Morgunblaðið - 21.07.1978, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1978
11
Formenn stjóm-
arflokka en þó
utan st jórna
Sú ákvörðum Ólafs Jó-
hannessonar formanns Fram-
sóknarflokksins að vilja ekki
vera í viðræðunefnd flokksins í
stjórnarmyndunarviðræðunum
við Alþýðubandalagið og Al-
þýðuflokkinn hefur vakið þá
spurningu hvort Ólafur muni
ckki ætla að gegna ráðherra-
embætti f samstjórn þessara
flokka. ef af henni verður. Mbl.
spurði Ólaf að þessu og svaraði
hann því til að fyrst skyldu
menn sjá viðræðurnar bera
árangur áður en ráðherraefnin
kæmu til tals.
★ ★ ★
Fjórum sinnum hefur það
gerzt að formaður stjórnmála-
flokks hafi ekki átt sæti í
ríkisstjórn sem flokkur hans
átti aðild að og eitt skiptið tók
varaformaður viðkomandi
flokks heldur ekki sæti í
ríkisstjórn við myndun hennar.
Alþýðuflokkurinn hafnar
Jónasi frá Hriflu
Eftir kosningarnar í júlí 1934
höfðu Alþýðuflokkur og Fram-
sóknarflokkur samtals 25 þing-
menn og því meirihluta í sam-
einuðu þingi og í efri deild.
Flokkunum gekk greiðlega að
semja um samstarf í landsmál-
unum og inn í það samstarf
gekk Ásgeir Ásgeirsson, sem
hafði boðið sig fram utan
flokka, þannig að stjórnin
studdist við 26 þingmenn á móti
20 þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins og 3 þingmönnum
Bændaflokksins, og hafði þá líka
meirihluta í neðri deild.
En þótt samstarf um lands-
málin tækist greiðlega gekk ekki
eins vel að ná samkomulagi um
ráðherraefnin. Jónas Jónsson
frá Hriflu var formaður Fram-
sóknarflokksins og hafði mið-
stjórn flokksins öll og 10 af 15
þingmönnum flokksins kosið
hann til að hafa stjórnarmynd-
unina á hendi. En Alþýðuflokk-
urinn neitaði alveg að fallast á
að Jónas yrði í ríkisstjórninni.
Samkomulag náðist svo um að
Hermann Jónasson lögreglu-
stjóri í Reykjavík, sem þá sat á
þingi í fyrsta skipti, skyldi taka
að sér að mynda ríkisstjórnina.
Jónas frá Hriflu sagði i grein
í Timanum að Alþýðuflokks-
menn hefðu ekki óskað eftir
samstarfi við hann en að öðru
leyti hefði hann ekki getað
sameinað stjórnarforystu og
forystustörf fyrir flokkinn og
hefði hann valið seinni kostinn
og talið heppilegt að láta unga
menn í flokknum um ríkis-
stjórnina. I bæklingi Héðins
Valdimarssonar: Skuldaskil
Jónasar Jónssonar við sósial-
ismann, birtust bréf sem Jónas
skrifaði 10 forystumönnum Al-
þýðuflokksins sumarið 1934 og
svarbréf fjögurra þeirra og er í
svarbréfinu gefið skyn að það
hafi ekki aðeins verið Alþýðu-
flokksmenn sem ekki vildu
Jónas í stjórnina heldur einnig
flestir þingmenn Framsóknar-
flokksins þrátt fyrir
atkvæðagreiðsluna.
Ólafur neitar setu
í ^Stefaníu*
Olafur Thors formaður Sjálf-
stæðisflokksins var maðurinn á
bak við nýsköpunarstjórnina
1944 og það urðu honum per-
sónulega sár vonbrigði þegar
ekki reyndist lengur unnt að
halda stjórninni saman tveimur
árum síðar.
Af þeim sökum neitaði hann
með öllu að taka sæti í ráðu-
neyti Stefáns Jóhanns Stefáns-
sonar sem tók við af nýsköpun-
arstjórninni en „Stefanía“, eins
og stjórnin' er almennt nefnd,
var samstjórn Alþýðuflokksins,
F’ramsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins.
Þegar frá leið sá Ólafur þó
eftir synjun sinni og hann veitti
frá upphafi fulltrúum Sjálf-
stæðisflokksins og stjórninni í
heild fullan stuðning.
Hermann vill ekki
í stjórn ólafs
Þegar Ólafur Thors formaður
Sjálfstæðisflokksins myndaði
fjórða ráðuneyti sitt 1953 áttu
flokkur hans og Framsóknar-
flokkur að baki erfitt stjórnar-
samstarf í næsta ráðuneyti á
undan; ráðuneyti Steingríms
Steinþórssonar.
Sú stjórn komst ekki á
laggirnar fyrr en forseti Islands
var orðinn úrkula vonar um að
þingflokkarnir kæmu sér saman
og hafði forsetinn því snúið sér
til Vilhjálms Þórs forstjóra og
beðið hann að reyna að mynda
blandaða stjórn þingmanna og
utanþingsmanna. Þegar Vil-
hjálmur hafði lýst sig reiðubú-
inn til þessa bárust forseta
tilmæli um að fresta stjórnar-
myndunirjni um sinn vegna
nýrra samningaumleitana
Framsóknarflokks og Sjálf-
stæðisflokks.
Þessi úrslitatilraun til stjórn-
armyndunar innan þings tókst
með þeim hætti að Sjálfstæðis-
flokkurinn bauð loks Fram-
sóknarflokknum samstjórn und-
ir forsæti óháðs manns en við
fyrri stjórnarmyndunartilraun-
ir flokkanna kom í Ijós að
framsóknarmenn vildu ekki una
forsæti Ólafs Thors vegna vær-
inga frá árunum 1942 og 44 en
höfðu hins vegar látið i ljós að
þeir gætu fellt sig við forsæti
Bjarna Benediktssonar. Fram-
sóknarmenn svöruðu tilboði
sjálfstæðismanna með því að
nefna Steingrím Steinþórsson
forseta sameinaðs Alþingis til
forsætis og féllust sjálfstæðis-
menn á hann eftir nokkurt hik.
Báðir formenn flokkanna, Ólaf-
ur og Hermann Jónasson, voru
ráðherrar í stjórn Steinþórs,
Ólafur atvinnumálaráðherra og
Hermann landbúnaðarráðherra.
Stjórnin var skipuð 14. marz
1950.
Þessi lausn mun að miklum
hluta hafa komið til vegna
andstöðu þingmanna við þátt-
töku utanþingsmanna í ríkis-
stjórn, enda fór snemma að bera
á óánægju með stjórnarsam-
starfið, einkum í röðum fram-
sóknarmanna. Þrátt fyrir hin
ólíku sjónarmið til landsmál-
anna tókst að halda samstarfs-
grundvelli þessarar ríkisstjórn-
ar fram á sumarið 1953 og að
kosningum loknum það sumar
óskaði Sjálfstæðisflokkurinn
eftir viðræðum við Framsóknar-
flokkinn um myndun ríkis-
stjórnar. Svaraði Framsóknar-
flokkurinn þá því að hann teldi
eðlilegt að fá þriðja flokkinn
með, þannig að Alþýðuflokkur-
inn tæki einnig þátt. Þessi
afstaða Framsóknarflokksins
tafði stjórnarmyndunina en svo
fór að samkomulag tókst milli
Framsóknarflokks og Sjálf-
stæðisflokks um myndun ríkis-
stjórnar þessara tveggja flokka
Jónas Jónsson
ólafur Thors
Hermann Jónasson
Haraldur Guðmundsson
Emil Jónsson
undir forsæti Ólafs Thors en
Hermann Jónasson tók ekki
sæti í henni.
Ólafur lagði á það áherzlu að
Hermann tæki sæti í stjórninni
og þá sem utanríkisráðherra
eins og flokksmenn Hermanns
sjálfs lögðu einnig áherzlu á
fyrst þeir ekki fengu forsætið.
Hermann lét þess kost en vildi
fá dómsmálin líka en meðferð
þeirra höfðu framsóknarmenn
gert að árásarefni á Bjarna
Benediktsson fyrir kosningarn-
ar. Hvorki Ólafur né aðrir vildu
láta dómsmálin af hendi enda
vildi Framsóknarflokkurinn
ekki sleppa landbúnaðarmálun-
um. Hermann neitaði svo að
taka sæti í stjórninni.
Yfirlýsing Haraldar
Guðmundssonar
gegn kommúnistum
I útvarpsumræðum fyrir
kosningarnar 1956 gaf Haraldur
Guðmundsson formaður
Alþýðuflokksins þá yfirlýsingu
að „allt samstarf við
kommúnista er útilokað”. Svo
fór að Hræðslubandalag
Alþýðuflokksins og F'ram-
sóknarflokksins náði ekki meiri-
hluta í kosningunum og kom
liðsinni Alþýðubandalagsins til
við myndun vinstri stjórnarinn-
ar 1956.
Trúr sinni yfirlýsingu sá
Haraldur Guðmundsson sér
ekki fært að taka sæti í
stjórninni og Emil Jónsson
varaformaður Alþýðuflokksins
tók heldur ekki sæti í stjórninni
við myndun hennar, en gegndi
hins vegar starfi utanríkisráð-
herra um hríð í forföllum
Guðmundar I. Guðmundssonar.
Emi) var svo áfram utan
stjórnar eftir að hann tók við
formennskunni af Haraldi, sem
varð sendiherra í Ósló 1957, en
hins vegar varð Emil forsætis-
ráðherra minnihlutastjórnar
Alþýðuflokksins sem tók við af
vinstri stjórninni 1958.
- fj-
IÞROTTABLADW
ÍÞRÓTTIR Sr ÚTILÍF
Líflegt og skemmtilegt
í
■ Til ÍÞróttablaðsins, Ármúla 18, Reykjavík.
í . . _, / Óska eftir að gerast áskrifandi.
Askriftarsimar | Naln
82300 og 82302. J Heimilisfang.
I Sími........
i