ragn-
ari Ásgeirssyni, ráðunaut.
Árið 1952 tókst samvinna með
Kaupfélagi Eyfirðinga, sýslunefnd
Eyjafjarðarsýslu og bæjarstjórn
Akureyrar um stofnun byggða-
safnsnefndar. Snorri Sigfússon
(formaður), Vigfús Friðriksson og
Helgi Eiríksson skipuðu hana í
fyrstu, en við brottflutning Snorra
1954 kom Jónas Kristjánsson í
formannssætið og við brottflutn-
ing Vigfúsar tók Ármann Dal-
mannsson við af honum. 1962 var.
svo samþykkt reglugerð fyrir
safnið, sem heita skyldi Minja-
safnið á Akureyri og vera eign
Akureyrarbæjar (3/5), Eyja-
fjarðarsýslu (1/5) og Kaupfélags
Eyfirðinga (1/5). Stjórn þess var
skipuð 5 mönnum frá eignaraðil-
um í sömu hlutföllum, og var
Jónas Kristjánsson formaður
hennar til æviloka í ársbyrjun
1975. Þá tók við formennsku
Ármann Dalmannsson og gegndi
henni einnig til dánardægurs seint
á síðasta vetri. Aðrir stjórnar-
menn hafa verið Helgi Eiríksson,
Þórarinn Kr. Eldjárn (látnir),
Kristján Einarsson frá Djúpalæk,
Ingimar Brynjólfsson, Gísli
Magnússon, Páll Helgason og
Sverrir Pálsson.
Vorið 1962- keypti Jónas
Kristjánsson húseignina Kirkju-
hvol ásamt stórri eignarlóð og
trjágarði handa safninu, sem gekk
inn í kaupin, þegar heimild
eignaraðila þess lágu fyrir. Selj-
endur voru hjónin Gunnhildur og
Balduin Ryel, kaupmaður. Þetta
hús hefir verið aðalsamastaður
safnsins síðan. Sama ár var
Þórður Friðbjarnarson byggingar-
meistari ráðinn safnvörður, og
hefir hann gegnt því starfi síðan
við almannalof.
Brátt reyndist Kirkjuhvoll of
lítið hús til þess að safnið gæti
stækkað þar og notið sín, svo að
upp úr 1970 var farið aðn hugsa
fyrir stækkun þess. Þó fóru menn
sér hægt, meðan verið var að ljúka
flutningi gamla kirkjuhússins frá
Svalbarði til Akureyrar og setja
það niður á grunninn, þar sem
Akureyrarkirkja stóð í nærri 80
ár. Minjasafnskirkjan, sem svo
heitir, var vígð 10. desember 1972.
Árið 1973 var Stefán Jónsson
arkitekt fenginn til að gera
uppdrætti að viðbótarhúsnæðinu
samkvæmt ábendingu þjóðminja-
varðar, og á þjóð hátíð Akureyr-
inga og Eyfirðinga í tilefni 1100
ára byggðar í landinu 21. júlí 1974
var fyrsta skóflustungan tekin.
Síðan hefir byggingaframkvæmd-
um verið haldið áfram, eftir því
sem fjárráð og tíðarfar hafa leyft'
á hverjum tíma, og nú er svo
komið, að þeim er að heita má
lokið. Eftir er þó múrhúðun og
frágangur utanhúss. Bygginga-
meistari var Sigurður Hannesson,
sem einnig sá um múrverk,
Konráð Árnason sá um trésmíði,
Aðalsteinn Vestmann um máln-
ingarvinnu, Ljósgjafinn hf. annað-
ist raflögn og Hiti sf. pípulagnir.
Verkfræðivinnu önnuðust aðallega
Aðalgeir Pálsson, Birgir Ágústs-
son, Haraldur Sveinbjörnsson og
Pétur Pálmason. Þórður Frið-
bjarnarson safnvörður hafði á
hendi umsjón með verkinu af
hálfu Minjasafnsins, og hann
annaðist alla uppsetningu muna
og skipulagði innréttingar í
sýningarsölum.
Margir hafa stutt þessa fram-
kvæmd með vinnu, fjárveitingum,
lánsfé og gjöfum, einstaklingar,
félög, sveitarfélög, lánastofnanir
og sjóðir, auk eignaraðila safnsins.
Stjórn Þjóðhátíðarsjóðs veitti
t.a.m. stóra upphæð til styrktar
húsbyggingunni nú á þessu vori.
Við athöfnina í dag barst
100.000 króna gjöf frá vinum
safnsins, sem létu nafns síns ekki
getið, til minningar um Ármann
Dalmannsson. Kveðja barst frá
Sveinbirni Jónssyni, bygginga-
meistara, sem hefir látið sér mjög
annt um málefni safnsins frá
fyrstu tíð, og Herluf Ryel gaf
innrammaða ljósmynd af foreldr-
um sínum, Gunnhildi og Balduin
Ryel, sem létu reisa Kirkjuhvol
árið 1934 og bjuggu þar, þangað til
þau fluttust burt frá Akureyri og
Minjasafnið flutti í húsið 1962.
Fagrir blómvendir bárust frá
bæjarstjórn Akureyrar og Kaupfé-
lagi Eyfirðinga.
Að lokinni ræðu Sverris Páls-
sonar tóku til máls Þór Magnús-
son, þjóðminjavörður, Sigurður
Jóhannesson, forseti bæjarstjórn-
ar Akureyrar, og Sigurður Óli
Brynjólfsson, varaformaður
stjórnar Kaupfélags Eyfirðinga,
sem allir fluttu Minjasafninu,
stjórn þess og starfsfólki, svo og
Akureyringum og Eyfirðingum,
heillaóskir í tilefni þessa áfanga í
sögu safnsins. Að lokum þágu
viðstaddir veitingar í boði safnsins
og skoðuðu safnið í hinum breyttu
og bættu húsakynnum þess.
St. Eir.
IIús Minjasaínsins á Akureyri
Ekki eingöngu
geymslustaður
heldur lifandi
menningarstofnun
í ræðu sinni komst Sverrir
Pálsson m.a. svo að orði:
„Minjasafnið á Akureyri telur
það meginhlutverk sitt og ætl-
unarverk að varðveita sýnilegar
minjar um líf, störf og kjör
forfeðra okkar og formæðra.
Daglegt umhverfi þeirra verður
aldrei varðveitt eins og það var,
en einstakir hlutir og sam-
stæður hluta geta veitt okkur
drjúga fræðslu um horfna daga
og gert okkur auðveldara að
skynja á sjálfum okkur lífsbar-
á-ttu fátækra kynslóða á íslandi
fyrir okkar daga. Jafnvel lítill
hlutur eins og skúfhólkur Rann-
veigar, móður Jónasar
Hallgrímssonar, hefir ólýsan-
legt minjagildi. Undir þeim
skúfhólki og vanga móður
sinnar hefir lítill föðurleysingi,
ástmögur íslenskrar þjóðar,
grátið sig í svefn í einum af
fjalldölum þessa héraðs. Það er
hlutverk og tilgangur þess safns
að varðveita af fremsta megni
samhengið í íslenskri
menningarsögu og sögu héraðs-
ins og kynna hana núlifandi og
einkum komandi kynslóðum.
Þrátt fyrir allar nýjungar
nútímans og einmitt vegna
þeirra er okkur nauðsynlegt að
gefa gaum að uppruna okkar og
fortíð, ef við eigum ekki að
verða menningarlaus flysjungs-
þjóð, sem guð forði okkur frá.
„Rótarslitinn visnar vísir,
þótt vökvist hlýrri morgun-
dögg“,
sagði sá vitri maður, Grímur
Thomsen. Við megum aldrei
slitna af rót okkar. En allt hefir
sinn tíma, hið gamla hlýtur að
þoka fyrir hinu nýja hverju
sinni. Glæstustu nýjungar
nútímans verða að víkja fyrir
öðrum og verða sjálfar að
sögulegum minjum, safngripir,
hlutar af horfinni fortíð, sem
við ætlumst til, að sýnd verði
virðing á sama hátt og við
viljum sýna þeim hlutum
virðingu og virkt, sem okkur er
trúað fyrir.
En Minjasafnið á Akureyri á
ekki eingöngu að verða geymslu-
staður gamalla gripa, heldur
lifandi menningarstofnun, sem í
senn varðveitir hluta af þjóð-
mennjrigarsögunni og kemur
henni til skila á sýnilegan hátt.
Hér verða htutir á hreyfingu, ef
svo má segja, safnið verður
alltaf í umsköpun að einhverju
leyti, og ber vonandi gæfu til að
fræða um hina margvíslegustu
Sverrir Pálsson formaður safn-
stjórnar ávarpar gesti.
þætti og ekki alla samtímis. Ég
á þá ósk, að það komist aldrei
í endanlegt horf, verði aldrei
skemma með stöðnuðu and-
rúmslofti, heldur lifandi grein á
menningarmeiði þessa bæjar og
þessa héraðs og um það leiki
jafnan lífsanda loft og ferskur
blær.“