Morgunblaðið - 21.07.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1978
Fornar aldir kannaðar
Við bæjarrústir
Stóru-Borgar
„1‘irt hittið illa á i dat;. Iiér
pr nú fátt um hrinatírindur. svo
lítiú til aú mynda." sökúu
fornloifaíra-ðinKarnir ojí héldu
áfram að hreinsa ofan af 41.
hoinatírindinni. som fundizt
hofur í sumar. í ttamla kirkju-
tcarðinum við Stóru Bort? undir
Eyjafjöllum.
Þjóðminjasafnið sér um forn-
leifat;röft á tveimur stöðum á
landinu í sumar. Haldið er
áfram störfum, sem hófust í
f.vrra, að Hrafnseyri, otí byrjað
var að rannsaka gamla bæjar-
stæðið of? kirkjufíarðinn að
Stóru Borg. Þar sér Mjöll
Snæsdóttir um framkvæmdir oj;
hefur sér til aðstoðar tvo
fornleifafræðintca ot; unt;lint;s-
pilt.
„Sjórinn virðist hafa bréytt
landinu hér mikið,“ sagði Mjöll.
„Á 16. öld, þegar Anna réð
ríkjum á Stóru Borg, var mikið
land framan við bæinn og lítil
tjörn. Síðan hefur sjórinn geng-
ið á landið og bærinn var fluttur
af gamla bæjarstæðinu árið
1840. Með árunum hefur hann
tekið meira og meira af yfir-
borðinu og 1969 sá Þórður
Tómasson, safnvörður á Skógum
móta fyrir kirkjugarðinum.
Þegar ákveðið var að hefja
störf hér við Stóru Borg þótti
rétt að byrja í kirkjugarðinum,
því ágangur sjávar er mestur
þeim megin á bæjarhólnum.
Vitað var áður að tveir höfðu
verið grafnir hér, en nú hefur
komið í ljós að garðurinn hefur
verið notaður mikið og lengi.
Kirkja stóð hér frá 1200 til 1700,
en trúlega hefur verið grafið hér
lengur.
Við höfum fundið 41 beina-
grind, sem eru því miður of illa
farnar til að aldursgreina þær,
eða tímasetja; það er ekkert við
þær að gera annað en að gera af
þeim uppdrátt og leyfa síðan
sjónum að hirða þær. Kirkjan er
alveg horfin, en hún var lítil
timburkirkja, sem stóð í miðjum
garðinum."
Hlutir hafa fundizt
Á stað þar sem bær stóð allt
frá Landnámsöld og fram til
ársins 1840 er fróðlegt um að
iitast. Mjöll sýndi okkur leifar
síðasta bæjarins, grjót sem
sjórinn hefur borið út á sand-
ana, og einnig skipulega saman-
settir steinar sem móta veggi að
bæ og útihúsum. Fornleifafræð-
ingarnir vonast til að fá tæki-
færi til að kanna seinna bæjar-
stæðið sjálft, en þar hafa fleiri
en einn þær staðið í aldanna rás.
Þórður Tómasson er fundvís
maður, sagði Mjöll okkur, og
hefur þá venju að ganga um
fjörurnar í kringum hólinn eftir
mikið rok og sjávarbrim. Þær
göngur hafa skilað góðum
árangri og Þórður hefur fundið
skó ' frá Miðöldum, skæri,
hnappa, sverðshnapp úr bronsi
og svo mætti lengi telja.
„Varðveizluskilyrði eru góð í
bæjarhólnum. Nú þegar hafa
fundizt margir hlutir úr bæjar-
rústunum. Þegar á heildina er
litið er þetta orðið stærsta safn
hluta úr einni bæjarrúst. Mest
finn ég í sorphaugum, en á fyrri
öldum tíðkaðist ekki að henda
burtu nothæfum hlutum.“
Mjöll Snæsdóttir og Kristín Sigurðardóttir við gröfina sem 41.
beinagrindin fannst í.
Inngangurinn í gamla bæinn.
Hlutir úr safninu frá Stóru Borg, meðal annars
grísakjálki og galtartönn, einnig snælda, lás og
lykill. Skórnir eru frá miðöldum.
Ljósm. Kristinn.
m