Morgunblaðið - 11.07.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 1978
ilÖTRANDI VIPPUÐU
NÆRBROKUNUM"
EINS og fram kemur í blaðinu í dag, var maður hætt
kominn í Læknum í Nauthólsvík á sunnudagsmorguninn.
Um það hefur mikið verið rætt að undanförnu hvort ekki
eigi að koma í veg fyrir að næturlíf sé stundað í Læknum,
þar sem drukkið og ruglað fólk safnast saman og setur
sjálfa sig og aðra í hættu, en þegar maðurinn var á
sunnudagsmorgunn veiddur upp úr vatninu þvældist fólk
fyrir lögreglu- og sjúkramönnum og tafði mjög fyrir
hjálparaðgerðum þeirra. Blm. og ljósmyndari fylgdust með
atburðum við Lækinn s.l. föstudagsnótt og hér á eftir fer
brot af því sem þar gerðist.
Lækurinn eöa Læragjá í
Nauthólsvík hefur ekki
verið svo lítið í sviðsljósinu
undanfarið fyrir fjölskrúðugt líf
þar um nætur. Aðfararnótt
laugardagsins í rigningarsudda
kenndi þar margra grasa meðal
baðgesta og mikill fjöldi
dyggðugra borgara var á ferð
um bakkana langt fram eftir
nóttu í leit að forvitnilegum
atburðum. "
Lengi vel voru aðeins tveir
leikendur á upplýstu sviðinu frá
bílljósum áhorfenda. Karlmenn
um þrítugt í sundfötum
skemmtu sér konunglega yfir
allri þeirri athygli sem þeir
nutu. — En viðstaddir biðu
þolinmóðir átekta eftir því að
fleiri kæmu til leiks, sem varð
raunin.
Ekki unglingar, heldur
flestir karlmenn á
Þrítugsaldri.
Smátt og smátt týndu
karlmenn á aldrinum 25—30 ára
af sér spjarirnar hver á fætur
Þanrúg var
lífið við
Lœkinn á
föstudags-
nóttina s.1
öðrum, kýldu upp brjóstkassann
og dýfðu sér ofan í baðvatnið,
þar sem mikið var um glerbrot
á botninum, en þunn skán af olíu
eða öðru viðlíka flaut á yfir-
borðinu. Sumir þessara manna
komu af dansstöðum, aðrir beint
úr heimahúsum, sumir jafnvel
úr vinnu.
Miðaldra maður gekk um
bakkana, virðulegur í fasi, alla
nóttina og beið, — en eftir
hverju!
Einstaka mönnum, lá svo á að
rækta líkamann og hressa upp á
sálina, að þeir dembdu sér í
vatnið í öllum fötunum, en
reyndu af veikum mætti að
halda leðurskónum upp úr vatn-
inu í von um að þeir eyðilegðust
ekki alveg, þó aðalvandamálið
hafi verið að halda nefinu upp úr
til innöndunar á súrefni.
Einn og einn laugargesta
þurfti að sjálfsögðu að kasta af
sér vatni eins og gengur og
gerist og slangraði þá í þeim
tilgangi upp á bakkann. Þvagið
hefur svo í tímans rás seitlað
með regnvatninu út í heilsulind-
ina, Lækinn, þar sem einstaka
baðgestir supu hveljur þegar
andlitið datt af og til fram á
vatnsborðið í stundar svefndofa.
Aðeins tvær kvenpersónur
lauguðu sig þessa nótt í
Læknum. Önnur fékk sér stuttan
sundsprett og hélt svo í burtu.
Hin sat nokkurn tíma í næst
neðsta pollinum á nærklæðum,
með krosslagða fætur og
vindling í hægri hendi og var
Laus viö allar sálarbólgur gekk hann um og naut sín
ágætlega ...
Gömul þingmál
SAMBANDSMÁL Á ALÞINGI
1918-1940.
Haraldur Jóhannsson gaf út.
152 bls.
Heimskringla, Rvík, 1977.
ÞESSI litla bók geymir »brot úr
þingræðum« eins og segir á
titilsíðu og hefur Haraldur Jó-
hannsson tekið saraan efnið. Hann
ritar líka inngang þar sem hann
segir sögu sjálfstæðismálsins frá
aldamótum til fullveldis. Lengsti
kafli bókarinnar eru brot úr
þingræðum vegna sambandslag-
anna 1918. Eftir það bar þau mál
ekki oft á góma í þinginu þar til
stríðið skall á og Norðurlönd voru
hernumin röskum tveim áratugum
síðar, en sá kaflinn fellur utan við
ramma þessarar bókar. Eftir að
fullveldi var fengið 1918 voru þau
ekki lengur höfuðmál, hvorki
innan þings né utan, snertu ekki
lengur viðkvæman streng í þjóðar-
sálinni, þeim var í raun lokið eða
að minnsta kpsti séð fyrir endann
á þeim. Ekki hafa þær litlu
umræður, sem fram fóru um
sambandsmálin á árunum milli
styrjaldanna, heldur sögulegt gildi
vegna síðari tíma þróunar. Er mér
því nokkur ráðgáta hvers vegna
útgefandi hefur séð ástæðu til að
gefa efni þetta út á bók. Ef tiltaka
skal efni sem hærra bar á sama
tíma bendi ég t.d. á viðbrögð
Alþingis við kreppunni sem skall
hér á um 1930 og kom að vísu ekki
harðar niður á íslendingum en
öðrum þjóðum en var þó fyrsta
stóralvarlega vandamálið sem
Alþingi hins fullvalda íslenska
ríkis fékk við að glíma. Utanríkis-
mál voru ekki í höndum íslendinga
á þessu tímabili. Þeir þurftu ekki,
allar götur fram að seinna stríði,
að taka ákvarðanir í skiptum við
erlendar þjóðir — utan dani. Þau
tvö mál, sem komu til gagngerðrar
endurskoðunar eftir lok seinna
stríðs — hlutleysið og landhelgin
— voru ekki álitamál á tímum
fullveldisins. Um hið fyrrtalda er
það að segja að íslendingar Iýstu
yfir hlutleysi 1918 meðal annars
Bókmenntlr
eftir ERLEND
JÖNSSON
fyrir þá sök að þeir óttuðust að
ella kynni að verða verslað með
landið við stríðslok eins og títt er
þegar reikningar eru gerðir upp
eftir styrjaldir. Bjarni Jónsson frá
Vogi benti á að fræðileg viður-
kenning væri »ekki nægileg, ef
íslandi yrði kastað inn í landa-
brutl stórveldanna eftir ófriðinn.«
Og Einar Arnórsson, sá lærði
lögspekingur, sagði um hlutleysis-
ákvæðið: »Er hlutleysi vort svo vel
tryggt í frumvarpinu 1918, sem
hægt er að gera með lögum, því að
enginn getur gert vií því, þó að
hlutleysi sé brotíð í ófriði. Er það
ofbeldisverk, sem engin skrifuð
skjöl geta fyrirbyggt.«
Haustið 1919 bar Sveinn í Firði
fram »tillögu til þingsályktunar
um stækkun á landhelgissvæðinu.*
Sagði Sveinn að málinu hefði verið
»hreyft hér á þingi fyrr, þótt eigi
bæri það árangur, og ósjaldan
hafa óskir heyrst frá alþýðu manna
um tilraunir í þessa átt.« Benti
Sveinn á að »landhelgin ákvarðast
ekki" af föstum alþjóðalögum, því
að hún er breytileg frá einu landi
til annars og sums staðar miklu
rýmri en hér.«
Jón Magnússon, þáverandi for-
sætisráðherra, svaraði þessu svo
»að sams konar tilraunir, sem hér
er farið fram á, að gerðar séu, hafa
verið gerðar aftur og aftur frá
öðrum smáríkjum, en jafnan
árangurslaust. Sjálfir Englending-
ar hafa og haft á dagskrá útfærslu
landhelgislínunnar, en ekkert orð-
ið úr.« ,
Þannig hvikuðu þingmenn milli
drauma og veruleika fyrir sextíu
árum. Þeir, sem þá sátu á Alþingi
íslendinga, áttu flestir eftir að
reyna hver stoð var að hlutleysis-
yfirlýsingum í ófriði. Hins vegar
áttu þeir ekki eftir að sjá rætast
þær »óskir frá alþýðu manna« að
landhelgin væri færð út svo um
munaði. Þá hafði Bretland lengi
drottnað á heimshöfunum og hafa
þeir vísu landsfeður vafalítið gert
ráð fyrir að svo yrði enn að sextíu
árum liðnum. Seinni heimsstyrj-
öldin var þá ekki í sjónmáli og enn
síður afleiðingar hennar fyrir
síðari rás viðburða í veröldinni.
Sem þessi gömlu ræðubrot eru
lesin kemur í ljós að þau eru ekki
aðeins orðin fjarlæg í tímanum,
þróun mála í heiminum hefur
jafnvel varpað þeim í sýnu meiri
fjarlægð frá nútímanum.
Hins vegar gerðist nokkuð á
þessum árum sem Haraldur Jó-
hannsson bendir réttilega á að
haft hafi varanlegar afleiðingar og
enn standi lítt breytt, það er að
segja að stjórnmáiaflokkarnir
urðu þá til. Þeir, sem sátu á þingi
1918, voru margir »gamlar sjálf-
stæðishetjur«. Þegar þeir hurfu af
vettvangi stjórnmálanna tóku
flokksforingjar hinna nýju flokka
að setja æ meiri svip á þingið.
»Sambandsmál á Alþingi
1918—1940« — eins og Haraldur
nefnir bók sína — eru því aðeins
veigalítill kapítuli í þingsögu
þeirra ára ef undan eru skildar
umræður sem fram fóru fyrir
gildistöku sjálfra sambandslag-
anna á því herrans ári — 1918. Ef
Haraldur hefði t.d. gert úttekt á
hvernig nýju stjórnmálaflokkarnir
urðu tíl, sumpart upp úr gömlu
flokkunum, kringum 1918, hefði ég
talið slíka samantekt sýnu merki-
legra efni í bók.