Morgunblaðið - 26.07.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. JÚLÍ 1978
Útgefandi ntlalkiÚý hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Þriðja aflið og
„alþýðudómstóll
frjálshyggjunnar,,
Ein af ástæöunum fyrir Því, að Morgunblaðiö studdi efnahagsráöstafanir
ríkisstjórnarinnar, var sú, eins og blaöið benti á Þegar Þær voru fyrst
lagðar fram, að í Þeim fólst í fyrsta skipti um langan tíma viðurkenning á
Því, að Þeir, sem hefðu breiðu bökin, ættu aö bera Þyngstu byrðarnar.
Jafnlaunastefnan, sem Morgunblaðið hefur einatt minnzt á í skrifum sínum,
sat, ef svo mætti aö orði komast, í fyrirrúmi í sambandi við efnahagstillögur
stjórnarinnar. Auk Þess komu menn ekki auga á aðrar aðgerðir en Þær, sem
Þarna voru geröar og Því aö margra dómi ekki um auðugan garð að gresja,
Þegar leysa átti Þann mikla efnahagsvanda, sem að steðjar. Morgunblaðið
taldi, að Þaö væri sanngjarnt, aö láglaunafóikiö yröi sem allra minnst fyrir
barðinu á slíkum efnahagsráðstöfunum, en byrðunum yrði skipt betur niöur,
ef hátekjumenn öxluðu pyngstu baggana. En pað kom í Ijós, að fæstir vildu
axla byrðarnar og Verkamannasambandið skellti á útflutningsbanni undir
vígoröinu: Samningana í gildí. En nú hefur Það komið fram hvað Það mundi
Þýða og Þurfa Þeir nú ekki að bera kinnroða fyrir afstöðu sína í
kaupgjaldsmálum, sem töldu nauðsynlegt aö styðja efnahagsráðstafanir
ríkisstjórnarinnar; nú hefur komið í Ijós, að vígoröið: Samningana í gildi, hefur,
að óbreyttum aðstæðum, í för með sér, að tekjur láglaunafólks, m.a.
aðildarmanna Verkamannasambandsins, hefðu hækkaö um 4—10 Þús. kr. á
sama tíma og laun ráöherra t.a.m. hefðu hækkað um nær Því 100 Þús. kr.
Ástæðan er að sjálfsögöu sú, að Því hærri sem launin eru Því meir hækka
Þau ( krónutölu, ef sama prósenta eða svipuð er látin gilda yfir allan
launaskalann.
Ekki er ástæða til Þess að rembast eins og rjúpa viö staurinn og halda
í gamlar tillögur eða úrlausnir, sem menn vilja ekki sætta sig við.
Morgunblaðið ber bá von í brjósti, að peir sem eiga að takast á við vandamál
( efnahagsmálum Þjóðarinnar um pessar mundir hafi Þrek til Þess að horfast
( augu við Þau og leysa Þau á Þann hátt, sem Þjóðarheill krefur. Vel má
vera, að nú sé unnt að ná samkomulagi um aðrar leiðir en Þær, sem reyndar
hafa verið, og yrði Það vel. Það voru ekki aðeins stjórnarandstöðuflokkarnir
og fulltrúar Þeirra, sem réðust harkalega aö efnahagsráðstöfunum
rfkisstjórnarinnar, heldur einnig — og ekki síöur — ýmsir blaðamenn og
leiðarahöfundar.
Mikið hefur verið rætt og ritað um Þaö á undanförnum vikum, að blaðamenn
séu orðnir „Þriðja stjórnmálaaflið í landinu." Að vísu hafa blöðin ávallt verið
Þriðja stjórnmálaaflið, hvort sem pau hafa mótað stefnu stjórnmálaflokkanna
eða túlkað stefnu peirra, en Þaö er mikið til í Því, sem Vísir bendir á í
forystugrein laugardaginn 22. júlí s.l., að stefna stjórnmálaflokkanna hafi oft
verið mótuð á ritstjórnarskrifstofum flokksblaðanna. Þó tekur Vísir of djúpt
( árinni, pegar hann segir: „Áöur fyrr var pólitik flokkanna nær alfarið mótuð
á ritstjórnarskrifstofum flokksblaðanna". Stefnumótun flokksblaðanna var og
hefur verið mjög mikil. Með Það í huga má varpa fram Þeirri spurningu, hverjir
hafi verið „frjálsir*1 og hverjir ekki: stjórnmálamennirnir eða blaðamennirnir?
Það er engin algild yfirlýsing um ágæti blaða, pegar fjálglega er talað um
að pau séu „sjálfstæð" eða „frjáls". Kannskí er meðalhófið bezt, Þó að Það
sá vandratað í pessum efnum sem öðrum, Þ-e. að dagblöð hafi áhrif á stefnu
Þess flokks, sem pau styðja, og flokkarnir hafi jafnframt viss áhrif á málgögn
s(n. Sterkasta blað Bretlands og Þaö sem er nú í mestum vexti, m.a. vegna
ábyrgra skrifa, er „flokksmálgagniö" Daily Telegraph, aðalmálgagn brezka
íhaldsflokksins. En hitt er rétt, sem Vísir segir ennfremur í fyrrnefndri
forystugrein — og Birgir ísl. Gunnarsson, fyrrverandi borgarstjóri í Reykjavík,
hefur einníg bent á — aö: „flokkarnir geta ekki lengur treyst á blöðin í pessu
tilliti. Þau fjalla um Það sem flokkarnir eða foringjar peirra gera í pólitík en
búa hana ekki til fyrir Þá“. Síðan segir blaðið, að breytingar í pessa átt hafi
veriö að gerast á löngu tímabili og er pað jafnframt rétt, en pó verður að
benda á, að enn hafa blöðin miklu hlutverki að gegna í stefnumótun og eiga
alls ekki einungis að vera piggjendur í peim efnum, heldur pátttakendur og
axla Þá ábyrgð, sem Því fylgir, pau eiga ekki að hlaupa eftir almenningsálitinu,
heldur reyna að móta pað, vinna Þeirri stefnu fylgi, styrk og stuðning sem
pau trúa á og hafa Þanníg jákvæð áhrif á Þjóðlífiö og framvinduna, en Það
er að sjálfsögðu ekki hægt til lengdar með sýndarmennsku og ábyrgðarleysi,
eins og sumir skríbentar blaðanna virðast halda.
Þrátt fyrir Það, sem hér hefur verið sagt, er ástæða til aö vekja athygli á
og taka að nokkru undir eftirfarandi ummæli í fyrrnefndri forystugrein Vísis:
„Að sjálfsögðu hafa sjálfstæö blöð, sem priðja aflið í stjórnmálunum, verulegt
áhrifavald. Þau ráða miklu um upplýsinguna í Þjóöfélaginu, en pau móta ekki
almenningsálitið í eins ríkum mæli og oft er haldiö fram. Þaö gerist í
umræðum manna á meðal á grundvelli peirra upplýsinga, sem fram koma
( fjölmiðlum. Samkeppni blaðanna tryggir Þar einnig að upplýsingamiðlunin
er mjög víðtæk". Og ennfremur segir Vísir: „Hitt er svo annaö mál, aö
sjálfstæð blöð verða að gæta pess, að pau eru fyrst og fremst upplýsingaaðili,
en ekki dómstóll. Og blöðin verða að ákveðnu marki að standa vörð um
friðhelgi einkalífs. Þau eiga Þannig að veita strangt aðhald, en mega ekki
verða alÞýöudómstóll“.
Þessi orö eru athyglísverð og beina huganum að Því, sem stóð hér í
forystugrein í Morgunblaðinu ekki alls fyrir löngu: að „gula pressan" væri
„alpýðudómstóll frjálshyggjunnar". í Morgunblaðinu hefur einnig oft og tíðum
verið bent á, aö blöð eiga ekki aö vera dómstólar heldur upplýsingaaðili, en
é Þetta hefur Því miður mjög skort, ekki sízt í seinni tíð, pegar ýmsir hafa
setzt í dómarasæti fjölmiðlanna og gerzt athafnasamir dómarar alpýðudóm-
stólsins.
Þegar talaö er um, að blöð séu Þriðja aflið í stjórnmálunum, verður að gera
Þá kröfu til Þeirra, að Þau reki ekki upp ramakvein við minnsta tilefni, heldur
reyni aö setja fram stefnu sina og skoðanir, einnig er nauðsynlegt að
blaðamenn búi yfir lágmarksÞekkingu á Þeim málum, sem Þeir skrifa um og
loks er nauösyniegt aö Þetta „Þriöja afl i stjórnmálunum" hafi Þrek og
ábyrgðartilfinningu, sem gengur Þvert á almenningsálitið, ef Þjóðarheill
krefur. Á petta hefur Því miður mjög viljað skorta, eins og allir vita. Einatt
hafa Þeir verið Þreklausastir og kjarkminnstir, sem fjálglegast hafa talað um
„frjálsa" eða „sjálfstæða" blaðamennsku.
í framhaldi af Þessu er svo ástæöa til að setja fram pá kröfu, að peir
fjölmiölar, sem gagnrýndu efnahagsráöstafanir ríkisstjórnarinnar hvað mest,
setji skoöanir sínar á efnahagsmálum fram sem sjálfstætt „afl“, varði veginn
og skýri mönnum skorinort frá Því, hvaða leiöir Þetta „afl“ telur að fara eigi
til lausnar hinum mikla efnahagsvanda okkar íslendinga Þessar kröfur eru
geröar til stjórnmálamannanna og fyrst blööin eru „Þriðja aflið í
tjórnmálunum" gætu bau látið svo lítið að opinbera Þann mikla leyndardóm,
vaða ráöstafanir pau telji að eigi að gera til lausnar efnahagsvandanum.
„Afl“ er til Þess að beita Því — helzt til góðs. Fjölmiðlar eiga ekki að vera
ivartur galdur, Þeir eiga að vera hvítur galdur, Þ.e. nota hið mikla vald sitt
til góðra verka og gagnlegra.
Fréttaskýring
Tillögur á
tillögur ofan
Háværar kröfur alþýðubandalags-
manna um að Benedikt Gröndal
legði fram tillögur að lausn
efnahagsvanda næstu missera,
urðu til þess að á viðræðufundi í
gær lagði Benedikt Gröndal fram
tillögu „um ýmis grundvallaratriði
í samþandi við lausn efnahags-
vanda næstu mánaða“. Tillögur
þessar eru í sjö liðum og er getið
sérstaklega í þaksíðufrétt
Morgunþlaösins í dag. Ljóst er að
þessar tillögur hafa brætt ísinn og
skapaö grundvöll fyrir efnislegum
umræðum um efnahagsmál, þótt
ágreiningur sé mikill, einkum milli
Alþýöubandalags annars vegar
og Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks hins vegar.
Þegar Benedikt lagði fram frum-
drög sín að stjórnarsáttmála
síðastliðinn mánudag, gagnrýndu
alþýöubandalagsmenn hann
harölega fyrir aö hafa í sáttmálan-
um engar tillögur um lausn
efnahagsvandans. Var þeim tíö-
rætt um gat í uppkastinu og þaö
væri enn eitt dæmiö um lina
verkstjórn hans í þessum stjórn-
armyndunarviðræðum. „Þetta
stafar kannski af því aö hann
hefur ekki komið nálægt slíku
starfi áður, er kannski þara
reynsluleysi," sagði einn alþýöu-
bandalagsmaður, en alþýðu-
flokksmaður sagöi: „Það er rétt
að í frumdrög Benedikts vantar
tillögu um lausn efnahagsvanda
næstu mánaða. En þaö var rétt
hjá honum aö festa aðeins á blað
þá punkta, sem hann taldi aö
væru komnir nokkuð á hreint, en
varðandi efnahagsvandann er
ástandið hins vegar þannig, að
allir halda aö sér spilunum og vilja
ekki láta út. Viö vitum t.d. að
Alþýðubandalagið hefur tilbúna
efnahagsstefnu í guð má vita
hvað mörgum þunktum, en við
vitum líka aö þeir eru allir
einhvers staðar uppi í skýjunum.
Hefði Benedikt komið fram með
einhverjar tillögur í efnahagsmál-
unum inni í frumdrögunum, þá var
alltaf sú hætta fyrir hendi, aö
Alþýðubandalagiö henti þær á
lofti og notaði þær jafnvel gegn
okkur. Viö erum bara svo tor-
tryggnir á Alþýöubandalagiö, aö
það er ekki þorandi að gefa þeim
tækifæri til slíks.“
• AlÞýöubanda-
laginu ekkert
aö vanbúnaöi
„Alþýðubandalaginu er ekkert aö
vanbúnaði, aö leggja fram si'nar
tillögur í efnahagsmálunum og
það munum viö gera á morgun,"
sagði einn af forystumönnum
Alþýðubandalagsins í samtali í
gærkveldi. „Þessar tillögur höf-
um við haft tilbúnar núna í fjóra
daga og aðeins beðið eftir því,
að Alþýðuflokkurinn legöi fram
sínar tillögur. Við munum þæöi
leggja fram tillögur okkar í
efnahagsmálum og fleiri mála-
flokkum. Síðan finnst mér ekk-
ert óeölilegt, að rætt veröi við
verkalýðshreyfinguna um þær
tillögur, sem fram eru komnar til
að heyra viðbrögð þeirra við
þeim og fá fram hvernig hún lítur
á þær.“
Heimildarmenn í röðum alþýðu-
bandalagsmanna segja, að það
sé alveg Ijóst, aö þaö veröi
mismunandi leiðir, sem flokkarnir
leggi til að farnar verði og að þær
muni því stangast á. Tillögur
Benedikts, sem alþýöubanda-
lagsmenn tala alltaf um sem
tillögur Alþýöuflokks, gera ráö
fyrir gengisbreytingu og aö frest-
að veröi gildistöku kjarasamninga
að einhverju leyti. „Við munum
ganga út frá því sem grundvallar-
atriði aö kjarasamningarnir fari í
gildi og aö þessi vandi veröi
leystur eftir öðrum leiðum," sagöi
einn alþýðubandalagsmaðurinn.
• Efnahags-
ráöstafanir
Alþýðubandalagsins
Samkvæmt heimildum undirritaöra
telja alþýöubandalagsmenn í
megindráttum nauösyn á tvíþætt-
um efnahagsráðstöfunum. Ann-
ars vegar 10% niöurfærslu og
hins vegar stöövun allra hækkana
og mjög sterkt aöhald í ríkis-
rekstri og ákveönar skattaálögur
til þess að fjármagna þessar
leiðir. Niðurfærsluleiö er beint að
vanda útflutningsatvinnuveganna
og segja alþýðubandalagsmenn
að það sé dæmi, sem nemi 3
þúsund milljónum króna til ára-
móta. Hafa þeir mótað ákveðnar
tillögur um þaö, hvernig skuli
fjármagna þaö og telja þeir
jafnframt aö í landing séu
ákveðnir aðilar, sem geti borið
þær byrðar. „Ef fariö veröur í
gengisfellingu núna og veröi ekki
einhverjar hliðarráðstafanir gerð-
ar, verður þetta eins og í febrúar,
samfara henni er gífurleg kjara-
rýrnun óhjákvæmileg. Því teljum
viö að margumtalaður kjarasátt-
máli þýöi aðeins áframhaldandi
kauprán og síðan aðra gengisfell-
ingu í nóvember og síðan koll af
kolli,“ segja þeir. Því verði menn
á einhverjum þunkti að stíga á
hemlana — dæmið um vanda
útflutningsatvinnuveganna „er
ekki nema 3 þúsund milljónir
fram til áramóta".
Alþýðubandalagsmenn segja aö í
þessu dæmi sínu sé ekki gert ráð
fyrir öðrum atvinnurekstri en
þeim, sem sé þokkalega rekinn.
„Hins vegar er þessi atvinnu-
rekstur fullur af slúbbertum, sem
ekki er hægt aö gefa sér sem
forsendu í dæminu.”
• Verkalýös-
hreyfingunni
gert að velja
Um leiö og Benedikt Gröndal
formaöur Alþýöuflokksins lagði
fram tillögur sínar um lausn
efnahagsmálanna í gær, lagði
hann jafnframt fram tillögu um
þaö að viðræöunefndir flokkanna
þriggja óskuðu eftir sérstökum
viöræðum við forystumenn laun-
þegasamtaka og bænda. Miklar
umræður urðu um þessa tillögu
og tóku alþýöubandalagsmenn
svo dræmt í hana, að tillagan
varö ekki útrædd. Báru þeir helzt
við að viðræðunefndirnar heföu
ekki nægilega mikið i höndunum
til þess aö óska eftir slíkum
viðræðum. Hins vegar telja al-
þýöubandalagsmenn, að meö
tillögum sínum, sem lagðar verða
fram í dag, hafi viðræðunefndirn-
ar fengið það, sem til þarf í
viðræöur við forystumenn verka-
lýöshreyfingarinnar og bænda.
„Ég er aleg klár á því, að þær
tillögur, sem Alþýöuflokkurinn er
meö eiga ekki hljómgrunn í
Lúövík Jósepsson œtlar
aö leggja fram tillögur
Alpýöubandalagsins
síödegis í dag.
Steingrímur Hermannsson
stýrir útreikningum
Framsóknarmanna.