Morgunblaðið - 21.07.1978, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1978
13
með vinnu minni í málun meðan
verkstæðin voru lokuð milli
kennslumissera bauð hann mér
að gerast nemandi í „meister-
klasse" sínum, en ég hafnaði því
ég hafði ákveðið að gerast
nemandi franska málarans og
rökfræðingsins Jean Deyrolle
þar sem ég var í næstu þrjú
misseri. — Máski gerði ég hér
mikla skissu, því að próf. Nagel
hafði aðstöðu til að greiða götu
mína á margan hátt innan og
utan skólans, sem nýgræðingur-
inn og auk þess útlendingurinn
Deyrolle hafði ekki og fékk ekki
fyrr en mörgum árum eftir að
ég var horfinn í burt. En mér
líkaði ákaflega vel hjá Deyrolle
— gagnrýni og umræða um
listir á því stigi listháskólanáms
er allt annars eðlis en almenn
þjálfunarkennsla í listaskólum.
Er t.d. sjaldan gripið inn í
hugmyndir manna en þær
rökræddar ásamt útfærslunni
og ótal öðrum þáttum.
Þetta er t.d. mjög svipuð
gagnrýni og við listrýnar viðhöf-
um í listdómum okkar en á
skipulegra plani — sem sagt
almenn rökræða og skoðana-
skipti en þó einungis í 1—2
mánuði."
Eitthvað
óvenjulegt
„Ég skal viðurkenna, að ég er
furðu lostinn yfir því hvað
menn, sem varla hafa tyllt tá
inn fyrir dyr listaskóla, ásamt
einum listsagnfræðingi geta
leyft sér að láta flakka um hluti
sem þeir virðast ekki hafa
yfirsýn yfir né bera verulegt
skynbragð á — því að saga
mynda af þessu tagi er augljós-
lega utan þekkingarsviðs þeirra.
Þetta er þeim mun furðulegra
að til dæmis Aðalsteinn Ingólfs-
son hefur ítrekað látið í ljós ósk
um að fá að aðstoða mig við að
setja sýningu upp á þessum
módelrissum. En ég hafði alið
þá ósk með mér, að setja upp
sýningu á módelmyndum
(grafík), módelrissum og teikn-
ingum eingöngu, sem hefði
sennilega orðið sú fyrsta sinnar
tegundar hérlendis í því um-
fangi.
Ég var á engan hátt að trana
þessum myndum fram — mér
var einfaldlega boðið að sýna
þær — máski vegna þess að
forráðamenn Norræna hússins,
vildu sýna eitthvað óvenjulegt
— eitthvað utan hins hefð-
bundna ramma, sem slíkar
teikningar eru t.d. vissulega
hérlendis. Því ágæta fólki í
Norræna húsinu hefur a.m.k.
tekizt að setja upp þrjár gjör-
ólíkar sumarsýningar og menn
skulu minnast, að þessar sýn-
ingar eru mikið til ætlaðar til að
kynna útlendingum brot ís-
lenzkrar myndlistar en ekki til
að þjóna skoðunum einhverra
manna út í bæ, sem telja sig
þess umkomna öðrum fremur að
skera úr um hvað sýna eigi.
Viðbrögð útlendinga eru að
jafnaði allt önnur en Islending-
ar búast við, halda, vilja og
heimta en við því getur enginn
gert. Svo mun áfram vera svo
lengi sem upplýsingastreymið er
jafn lítið, einstrengingslegt og
hlutdrægt.
Verð á
myndum
„Ég minnist þess ekki á öllum
mínum listamannsferli að hafa
lesið rætnari málsgrein í list-
dómi en þá er Aðalsteinn leyfir
sér að kasta fram í sambandi við
verðlag á myndum mínum og
þetta tel ég alveg nýja tegund af
„listrýni“.'Málsgrein þessi heyr-
ir helzt undir atvinnuróg af
grófu tagi, því að ef á að tala um
hátt verð á myndum hérlendis
er ég ekki rétti aðilinn til að
beina spjótum að. Eftir að hafa
dæmt sjálfstæða vinnu „skóla-
vinnu“, jafnvel litaða skóla-
vinnu!, móti betri vitund, fylgir
hann fast eftir þeirri skoðun er
hann mun hafa haldið fram eitt
sinn „að myndlistarmenn eigi
ekki að eltast við verðbólguna í
verðlagningu mynda sinna".
Hann boðar sem sagt verðrýrn-
un myndlistarverka — vill e.t.v.
koma þeim á tombóluplanið!
Myndir mínar eru falar á verði
sýningarskrár með 6 mánaða
afborgunarkjörum en allt að
20% afslætti gegn staðgreiðslu
og fæst þá talan 82 þúsund og
allt upp í 200 þúsund. Það er
lægra verð eða svipað miðað við
kaupgetu en t.d. samskonar
myndir á sýningu fyrir nokkrum
árum, sem allar eru seldar. Ég
tel, að ekki sé hægt að bjóða
hagstæðari kjör, en hér rugla
háar tölur vísast dómgreind
margra. Eiga máski myndlist-
armenn einir íslenzkra þjóð-
félagsþegna að bjóða söluvarn-
ing á víxlum og greiða sjálfir
stimpilgjald, innheimtukostnað
og verðbólguafföll sem nema c.a.
15—20% á tímabilinu? Hvað er
Aðalsteinn eiginlega að fara? og
svo hafa ýmsir starfsbræður
mínir spurt. Þá skal getið, að
hér er um að ræða tímabil á
ferli mínum er kemur aldrei
aftur — „hver seld mynd er að
fullu farin" líkt og Erró sagði er
hann leit á þessar myndir,
hvatti mig til að geyma úrval
þeirra og helzt láta ljósmynda
þær allar...
Hræddur er ég um ef Aðal-
steinn telur teikningar, vatns-
litamyndir og grafík jafnaðar-
lega óæðri og ódýrari list
málverkinu, verði hann fram-
vegis að segja starfsheiti sitt
innan gæsalappa. Ekki er til
nema eitt eintak af hverri
teikningu og vatnslitamynd, en
t.d. allt upp í 300 og í sumum
tilfellum 3—5000 grafíkmynd-
um (fótó-offset). Tómt mál er
t.d. að tala annars vegar um
ódýra grafíkmynd, sem kostar
40—50 þúsund og gerð er t.d. í
100 eintökum — því að allt
upplagið kostar þá 4—5 milljón-
ir og algengt er að seljist upp
þar sem dreyfingarkerfið er
gott, og hinsvegar dýra teikn-
ingu eða vatnslitamynd á
100—200.000 kr. Ég hef sjálfur
selt upp mörg upplög grafík-
mynda minna og dreymir ekki
um að fá nema brot af þeirri
fjárhæð fyrir teikningu eða
vatnslitamynd. Já, dómadags
þvættingur var þetta hjá honum
Aðalsteini, og dreymdi mig
aldrei að slík brenglun á jafn
einföldum sannindum kæmi frá
listsagnfræðingi. Þess má og
geta að auglýsingateiknarar fá
upp í 400.000 fyrir eina bókar-
kápu.
Opin
umræóa
„Inn í þessa mynd koma að
sjálfsögðu gæði myndanna og
óhjákvæmilega nafn lista-
mannsins, sem þó er ekki ætíð
trygging fyrir gæðum. Öll er
málsmeðferð Aðalsteins gróf
árás er kemur listrýni ekkert
við, en ég gleðst yfir því að hann
skuli nú hafa kastað grímunni
og að ég fái tækifæri til að svara
opinberlega. Þau undarlegu bréf
sem hann hefur leyft sér að rita
mér með aðfinnslum, umkvört-
unum og ráðleggingum til mín
eru heldur ekki samboðin ung-
um og framsæknum listfræð-
ingi, sem hann vissulega er,
enda dettur mér ekki í hug að
svara þeim. Farsælla og um leið
öllu drengilegra væri fyrir hann
að koma aðfinnslum sínum á
framfæri í blaði sínu og gefa
mér kost á að svara opinberlega.
Bendi ég og á að Morgunblaðið
er galopið fyrir slíkar aðfinnslur
og mun ég svara þeim jafnóðum
eftir beztu getu. Allt annað en
opin umræða af þessu tagi
heyrir til undirróðurs- og mold-
vörpustarfsemi."
Framhald á bls. 27
Friður ekki úti
þótt fundur bresti
FYRSTI friðarfundur um
Mið-Austurlönd, sem nokkru
sinni hefur verið haldinn í
einum af köstulum Hinriks
áttunda, fór út um þúfur án
þess að árangur næðist í deilu
Araba og ísraelsmanna. Frið-
arhorfur hafa í engu vænkast
enda þótt Egyptar og ísraels-
menn hafi hug á áframhald-
andi viðræðum fyrir milli-
göngu Bandaríkjamanna. Hinu
er ekki að neita að sú staðreynd
að þessar þjóðir eiga orðaskipti
á ný er í sjálfu sér framför. þar
sem allar opinberar viðræður
höfðu legið niðri síðan í janúar.
Víst er að fáir höfðu gert sér
miklar vonir um fund utanríkis-
ráðherra ísraels og Egypta í
Leeds-kastala. „Hann varður
sennilega tímaeyðsla," var áður
haft eftir Moshe Dayan, „en mér
líkar London. Ég fæ kannski
tækifæri til að sjá nokkrar
sýningar, sem ég missti af
áður,“ bætti hann við.
Það voru fyrst og fremst
Bandaríkjamenn, sem komu
fundi þessum til leiðar og hafði
fjögurra daga för Mondales,
varaforseta Bandaríkjanna, til
landanna fyrir botni Miðjarðar-
hafs ekki minnst að segja. Það
var meðan á för þessari stóð að
Sadat Egyptalandsforseti notaði
tækifærið til að afhenda vara-
forsetanum nýjar friðartillögur
Egypta að bera ísraelsmönnum,
en tillögur þessar voru svar við
26-liða uppástungum þeim er
Begin, forsætisráðherra ísraels,
hafði lagt fram á Ismailia-ráð-
stefnunni í desember. Enda þótt
Israelsmenn þverneituðu að
taka tillögur þessar til greina
má segja að þær hafi komið
hreyfingu á málin með tvennum
hætti. I fyrsta lagi lágu nú í
fyrsta skipti fyrir skýrt afmörk-
uð tilboð beggja deiluaðila, sem
unnt var að bera saman í fyrsta
áfanga nýrra viðræðna. í öðru
lagi kom brátt á daginn að þær
höfðu skerpt ágreininginn innan
stjórnar Begins og þannig gefið
Sadat haldreipi, er hann gat
fært sér óspart í nyt.
Fyrir tveggja daga fundinn í
Leeds-kastala hafði Sadat gefið
utanríkisráðherra sínum, Ka-
mel, skýr fyrirmæli um að fá
ísraelsmenn til að ræða friðar-
tillögur Egypta til hlítar. Með
tilliti til þess að talsmenn
Israelsmanna höfðu lýst því yfir
að þessar tillögur Egypta væru
jafnvel enn einstrengingslegri
en þær, sem lagðar höfðu verið
fram í janúar, skyldi engan
furða þótt utanríkisráðherrun-
um tækist ekki að leiða ágrein-
ing sinn til lykta.
Þegar tillögur Egypta og
ísraelsmanna eru bornar saman
kemur í ljós að vesturbakki
Jórdanár og Gaza-svæðið eru
enn sem fyrr helzti dragbítur
viðræðnanna. Israelsmenn lögðu
til að hernumdu svæðin hlytu
takmarkaða sjálfstjórn. Þrátt
fyrir að Bandaríkjastjórn legði
hart að þeim að veita þeirri 1.1
milljón Palestínumanna er á
hernumdu svæðunum lifa, al-
geran sjálfsákvörðunarrétt í
áföngum, neitaði Begin því
skorinort.
En í tillögum Sadats var ekki
þumlungur gefinn eftir heldur.
Þar var þess krafist að Israels-
menn drægju sig fullkomlega til
baka frá öllum herteknum
svæðum undir eftirliti Samein-
uðu þjóðanna. Kveðið var á um
fimm ára millibilstíma, sem
nota skyldi til að komast að
lokasamkomulagi, en þess jafn-
framt krafist að Jórdönum yrði
eftirlátin yfirumsjón með vest-
urbakkanum og að Egyptar
fengju að annast varnir
Gaza-svæðisins. Einnig var lagt
til að Arabar tækju aftur við
austurhluta Jerúsalemborgar,
en Israelsmenn hafa haft borg-
ina heilögu á valdi sínu síðan
1967.
Tillögurnar bera þess merki
að sendimenn Bandaríkjastjórn-
ár höfðu hönd í bagga við
samningu þeirra. Er t.d. laust að
orði kveðið um ýmis atriði, er
vitað var að ekki gagnaði að
impra á við stjórn Begins, og
reynt að beina þeim í farveg sem
næst hugmyndum Israels-
manna. Má nefna að hvergi er
getið um stofnun sjálfstæðs
Palestínuríkis, og þess ekki
krafist af Israelsmönnum að
þeir hverfi með herlið sitt brott
að fullu fyrr en gengið hefur
verið frá atriðum, er lúta að
öryggi Israels. Þá er Frelsis-
hreyfing Palestínumanna hvergi
nefnd, enda hafði stjórn Begins
heitið að setjast aldrei að
samningaborði með talsmönn;
um hennar.
Enda þótt bæði Begin og
utanríkisráðherrá hans, Dayan,
lýstu fullkominni svartsýni
sinni við Mondale fyrir kastala-
fundinn, má álykta að ísraelsk-
urn ráðamönnum hafi verið
forkuður á að senda sína menn
til Bretlands þó ekki væri nema
til að hreinsa af sér ákúrur fyrir
áhugaleysi í friðarefnum.
Ovæntur skyndifundur varn-
armálaráðherra Israels, Ezer
Weizmans, og Sadats i Salzburg I
í síðustu viku gerði sitt til að I
þýða klakann, er svo lengi hafði I
íþyngt skoðanaskiptum deiluað- I
ila. Að loknum fundi þessum I
virtist Weizman einkar ánægð- I
ur og svo að sjá sem Sadat I
fyndist hann hafa fundið hugs- I
anlegan hauk í horni í frekari I
friðarviðræðum.
Það virðist hafa verið stefna I
Bandaríkjastjórnar fyrir fund- I
inn að brydda ekki upp á eigin I
úrlausnum í deilunni. Ætlunin I
var fyrst og fremst að freista
þess að brúa bilið og eins og
Vance komst að orði eftir
fundinn „láta Egj pta og Israels-
menn sjálfa leiða ágreining sinn
til lykta“. Það var því ljóst að
bandaríski utanríkisráðherrann
hafði kosið að líta eftir eins og
óháður dómari. Bandaríkja-
stjórn vænti sér greinilega ekki
mikils af umræðunum og gerði
sér í hæsta máta vonir um að
Dayan og Kamel tækist að koma
sér saman um bráðabirgðaráð-
stafanir á hernumdu svæðunum,
eins og t.d. hve langan millibils-
tima ísraelsmenn þyrftu og
öryggiskröfur þeirra í hugsan-
legum friðaráformum.
Þegar árangurslaus fundur
utanríkisráðherranna er um
garð genginn spyrja menn
hvérsu nærri viðkomandi deilu-
aðilar eru því marki að leiða
ágreininginn sjálfir til lykta.
Það verður að segj ast að hug-
myndir Eg>’pta og Israelsmanna
um framtíð hernumdu svæð-
anna eru ennþá með öllu ósam-
rýmanlegar í veigamiklum atr-
iðum. „Það eru engin merki þess
að annar hvor hafi hvikað af
spori sínu,“ sagði háttsettur
bandarískur sendimaður að
fundi loknum. Til þess að sátt
megi takast verða Eg\ptar að
leggja fram fastmótaðri hug-
myndir í því skyni að tryggja
öryggi Israelsmanna á vestur-
bakka Jórdanár og ísraelsmenn
að segja ákveðið til úm hvað
þeir hafi i hyggju með vestur-
bakkann að því fimm ára
tímabili loknu sem þeir hafa
stungiö upp á sem umþóttunar-
tírna. Fyrirhuguð för Cyrus
Vance í byrjun ágúst kann að
benda til að skriður sé að
komast á málin. Fréttastofan
Associated Press bendir hins
vegar á að þessi fjórða ferð
utanríkisráðherrans til
Mið-Austurlanda hafi verið
ákveðin löngu áður en fundur-
inn hófst enda þótt Vance hafi
einungis tilkynnt hana eftir á.
Framhald á bls. 1!)