Morgunblaðið - 21.07.1978, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1978
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1978
17
Útgafandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulitrúí
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiósla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aóalstræti 6, sími 10100.
Aóalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. ð ménuói innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakiö.
Ráðherrastörf
Halldór E. Sifíurðsson, landbúnaðarráðherra, sem nú hefur gegnt
ráðherrastörfum um 7 ára skeið, setur fram athyglisverð
sjónarmið um þessi störf í viðtali við Tímann í gær. Ráðherrann segir,
að störf ráðherra séu mjög erfið og menn ættu ekki að gegna þeim
nema í ákveðinn tíma. Hann bendir á, að ráðherrar hafi lítinn tíma
til þess að vinna beint í þágu kjósenda sinna og þess vegna væri hann
hlynntur venju Norðmanna, að varaþingmaður taki sæti þingmanns,
sem gerist ráðherra. Halldór E. Sigurðsson bendir á, að
ráðherraembætti sé fullt starf og meira en það og að það geti á
margan hátt hamlað störfum þingsins, að þingmenn, sem jafnframt
eru ráðherrar, geti ekki tekið fullan þátt í störfum þess og t.d. ekki
gegnt nefndarstörfum, sem eru veigamikill þáttur þingstarfanna.
Þessi viðhorf Halldórs E. Sigurðssonar, sem talar af langri reynslu,
eru þess verð, að þeint sé gaumur gefinn. Ráðherrastörf hafa jafnan
þótt mikil virðingarstörf hér á landi og eftirsóknarverð af hálfu
þeirra, sem tekið hafa þátt í stjórnmálabaráttunni. En sjálfsagt hafa
sunt ráðherraembætti smátt og smátt verið að breytast á þann veg,
að þau kalla ekki síður á stjórnunarhæfni og faglega þekkingu en
pólitíska reynslu. Sum ráðuneyti eru orðin geysilega viðamikil og má
þar nefna ráðuneyti á borð við menntamálaráðuneyti, heilbrigðisráðu-
neyti og tryggingaráðuneyti. Hér er um mjög viðamikla málaflokka
að ræða. Ráðherrann, sem gegnir þessum embættum, er yfirstjórn-
andi fjölda opinberra stofnana og margvíslegrar starfsemi. Það er
áreiðanlega ekki auðvelt verk að koma inn í slík störf í tiltölulega
stuttan tíma og ná tökum á þeim.
Hér á landi hefur það tíðkazt að halda fjölda ráðherra mjög í
skefjum og sumir ráðherrar hafa borið ábyrgð á tveimur og jafnvel
þremur ráðuneytum. Gefur raunar auga leið, að slíkt er alltof mikil
vinna fyrir einn mann og ekki skynsamleg hagræðing frá
þjóðfélagsins hálfu. Þess vegna sýnist veraorðið tímabært að líta
á ráðherrastörf nokkuð öðrum augum en hingað til hefur verið gert.
Hér er fyrst og fremst um að ræða mjög víðtæk stjórnunarstörf, sem
í sumum tilfellum kalia jafnvel á meiri faglega þekkingu en pólitíska
reynslu. En í öðrum tilfellum skiptir hin pólitíska reynsla mun meira
máli en fagleg þekking. Þess vegna kann að vera tímabært að fjölga
ráðherrum frá því, sem nú er og jafnframt opna þessi störf meir á
þann veg, að leitað verði út fyrir þingflokkana til þess að fá hæfa
menn í ráðherrastörf. Það er í raun og veru ekkert vit í því að
einskorða val ráðherra við þingmenn eina, því að hæfni til þeirrar
pólitísku baráttu, sem leiðir til þingkjörs, þarf ekki að fara saman
við þá hæfni, sem á þarf að halda í ráðherraembætti og er mjög
mismunandi eftir einstökum ráðuneytum.
Jafnframt er ástæða til að taka til alvarlegrar íhugunar hugmyndir
um að þeir, sem skipi ráðherraembætti, víki úr þingsæti á meðan,
þannig að varamenn komi inn í þeirra stað. Um leið og þingmaður
er orðinn ráðherra á hann orðið erfitt með að sinna skyldustörfum
sínum sem þingmaður fyrir kjósendur eins og Halldór E. Sigurðsson
bendir réttilega á í áðurnefndu viðtali. Þá er eðlilegt, að varamaður
taki við og hugsi um þau störf.
Það er orðið tímabært að líta á ráðherrastarf sem hvert annað
starf, en að vísu mjög ábyrgðarmikið. í þessi störf þarf að fá á
hverjum tíma hæfileikamenn og þá er ekki endilega að finna í
þingflokkunum. Ráðherrastörf eiga að vera vel launuð, en það er alveg
ástæðulaust að ráðherrar eða yfirleitt nokkrir aðrir njóti fríðinda eða
hlunninda sem aðrir þjóðfélagsþegnar búa ekki við, eins og t.d. í
sambandi við bílakaup, og það er líka ástæðulaust að ráöherra hafi
með höndum fleiri störf heldur en eitt. Aðeins með þeim hætti nýtast
hæfileikar og starfskraftar ráðherra þjóðinni eins og hún á kröfu til.
Ummæli Lúðvíks
Lúðvík Jósepsson, formaður Alþýðubandalagsins, lýsti því yfir í
viðtali við Vísi fyrir skömmu, að hann hefði ekkert um
réttarhöldin yfir andófsmönnunum í Sovétríkjunum að segja og hefði
ekkert fylgzt með þeim. Þessi ummæli Lúðvíks Jósepssonar eru
auðvitað hneyksli, en þau lýsa vel viðhorfi Alþýðubandalagsins til
baráttu andófsmanna í Sovétríkjunum gegn ofurþunga hins sósíalíska
■rfis og fyrir almennum mannréttindum. Ummæli formanns
pýðubandalagsins undirstrika ennfremur þau tengsl, sem eru milli
pýðubandalagsins og Kommúnistaflokksins í Sovétríkjunum.
uðvík Jósepsson þarf ekki að telja fólki trú um, að hann hafi ekki
fylgzt með réttarhöldunum yfir andófsmönnunum.
Svipmynd
Lúðvík
Jósepsson
Hann er pólitískur prakkari og refur, en allir sem
eiga viö refinn viröa kænsku hans. Lúövík
Jósepsson stendur nú á hátindi pólitísks ferils
síns, en hann hefur setiö á Alþingi íslendinga
síðan 1942. Sumir óttast hann, aðrir dá hann,
hefur Magnús Kjartansson sagt um hann, en
fyrst og fremst hefur hann verið eitt af
móöurskipum Alþýöubandalagsins og annarra
flokka kommúnista. Þaö hafa þó skiptst á skin
og skúrir á ferli hans eins og títt er um
stjórnmálamenn, en þó verður ekki annaö sagt
en hann hafi verið farsæll á þeim vettvangi. Þaö
er siglingastíll þessa austfirska „móöurskips" aö
hverfa skyndilega inn í hina pólitísku þoku og
enginn veit úr hvaða átt er von á honum aftur,
en hann er skjótur í förum þegar hann þarf aö
taka afstööu til mála. Nú er Lúövík búinn að
skjóta framsóknarmönnum eystra ref fyrir rass
og merja undir sig Austurlandskjördæmi og í
þeim stjórnarmyndunarviöræöum sem nú eiga
sér stað lítillækkar hann krata í gríö og erg,
flækir mál þvers og kruss, enda hálli en áll í
pólitíkinni. Á viðræðufundi við Alþýðuflokkinn
fyrir skömmu hlýddi Lúövík á mál Vilmundar, en
sneri sér síðan aö Benedikt, tók ofan gleraugun
og sagöi: „Gæti kannski gamli maöurinn oröaö
þetta þannig aö ég skildi þaö?“
Lúövík er aflmikiö móöurskip alþýöubandalags-
manna og þykir mörgum hugsjónaflokksmannin-
um nóg um. Lúövík vill vera sérfræðingur á þeim
sviðum sem hann tekur fyrir og í dag gnæfir
hann yfir aöra „leiötoga" Alþýöubandalagsins.
Þegar Magnús Kjartansson var í eldlínunni þótti
flestum flokksmönnum jafnvægi í tilþrifunum,
Lúövík sem vildi sanna eina kenningu í einu,
Magnús aliar og vera inni í öllu milli himins og
jaröar. Báöir áttu þeir hljómgrunn hjá venjulegu
fólki þessa lands, en þaö veröur ekki sagt um
þá menntamenn sem nú eru að ieggja
Alþýöubandalagiö undir sig á sama tíma og þeir
stilla talsmönnum verkafólks upp sem nokkurs
konar puntudúkkum í leik sínum.
„Lúövík Jósepsson er óhemjulega atorkusamur
og duglegur og fljótur aö setja sig inn í mál,“
sagöi Magnús Kjartansson viö mig, en þeir hafa
veriö samstarfsmenn í 33 ár. „Hann er fljótur
aö taka afstööu,” sagöi Magnús, „og leggur sig
fram um aö sérhæfa sig á ákveðnum sviðum."
Lúövík Jósepsson hefur í rauninni mörg andlit og
oft er erfitt aö greina á milli, því þótt hann sé
harður málafylgjumaöur og mikill bardagamaðúr
á málþingum þá er honum einkar lagið aö rugla
saman málum þannig aö menn vita í rauninni
ekki haus né sporö á afkvæminu. Stundum hefur
jafnvel hans eigin flokksmönnum þótt nóg um
stjórnsemi hans og afskiptasemi til þess aö
koma sínum hugmyndum fram og má nefna
dæmi úr kjarasamningunum frægu veturinn
1974 þegar Eövarö Sigurðsson rak Lúövík, sem
þá var ráöherra, beinlínis út úr samningasalnum
á Hótel Loftleiöum eftir aö hafa sagt aö annar
hvor þeirra yröi aö fara út úr húsinu.
að grœsku kynni”
Lúövík minnir stundum á sviðsmynd í kúreka-
myndum, því bakhliöin er ekki í samræmi viö
forhliöina, en baráttugleöina skortir hann ekki.
Magnús Torfi sagði um Lúövík aö hann væri
einhver haröskeyttasti baráttumaöur sem nú
væri í forystuhlutverki í íslenzkum stjórnmálum
og vinnusemi hans og afköst væru meö
ólíkindum þótt maðurinn væri kominn af léttasta
skeiöi. „Hann hefur marga hildi háö,“ sagöi
Magnús Torfi, „en nú stendur hann aö mínum
dómi í einhverju afdrifaríkasta verkefni sem
honum hefur boriö aö höndum, forystuhlutverki
fyrir Alþýöubandalaginu í þeim stjórnar-
myndunarviöræöum sem nú fara fram.“
En þá líður Lúövík best þegar stormar leika um
pólitískan leikvöll hans og hann er kampakátur
um þessar mundir eftir aö hafa fært eftirmanni
sínum Hjörleifi Guttormssyni þriöja þingsæti
Alþýöubandalagsins á Austurlandi á silfurfati.
Þaö var fyrir fjórum áratugum aö bréf barst til
stjórnar Kommúnistaflokksins frá „strákunum
þrem,“ sem stýröu litlu Kommúnistadeildinni á
Norðfirði, segir í Þjóöviljanum í afmælisgrein um
Lúövík, og „strákarnir" vildu fá foringja sendan
að sunnan en þar voru engir menn til. „Og sjá,“
segir Þjóöviljinn, „strákarnir þrír, Lúövík, Bjarni
og Jóhannes urðu foringjarnir sjálfir."
Uungur aö árum þeillaöist Lúövík af hugsjónum
kommúnista, en hann hefur aldrei gleymt sér í
rómantík marxismans. Þegar hin svokallaða
bylting í Sovétríkjunum náöi aö veita pólitísku
ölduróti inn í líf annarra þjóða spruttu tvenns
konar kommúnistar af meiöi þessarar erlendu
jurtar: rómantískir kommúnistar sem sáu aðeins
menningartilþrif heimskommúnismans í sólroðn-
um vindum og svo hinir sem vildu byggja á
raunsæinu í lausn vandamála þjóöfélagsins.
Lúðvík telst til þeirra. Hann hefur aldrei litið á
marxismann sem banka tilvitnana. Þau fræöi vill
hann nota sem hjálpartæki viö afgreiöslu þeirra
mála sem upp koma og þá byggist allt á því aö
sanna að sú kenning standist sem hann heldur
fram. Hann er í rauninni hugsjónamaöur í hverju
máli fyrir sig, en ekki í heild heimskomfViúnism-
ans eins og hinum ráöandi menntakommum
þykir tilhlýöilegt. „Hann er ekki mikill hugsjóna-
maöur og ég held aö Alþýöubandalagiö geti vel
verið án hans,“ sagöi einn alþýöubandalags-
maður úr hópi menntamanna viö mig og bætti
viö: „En þaö get ég sagt þér aö þegar Lúövík
segist ekki segja sannara orö, þá krítar hann
liðugt."
Þó er Lúövík óumdeilanlega andlit Alþýöubanda-
lagsins í dag, því hann er klókastur og þaö
ræöur úrslitum í þeim flokki. Því hefur honum
fariö eins og ýmsum fisktegundum sem mega sín
meira, aö hann hefur eignazt fylgifiska sem svo
gott sem hanga í honum til þess aö tryggja
lífsviðurværi sitt og sem dæmi úr hópi
menntamanna má nefna Ólaf Ragnar Grímsson,
pólitískan farandbikar sem byggir pólitík sína á
ofsalegum leik þar sem engin alvara er aö baki.
Þeir sem þekkja Lúövík bera honum gott orö sem
persónu, en andstæöingar hans treysta honum
ógjarnan, því þeim finnst betra aö treysta á
veöriö en pólitísk tilþrif hans.
Lúövík er haröur málsvari þess sem hann tekur
fyrir og þaö er engin tilviljun að hann nýtur álits
langt út fyrir raöir sinna flokksmanna og
vissulega hefur honum áunnizt nokkuð í því aö
fá menn til aö leita hafnar á pólitískri strönd
hans, þótt viösjál sé og hvergi hægt aö sigla inn
í hana nema úr austri.
Lúövík er fæddur í Neskaupstað 16. júní 1914
þannig aö hann er nú á miðjum sjöunda tugnum
nýkjörinn formaöur Alþýöubandalagsins. Fyrir
síöasta landsfund Alþýöubandalagsins var
Lúövík aö sjálfsögöu einn af þeim sem um var
talaö sem formann flokksins, en í samtali viö
undirritaöan kvaöst hann alls ekki mundu veröa
formaöur flokksins, heföi engan áhuga á því og
slíkt stæöi yngri mönnunum í flokknum miklu
nær. En það næsta sem ég frétti af Lúðvík var
aö sjálfsögöu þaö aö hann var orðinn formaður
flokksins. Þaö kom fljótt í Ijós aö Lúövík var til
forystu fallinn og strax þegar hann byrjaði aö
kenna viö Gagnfræðaskólann í Neskaupstað
1934 hóf hann afskipti af pólitík. Hann kenndi
í u.þ.b. 10 ár þar til hann var kjörinn á þing, en
fyrr á árum vann hann jafnhliöa viö útgerö, sat
í bæjarstjórn Neskaupstaðar og gegndi ýmsum
trúnaðarstörfum. Hann var sjávarútvegs- og
viðskiptaráöherra 1956—1958 og sjávarútvegs-
ráöherra í síöustu vinstri stjórn 1971 —1974.
Einn pólitískur andstæðingur hans í langan tíma
kvaö Lúövík þægilegan í öllum einkaviöræöum,
enda væri hann langt frá því að vera meö
persónuníð, virtist beinlínis forðast það. „Hann
skammast á öörum vettvangi,“ sagöi þessi
viömælandi minn, „en hins vegar finnst mér aö
í stjórnmálum umgangist hann sannleikann meö
mikilli léttúö. Sérstaklega hefur hann skrítnar
skoöanir á efnahagsmálum og lausn þeirra, því
þau úrræöi viröast aðeins vera til eins dags í
senn.“
Magnús L. Sveinsson, sem er einn af talsmönnum
launþegahreyfingarinnar, kvaöst telja að Lúövík
slæg! öllum við í pólitískri flærð, því þaö væru
fáir sem gætu leikiö þaö eins vel og hann aö
villa mönnum sýn þannig að þeir vissu aldrei
hvort hann segöi satt meö gleraugunum eöa án
þeirra. „Hann er slyngur stjórnmálamaöur,"
sagöi Magnús L., „en býr yfir sérstökum
hæfileikum til aö blekkja fólk og slík sýndar-
mennska kemur óoröi á stjórnmálin til lengdar."
Annar sjálfstæöismaöur, Sverrir Hermannsson
þingmaöur Austfirðinga, kvaöst hafa nokkurt
dálæti á Lúövík þótt slíkt kæmi ugglaust
einhverjum á óvart. Þegar ég hringdi í Sverri var
hann á ísafirði að mála þakið á sumarbústaö
eiginkonunnar, en hann brá sér í símann.
„Lúðvík er skarpgreindur maöur og snjall
pólitíkus," sagöi Sverrir, „en hins vegar vilja
menn kenna ýmis tilþrif hans við tækifæris-
mennsku. Samt sem áöur er ég viss um aö
Lúövík heföi komizt í gegn um allar hreinsanir
í Rússlandi eins og t.d. Mikojan. Þaö hefur hins
vegar veriö mér ánægja aö kynnast Lúövík og
vera hans andstæöingur í pólitík í mínu
■kjördæmi, því Lúövík er maður ókvalráöur,
skemmtilegur og eindreginn kjarkmaður, en
tækifærismennskan er ráöandi, enda þénugust
fyrir þann flokk og lengi hefur sá flokkur þann
steininn klappaö. Hann er næmur maður
málefnalega á þá vísu sem honum hentar,
næmur aö haga pólitískum seglum, en eitt er
hafiö yfir gagnrýni í sambandi viö Lúövík og
það er aö hann er vel giftur, Fjólu Steinsdóttur,
indæliskonu og skemmtileqri.“
Þannig eru ekki allir á eitt sáttir.um stjórnmála-
manninn Lúövík Jósepsson en hann er
óneitanlega í sviösljósinu um þessar mundir þar
sem mörgum þykir hann vefja framsóknarmönn-
um eins og blautri gólftusku og hann talar viö
krata eins og þeir séu einhver tímaskekkja.
Lúövík Jósepsson er geysilegur spilamaöur í
pólitík og heldur skemmtilega á kortunum, en
hann skirrist ekki viö aö svíkja lit nema þann
eina sanna rauöa lit, þar er hann alltaf meö á
nótunum.
Ég hringdi í Jörund Gestsson bónda og skipasmið
á Hellu viö Steingrímsfjörö og spuröi hvort hann
hefði gert vísu um Lúövík:
Lúða fáir frýja vifs,
fleiri, aö græsku kynni.
Þeir sem veröa, — vegna lits —,
vefjast lambsins skinni.
- i.i-
„Eyrbekkingar eru þraut-
seigt fólk” - láta ekki bugast
þótt útlitið sé svart í bili
EINS og frá var sagt í
Morgunblaöinu í gær hef-
ur öllu starfsfólki Hrað-
frystistöövarinnar á Eyr-
arbakka veriö sagt upp
störfum. Lausráöiö fólk
hefur pegar misst vinn-
una, en fastráöiö fólk
missir hana frá og meö
deginum í dag. Af pessu
tilefni brugðu blaöamenn
Morgunblaösins sér aust-
ur á Eyrarbakka í gær og
ræddu par viö nokkra
aðila um pessi mál.
Eiríkur Gíslason
Ragnheiöur Markúsdóttir
Sigríður Þóröardóttir
flytjast í burtu, enginn keypti t.d.
af okkur húsin.
„Hráefnisskortur
framundan“
Hafpór Gestsson, varaformaöur
verkalýösfélagsins á staönum,
haföi þetta um málið aö segja:
— Eins og málin standa í dag
stöðvast öll starfsemin hérna
fljótlega, því framundan er hrá-
efnisskortur, þar sem ekki hefur
veriö hægt að kaupa hráefni
vegna fjárskorts og rekstrarörðug-
leika. Fólkið sem hér hefur haft
atvinnu verður því aö sitja heima
og gera sér þaö aö góöu aö lifa á
atvinnuleysisbótum, því hér er
enga aöra atvinnu aö fá.
Hafpór Geðtsson
„Okkur var
sagt upp í
frystihúsinu“
Ekki höföum við gengið lengi um
kauptúniö þegar við hittum tvær
unglingsstúlkur á gangi og sögöust
þær heita Andrea Gunnarsdóttir
og Brynja Matthíasdóttir. Viö
spuröum þær hvort þær hefðu
enga atvinnu í sumar.
— Nei, ekki lengur. Viö vorum
búnar aö vinna í frystihúsinu í
nokkrar vikur þegar okkur var sagt
upp. Við höfum verið aö reyna að
fá okkur vinnu annars staðar en
þaö viröist vera vonlaust. Viö
veröum því bara að bjarga okkur
einhvern veginn.
Andrea Gunnarsdóttir og Brynja Matthíasdóttir
„Framundan er aðeins
atvinnuleysisstyrkur“
Fyrstan hittum viö aö máli Eirík
Gíslason verkstjóra í Hraðfrysti-
húsinu.
— Hér eru nú aöeins eftir 40
manns, en rúmlega 40 eru hættir,
og er það eingöngu fastráðiö fólk
sem nú er við vinnu.
Hvað er framundan hjá fólkinu?
— Hér er ekkert annað fyrir þaö
aö gera, eins og málin standa, en
aö fara á atvinnuleysisstyrk. Eyr-
bekkingar eru mjög þrautseigt fólk
og hef ég þá trú aö þeir verði hér
áfram, þótt ástandið sé svart í bili.
Þó er þetta verra fyrir unga fólkið,
sem er aö byggja og veröur ekki
annaö sagt en aö þetta sé
óbjörgulegt ástand. Annars er þaö
synd aö frystihúsiö skuli stöövast
núna, því reksturinn var farinn að
vera nokkuð jákvæður frá því í
vetur, eöa eftir aö viö tókum upp
bónuskerfi.
í gær var síöasti dagurinn sem atvinna verður í Hraðfr.vstistöð Eyrarbakka, í bili að minnsta kosti.
Myndin var tekin þar í gær. (Ljósm.: Kristján).
„Maður veröur
bara að vona
pað besta“
Næsta tökum viö tali Sigríói
Þórðardóttur, trúnaöarmann
verkalýðsfélagsins á staðnum, og
spyrjum hana hvernig henni lítist á
útlitiö.
— Maöur verður bara að vona
allt þaö besta þótt útlitið sé dökkt.
Hér er enga aðra vinnu aö fá,
allavega ekki fyrir konurnar. Einnig
er þetta slæmt fyrir unga fólkiö,
sem nú hefur misst vinnuna og
hefur ekkert fyrir stafni og er bara
á götunni. Ég held því bara í
vonina um aö þetta stöövist ekki
alveg, því varla yröi hægt að
Hvaö um iðnaö?
— í dag eru aðeins starfandi
hér á Eyrarbakka tvö lítil iönfyrir-
tæki og veita þau 12—15 manns
atvinnu. Ekki er fyrirsjáanlegt aö
hægt veröi aö efla iönað hér í
náinni framtíð, þannig að ekki
getur hann komiö í staöinn fyrir
fiskvinnsluna.
„Það hlýtur eitthvað
að
verða gert til að
bjarga málunum“
Önnum kafna viö vinnu sína í
frystihúsinu hittum viö aö máli
Ragnheiðí Markúsdóttur og spyrj-
um hana um álit hennar á
ástandinu:
— Ég er bjartsýn á aö vinnan
hér haldi áfram, því eitthvað hlýtur
aö veröa gert til aö allt stöövist
ekki. Maöur vonar allavega þaö
besta. Ef í hart fer og öll vinna
stöövast er ekkert til ráða annað
en að fara á atvinnuleysisstyrk og
er ég hrædd um að þá veröi dauft
yfir staðnum. Fólkið hér er þaö
rótgróið að þaö flyst ekki svo
auöveldlega burt, og margir sem
búa hér vinna annars staöar.
Annars hef ég enga trú á öðru en
aö eitthvaö veröi gert tíl aö bjarga
málunum.