Morgunblaðið - 16.07.1978, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 1978
„Krýsanþemur skulfu af ótta er vísindamenn
gerðu sig líklega til að skera á stilki þeirra..
(SJÁ: Móðir jörð)
ÖRLAGAÞRÆÐIR ——
Gydingarnir
sem bödlunum
sást yf ir
Bandaríkjamenn hafa gert sjónvarpsmynd um útrýmingu evrópskra
Gyðinga. Ilér er atriði úr henni> Endurfundur Gyðingahjóna í hinum
iilramdu Auschwits-fangabúðum.
Nýlega kom út í Þýzkalandi
sérstæð saga, „Kaiserhof Strasse
12“, af Gyðingafjölskyldu sem
tókst að leyna nasista uppruna
sínum í 12 ár. Bókin er eftir einn
úr fjölskyldunni, Valentin Senger,
blaðamann og rithöfund. Foreldr-
um hans tókst að telja nasistum
trú um það, að fjölskyldan væri af
„arískum" toga og varð það henni
til bjargar, þótt stundum munaði
litlu að allt kæmist upp.
Sagan hefst í Rússlandi árið
1905, um það bil er gerð var
byltingin sem fór út um þúfur.
Moisse nokkur Rabisanovitch,
ungur málmiðnverkamaður, hafði
gengið til liðs við bolsévika og
flúið síðan land til Berlínar ásamt
konu sinni, þegar byltingin var
kveðin niður. Hann starfaði í
hreyfingu kommúnista nokkur ár
enn, en breytti síðar nafni sínu í
Jakob Senger og fluttist til Frank-
furt í því skyni að fela slóð sína
og fortíð. Þar fæddist hjónunum
Valentin, árið 1918.
Faðir Valentins bjó við stöðugan
ugg um það, að upp kæmist um
fortíð hans og stjórnmálaskoðanir.
Þar kom, að grunur féll á fjöl-
skylduna — en þá ekki fyrir
kommúnisma heldur uppruna
hennar. Senger hafði hins vegar
séð til þess með nafnbreytingunni,
að ekki varð sannað að þau væru
Gyðingar og dugði fjölskyldunni
þetta skjól fram um seinna stríð.
Kom það sér vel, því að ýmsa
nágranna hennar grunaði, og vissu
reyndar sumir, að hún væri af
Gýðingaættum. Valentin minnist
þess jafnvel, að einn bekkjarbróðir
hans staðhæfði eitt sinn í skólan-
um að hann væri Gyðingur. En
orðrómurinn virðist ekki hafa
borizt til eyrna grimmustu nasist-
unum í nágrenninu því að trúlega
hefði Gestapo fljótlega barið að
dyrum ef svo hefði farið.
Eins og sagði var ýmsum
kunnugt um uppruna fjölskyld-
unnar; það var t.a.m. vinstúlku
Valentíns, vinnuveitanda Jakobs
föður hans, lögregluþjóni einum í
hverfinu og heimilislækninum. En
þetta fólk þagði. Aðrir og þar á
meðal margir, sem óðfúsir hefðu
sagt til fjölskyldunnar, létu
blekkjast. Fjölskyldan neytti líka
margvíslegra bragða. T.d. lét hún
falsa ættartölu o.s.frv.
Kennari Valentins var eldheitur
nasisti og var hann alltaf að reyna
að telja nemendum sínum trú um
kynþáttakenningar nasista. Eitt
sinn tók hann sig til og mældi
höfuðlag nokkurra nemenda til
staðfestingar kenningum þessum,
og þar á meðal höfuðið á Valentin.
Að loknum nákvæmum mælingum
lýsti hann Valentin „kynhreinan
aría“. Hefur það e.t.v. átt sinn þátt
í því, að ekki var til þess tekið er
Valentin gerðist einu sinni svo
djarfur í skólanum að rífa sundur
einhverja bæklinga fjandsamlega
Gyðingum.
Árið 1944 voru þeir Valentin og
Alex bróðir hans kvaddir í herinn.
Alex féll rétt áður en stríðinu
lauk, en Valentin tókst að flýja
austur um og hélt þar til unz
stríðinu lauk. Eftir stríð bjó hann
í Austur-Þýzkalandi og starfaði
m.a. í hinni opinberu fréttaþjón-
ustu í Austur-Berlín. En árið 1959
sagði hann skilið við kommúnism-
ann og fluttist til Frankfurt aftur.
Þá komst hann hins vegar að því
að hann var alls ekki velkominn.
Hann fór í mál og stóðu málaferlin
í fjögur ár, en lauk svo að honum
var neitað um ríkisborgararétt, og
síðan oftar en einu sinni. Hann var
fæddur í Þýzkalandi og hafði alið
þar mestan aldur sinn, en hann
var ættaður austan úr Rússlandi
og hafði þess vegna ekki öðlazt
ríkisborgararétt sjálfkrafa við
fæðingu. Þar kom að hann nennti
ekki að standa í þessu stappi
lengur, og er hann ennþá ríkis-
fangslaus. Ástæðan er vitanlega
sú, að hann er gamall kommúnisti.
Hann komst undan nasistum þrátt
fyrir „glæpsamlegan" uppruna
sinn. En nú geldur hann gamalla
stjórnmálaskoðana sinna í því að
hann fær ekki ríkisborgararétt í
föðurlandi sínu.
- WALTER ELLIS
ATTHAGAFJÖTUR
Jafnveltrúd-
arnir mega
ekki f ar a út
af línunni
Olia Serova er ein úr þeim stóra
hópi í Sovétríkjunum, sem eigin-
lega má hvorki vera þar né fara
þaðan. Hún hefur verið að sækja
um það endrum og eins og mega
flytjast til ísraels, en ekkert
gengið. I bréfi sem hún ritaði og
sendi til Vesturlanda segir svo:
„Við hjónin erum trúðar að
atvinnu. Við lukum námi við
sirkusskóla í Moskvu fyrir nokkr-
um árum. Við erum ákaflega elsk
að starfi okkar og viljum helzt
ekki annað vinna. Því miður
misstum við það bæði þegar við
sóttum um leyfi til að flytjast til
ísraels. Höfum við nú enga vinnu
haft um nokkurt skeið.“
Meinið er, að um leið og
Gyðingur þarna austur frá sækir
um leyfi til flutnings úr landi
missir hann vinnuna. Og það er
glæpur að ganga iðjulaus til
lengdar. Að nokkrum tíma liðnum
má því handtaka manninn fyrir
„sníkjulíf" og dæma hann í eins,
þriggja eða jafnvel átta ára
fangelsi. Samt eru dæmi til þess,
að menn hafa reynt með öllum
ráðum að komast í fangelsi. Það er
nefnilega ekki ótítt að menn fái
brottflutningsleyfi þegar þeir eru
búnir að afplána dóminn fyrir
sníkjulífið, hvernig sem á því
stendur.
Þessu er þó ekki treystandi.
Engu er treystandi austur þarna.
KGB liggur nefnilega á því lúalagi
að skipta um aðferðir í sífellu,
beita me.nn ólíkum brögðum:
handtaka einn vegna gruns en
sleppa síðan afturK standa vörð
utan við heimili annars, kæra
þann þriðja formlega. Einn er
kannski sendur til Síberíu en
annar í fangelsí í Moskvu fyrir
sama „glæpinn". Menn vita sem sé
aldrei við hverju skal búast.
Þetta er auðvitað allt saman
löngu vitað. Þó eru alltaf einhverj-
ir að verða hissa. Úm daginn hitti
ég að máli konu nokkra nýkomna
frá Möskvú. Levy heitir hún, er
Gyðingur og Lundúnabúi. Hún á
sér pennavin í Mogkvu, og fyrir
skömmu ákvað söfnuð'urinn að
kosta hana þangað að hitta
pennavininn og kynna sér kjör og
aðstæður Gyðinga fyrir austan.
Frú Levy kom aftur full heilagr-
ar reiði, og hafði orðið mikið um.
Hún hafði með sér bréf frá
Gyðingi einum, sem hafði verið
rekinn úr vinnu og sakaður um
sníkjulíf, og stóðu nú vonir til
þess, að birting bréfsins yrði til að
vekja mótmæli á Vesturlöndum og
manninum yrði kannski hlíft við
dómi. Því miður reyndist það of
seint, og það er búið að dæma
hann.
Frú Levy kom líka með myndir
af pennavini sínum, stórmerkri
konu sem . Ida Nudel heitir og
hefur unnið mikið starf í þágu
andófsmanna í fangelsum eystra.
Frú Levy hafði haft með sér
fjölskyldumyndir að sýna henni,
og Ida hirt þær allar. Frú Levy
spurði hvað í ósköpunum hún
ætlaði sér með þær. Ida kvaðst
mundu gefa þær fangelsuðum
andófsmönnum. „En þeir þekkja
okkur ekki,“ sagði frú Levy. „Það
skiptir engu,“ sagði Ida, „þær gera
sama gagn. Börnin á myndunum
eru vel alin, vel búin og glaðleg.
Það er aðalatriðið. Imyndun fang-
anna mun nærast á myndunum;
þær gætu hæglega bjargað geð-
heilsu einhverra. Þú gerir þér ekki
grein fyrir því við hvílíkar aðstæð-
ur þessir menn búa. Sumir væru
betur dauðir."
Ida Nudel og flestir vinir hennar
eru sannfærð um það, að svo sé
athygli og mótmælum Vestur-
landabúa fyrir að þakka, að þau
eru ekki horfin sporlaust, í fang-
elsi eða dauð. Gyðingahatur lifir
góðu lífi í Sovétríkjunum enn, og
þykir þar jafneðlilegt og þótti í
Þýzkalandi forðum.
En hvað er til ráða? Blöð og
bækur gefin út á vegum Gyðinga
flytja að staðaldri fregnir af
Gyðingaofsóknum í Sovétríkjun-
um. En þar er verið að flytja þeim
fregnir sem gerst mega vita. Víst
er líka sagt frá þessu í dagblöðum
vikum oftar. En til hvers er það í
rauninni? Til dæmis að nefna er
Bernard Levin, einn þekktasti
blaðamaður í Bretlandi, oft að
skrifa um andófsmenn (ekki að-
eins Gyðinga, og ekki aðeins í
Sovétríkjunum). En mér er vel
kunnugt að margir sem annars
lesa allt sem eftir hann birtist
sleppa greinunum ef þeir sjá
andófsmann nefndan í fyrirsögn
eða greinarbyrjun; þeir nenna
hreinlega ekki að lesa fleiri
andófsmannasögur.
Um daginn var að hefjast í
sjónvarpinu myndaflokkur um
afdrif Gyðinga í Þýzkalandi í
stjórnartíð Hitlers. (Seint ætlar
það efni að verða ofnýttj. Ábyggi-
lega verður hann spennandi. Og
hvað er ljúfara en Iéttur hrollur
fyrir svefninn? Mönnum verður
hugsað sem svo, að hryllilegt hafi
þetta nú verið. En það sé nú löngu
liðið, sem betur fari . ..
- KATHARINE
WHITEHORN.
OLIA—
Þegar
síðasti
dropinn
drýpur úr
lindunum
Að því er segir í spá i
nýútkominni skýrslu frá Efna-
hagsnefnd Evrópu munu þær
olíubirgðir, sem nú er vitað um
með vissu, þrjóta árið 1996 eða
um það bil. og líklegar birgðir
umfram það svo sem 12—15 árum
síðar.
í skýrslunni er áætlað að
eftirspurn eftir olíu frá
OPEC-ríkjunum muni nema u.þ.b.
3000 milljónum tonna árið 1990.
Fyrir þrem árum nam hún 1360
milljónum tonna. Hámarksfram-
leiðslugeta OPEC-ríkjanna er nú
2000 milljónir tonna. En vitað er,
að sum OPEC-ríkin vilja reyna að
draga úr framleiðslunni heldur en
hitt.
Gert er ráð fyrir því, að jafnvel
Austurevrópuríkin, sem nú fá og
hafa lengi fengið olíu frá Sovét-
ríkjunum við lágu verði, munu
fara að kaupa ólíu frá OPEC-ríkj-
um fyrir 1985. Muni þau verða að
leita til OPEC-ríkja vegna þess, að
umframbirgðir olíu í Sovétríkjun-
um fari minnkandi. Talið er að
þær verði um 11% heildarfram-
leiðslunnar árið 1980 — en ekki
nema 4% árið 1990.
Bent er á það, að vel geti farið
svo að olía þrjóti fyrr en 1996, og
verði jafnvel búin árið 1990, — ef
olíueyðsla eykst aftur og verður
svipuð og var fyrir 1973. Þá jókst
eyðslan um 7.9% á ári. Því er þó
bætt við svo sem til hughreysting-
ar, að tækninni fleygi alltaf fram,
og um eða rétt upp úr aldamótum
muni menn að líkindum geta
fundið og nýtt olíubirgðir sem nú
sem ekki um vitað og ekki yrði
heldur að komizt þótt vitað væri
um þær. - BRIJ KHINDARIA
Borpalluri Verður hann orðinn
verkefnalaus innan 20 ára?